دکتر سید حسن کاظمی
رییس موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی
وحید صابری: در نیمه اول قرن ۲۱، جمعیت جهان رو به افزایش، روند شهرنشینی صعودی و تقاضا برای محصولات غذایی رو به فزونی است. از طرف دیگر گرمایش زمین، فرسایش خاک، کاهش تعداد روستانشینان و دیگر عوامل همه دست‌به‌دست هم داده‌اند تا نرخ افزایش تولید محصولات کشاورزی توان رقابت با افزایش نرخ تقاضا را نداشته باشد. این هشداری است که سید حسن کاظمی، رییس موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی با ارایه آمار و ارقام متعدد سعی در گوشزدکردن آن دارد. وی که در همایش آینده‌پژوهی بخش کشاورزی در ایران سخنرانی می‌کرد از بی‌توجهی و بی‌مهری مسوولان به بخش کشاورزی و عدم رشد میزان سرمایه‌گذاری آنها در سالیان اخیر در بخش کشاورزی ناراضی است. او تلاش می‌کند آینده را به‌گونه‌ای تصویر کند که در آن ارزش غذا از هر دارایی دیگری بیشتر خواهد بود. وی اصرار دارد که آمارها نشان‌دهنده وضعیت آینده جهان هستند و مسوولان کشور باید توجه به بخش کشاورزی را نه به‌عنوان یک گزینه بلکه به‌عنوان یک ضرورت در دستور کار قرار دهند. سخنان کامل او در جمع دانشجویان دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در پی می‌آید.
بخش‌هایی از کره زمین هستند که به لحاظ منابع موجود به‌خصوص آب امکانات کمی برای تولید غذا دارند. این یعنی اینکه ما شرایط مناسبی را برای تولید غذای خود به شیوه روزگار گذشته نداریم. از لحاظ میزان دسترسی به منابع ایران با سرانه هزار تا هزارو700مترمکعب با محدودیت میزان آب مواجه هستیم. بررسی دیگری که درخصوص میزان برداشت آب از منابع تجدیدپذیر در دنیا انجام شده نشان می‌دهد ایران با برداشت بیش از ۴۰درصدی از منابع تجدیدپذیر زیرزمینی و روزمینی یکی از بیشترین میزان برداشت از منابع تجدیدپذیر را دارد. درحال‌حاضر ۸۰ کشور در جهان با بحران کم‌آبی مواجه هستند که این مساله با فرآیند گرمایش زمین تشدید شده است. در آخرین نقشه‌هایی که از فرآیند گرمایش زمین تهیه شده ایران جزو کانون‌های گرمایش زمین است. این فرآیند باعث شده تنها ۴۶درصد جمعیت جهان بدون استرس کم‌آبی یا استرس زیر ۲۰درصد داشته باشند، ۱۸درصد با استرس بین ۲۰ تا ۴۰درصد مواجهند و ۳۶درصد جمعیت با استرس بیشتر از این زندگی می‌کنند که سهم آن ۴۶درصد از اقتصاد جهان، ۵۹درصد است. سهم ۱۸درصد کشورهای با استرس متوسط از اقتصاد جهان ۳۲درصد و سهم ۳۶درصد فقیر از لحاظ منابع آب تنها ۲۲درصد است. اتفاق مهم دیگری که در حال وقوع است افزایش سریع جمعیت جهان است. تعداد انسان‌های ساکن در کره زمین تا سال ۲۰۵۰ به 9/1میلیاردنفر خواهد رسید. بیشترین سهم را در این افزایش جمعیت کشورهای درحال‌توسعه دارند و کشورهای توسعه‌یافته افزایش جمعیت چشمگیری نخواهند داشت. روند شهرنشینی در روزگار مدرن نشان می‌دهد در سال ۲۰۵۰، 5/5میلیاردنفر از جمعیت در شهرها و 3/5میلیارد نفر در روستا خواهند بود. همه اینها در حالی اتفاق می‌افتد که هم سرانه آب و هم سرانه زمین قابل‌کشت رو به کاهش است. نرخ رشد جمعیت در مناطق بحرانی تولید کشاورزی بیشتر از سرعت افزایش نرخ تولید است. افزایش درآمد در کشورهای درحال‌توسعه تقاضا را بالا خواهد برد و با پیشرفت این کشورها الگوی مصرف مردمشان تغییر خواهد کرد که بلافاصله بر بازار کشاورزی تاثیر خواهد گذاشت. افزایش درآمد بر تقاضای محصولات کشاورزی تاثیرمی‌گذارد. با بالاتر رفتن نسبت شهرنشینی تقاضا برای گوشت، لبنیات، سبزی‌ها و میوه افزایش خواهد یافت. برای تولید یک کیلو گوشت باید هفت کیلو غله مصرف شود که این خود چالشی برای بخش کشاورزی خواهد بود.
در آینده نیاز به مواد غذایی با پیشرفتی که به‌خصوص در چین و هند درحال وقوع است و با افزایش نسبت جمعیت شهری وضعیت بازارهای غذایی، آینده روشنی را نشان نمی‌دهد. این یعنی اینکه کشورهای متعددی در جهان خواهند بود که قادر به تامین غذا و آب خود نخواهند بود. این اطلاعات به ما یک نکته را یادآوری می‌کند و آن اینکه توجه به بخش کشاورزی یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت است. شرایط به‌گونه‌ای است که اگر به این ضرورت توجه نکنیم به مشکلات جدی برمی‌خوریم.
در ایران ۳۷میلیون هکتار زمین قابل‌کشت، ۱۷میلیون قابل آبیاری و بقیه قابل کشت به‌صورت دیم است. آنچه امروز در چرخه تولید قرارگرفته حدود 18/5میلیون هکتار است که شامل شش‌میلیون هکتار زمین آبی، شش‌میلیون هکتار زمین دیم، چهارمیلیون هکتار زمین آیش و 4/2میلیون هکتار باغ ....
منبع: شرق