دکترسهراب دل‌انگیزان
عضو هیات علمی اقتصاد دانشگاه رازی کرمانشاه
موضوع تجارت آزاد برای بسیاری از کارشناسان، سیاستمداران و تجار اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. این موضوع از چندین وجه قابل تامل است. وجود تجارت آزاد نشان از یک رابطه سالم و منطقی و مطمئن بین کشورهای عضو دارد و همین نشان از یک تفاهم قابل قبول بین طرفین معامله دارد. وجود تجارت آزاد بر اساس اصول علم تجارت بین‌الملل به همه طرفین تجاری منفعت و سود می‌رساند و لذا سطح رفاه و برخورداری از منافع اقتصادی را برای کشورهای عضو بالا خواهد برد. وجود تجارت آزاد بین کشورهای عضو نشان از یک آرامش مناسب در منطقه دارد که بیان‌کننده امنیت، اعتبار و اعتماد لازم برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی است.
این موضوع از جنبه دیگری هم قابل تامل است. وجود دلار و یورو به عنوان مهم‌ترین ارزهای جهان فضای تجارت جهانی را آکنده از یک حق ظالمانه ولی لاجرم، برای طرفین تجاری می‌نماید. یعنی طرفین تجاری در فضای تجارت جهانی منابع و نیروی کار خود را به کار برده‌اند و کالا و خدمات را تولید کرده‌اند ولی این آمریکا و اروپا هستند که می‌توانند با در اختیار گذاردن پول‌هایشان در این معاملات اجازه انجام معاملات را صادر کنند. این موضوع برای این صاحبان پول پرقدرت بین‌المللی فرصتی بی‌بدیل به وجود می‌آورد. این فرصت منابع و کالای حقیقی و ارزش اقتصادی را در قبال خروج اسکناس یا ارزش پولی به داخل مرزهای اروپا و آمریکا وارد خواهد کرد. این یعنی وقتی در فضای تجارت جهانی و بدون امضای موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد به مبادله می‌پردازیم به هر میزان که کالا به بازار جهانی بدهیم یا بخریم، به همان میزان کشورهای صاحب پول‌های اصلی بین‌المللی را در منافع خود شریک کرده‌ایم. این چارچوب ظالمانه ولی لاجرم، چارچوبی بود که در فضای پولی برتن‌وودز به جهان تحمیل شد ولی حتی پس از از بین رفتن این نظام پولی بین‌المللی به شکلی محدودتر ولی موثر همچنان به نوعی انتقال منابع از کشورهای طرف معامله و تجارت، به کشور صاحب پول ختم می‌شود. لذا امضای تفاهمنامههای تجارت آزاد باعث می‌شود که کشورهای عضو با استفاده از پول‌های ملی خود وارد مبادله شده و هر گونه پرداخت ظالمانه ناشی از پول‌های دیگران را به صفر برسانند.
بر این اساس امضای تفاهمنامههای تجارت آزاد بین کشورهای مختلف می‌تواند از یکسو منافع حاصل از مزیت‌های متفاوت را به طرفین معامله منتقل کند و از سوی دیگر با حذف برخی از انواع استثمار و انتقال منافع ظالمانه، فضای عادلانه‌تری برای مبادله به وجود آورد. در کنار این منافع می‌توان از منافع ناشی از دوستی‌های منطقه‌ای و متعادل شدن فضاهای فرهنگی بین کشورهای عضو و نیز نقل و انتقال اعتماد، دوستی، همدلی و وحدت، هر گونه فرصت‌طلبی را برای بیگانگان از بین برد. قطعا داشتن قراردادهای تجارت آزاد با کشورهای همسایه برای ایران در شرایط تحریم می‌تواند فرصت مناسبی در دور زدن یا کاهش اثرات مخرب تحریم‌ها باشد. امید که دولتمردان و تصمیم‌گیران بتوانند با در نظر گرفتن جمیع جهات موضوع نسبت به تدارک فضای انعقاد این‌گونه تفاهم‌نامه‌ها با کشورهای همسایه و منطقه بانی شکل‌گیری بهترین فرصت‌ها برای کشور باشند.