حسین رجب پور

دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی

گردشگری در اقتصاد امروز جهان یکی از مهم‌ترین و پرسودترین فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود.

 از نظر اقتصادی، گردشگری بیشترین عایدی را ایجاد می‌کند و دریافتی‌های ارزي حاصل از گردشگري بين‌المللي بيشتر از محصولات نفتي، خودرو و تجهيزات ارتباطي است. طبق آمار سازمان جهانی توریسم، تعداد گردشگران بین‌المللی با رشد متوسط سالانه 6.6 درصد از 25.3 میلیون نفر در سال 1950 به بیش از یک میلیارد نفر در سال 2013 افزایش یافته است. گردشگري نقش مهمي در ترغيب سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها، ايجاد درآمد براي دولت و اشتغال‌زايي مستقيم و غير مستقيم در سراسر دنيا داشته است.

یکی از وجوه گردشگری، گردشگری برون‌مرزی، بین‌المللی یا جهانگردی است. براساس تعاريف سازمان جهاني جهانگردي، جهان‌گرد کسي است که به سرزمين يا کشوري غير از محل اقامت دائمي خود مسافرت مي‌کند و حداقل يک شب و حداکثر يک سال در آنجا مي‌ماند و دليل عمده مسافرت او تفريح، استراحت، ديدار بستگان، درمان، زيارت اماکن مقدس، بازديد از آثار تاريخي و مراکز هنري و فرهنگي، شرکت در مسابقات ورزشي يا تماشاي آن، ديدن نمايشگاه‌هاي بازرگاني يا مراکز فعاليت‌هاي اقتصادي و شرکت در همايش‌ها و نشست‌ها است. جهانگردان با سفر و مخارج خود در کشور مقصد، باعث ایجاد درآمدهای ارزی برای آن کشور می‌شوند که این درآمدها مشابه درآمدهای صادراتی برای کشور میزبان دارای اهمیت است.

  ايران با توجه به امتيازات فراواني كه از نظر تنوع آب و هوايي، جاذبه‌هاي طبيعي، تاريخ و تمدن كهن، آثار باستاني و مذهبي، معماري، صنايع دستي، فرهنگي و جغرافيايي دارد، از قابليت‌هاي فراواني براي تبديل شدن به قطب گردشگري جهاني برخوردار است. این درحالی است که استان خراسان رضوی و شهر مشهد با توجه به جایگاه مذهبی و تاریخی‌شان به‌عنوان یکی از قطب‌های گردشگری و جهانگردان ایران مطرح هستند.

براساس تحقیقات صورت گرفته، عوامل گوناگونی بر جهانگردان تاثیر می‌گذارند، از جمله درآمد و توانایی پرداخت مخارج یک سفر، قيمت‌هاي نسبي كالاها و خدمات خريداري شده توسط گردشگران در كشور مقصد در مقايسه با كشور مبدأ و ساير كشورهاي رقيب، هزينه حمل و نقل، كه به هزينه مسافرت بين كشور مهمان و ميزبان اشاره مي‌كند، هزینه زمان صرف شده در منطقه برای جهانگردان، نرخ ارز بین کشور میزبان و مهمان، سلایق گردشگران در انتخاب محل برای مسافرت، کیفیت خدمات ارائه شده به جهان‌گردان در منطقه، وجود مناطق رقیب و... 

با نگاهی به متغیرهای یاد شده می‌توان گفت که خراسان رضوی به عنوان یکی از مقصدهای گردشگری کشور، در زمینه هزینه‌های مسافرت، نرخ ارز، هزینه حمل و نقل و نیز جاذبه‌های تاریخی و مذهبی از مزیت برخوردار بوده و مهم‌ترین عامل در تصمیم‌گیری جهان‌گردان برای مسافرت به خراسان رضوی خدمات ارائه شده به آنان و کیفیت خدمات در مقایسه با مناطق رقیب است. وجود مرقد مطهر امام هشتم (ع)، مشهد را به عنوان یکی از قطب‌های جهان‌گردی مذهبی در جهان اسلام دارای اهمیت ساخته است.

این درحالی است که عدم مدیریت مناسب و هماهنگی در خدمات ارائه شده به جهانگردان، عدم‌برنامه‌ریزی مناسب برای جلب توجه جهانگردان به جاذبه‌های گردشگری ایران از جمله خراسان رضوی، عدم‌برنامه‌ریزی مناسب برای طرح‌ریزی خدمات متناسب با نیازهای جهانگردان و ... از جمله مواردی است که موجب شده است خراسان رضوی و شهر مشهد در جذب گردشگران در مقایسه با سایر مقاصد جهان‌گردی مذهبی خاورمیانه قدرت رقابتی بسیار کمی داشته باشند.

توجه جدی به بخش گردشگری و گردشگری بین‌المللی از جمله مسائلی است که می‌تواند به رشد درآمدهای ارزی و رشد اقتصادی کشور کمک کند و در خروج کشور از اقتصاد تک محصولی موثر باشد. بنابراین اکنون که در آستانه روز جهانگردی هستیم، فرصتی فراهم آمده است تا ضمن تاکید بر اهمیت بخش گردشگری برای اقتصاد کشور و مشهد، بر فرصت‌های قابل استفاده در این حوزه تاکید شود.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۳۱۶