عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم
بزرگان دین و معرفت به درستی متذکر شده اند که یاس از جنود شیطان است. در فرهنگ عمومی ایرانیان نیز یادآور می شوند که در عرصه وجود، این تنها شیطان است که ناامید است.
من می خواهم بر این معارف ارزشمند این نکته را نیز اضافه کنم که آن دسته از افرادی که دنده های ماشین وجودشان را خلاص کرده اند تا پمپاژ هرچه بیشتر و داغتر ناامیدی و یاس را در لفاظی‌های روزانه خویش پیشه کنند، شیطانکهایی در اسارت شیطان هستند.
اخیرا در نشست سالیانه ای که یک حزب حاشیه ایی برگزار کرد، افرادی بی محابا و بدون حساب به ایراد سخن پرداختند که تمرکز مباحثشان روی گسترش بی امان فقر در جامعه بود. در این باب نکاتی به ذهن این حقیر رسید که آنها را بیان می کنم تا ضمن روشن کردن موضوع و تحریر محل نزاع، به سهم خود در تبیین دقیق‌تر مسله کاری کرده باشم.
از ابتدایی ترین آموزه های علم اقتصاد این است که نیروی انسانی یک جامعه از چه محلی هزینه های خود را تامین می کند. آیا همگان تنها مزدبگیر هستند؟ آیا همگان مزدشان ثابت است و مزدشان قابلیت تعدیل در کوتاه مدت را ندارد؟ آیا در میان مدت هم امکان بازبینی در قراردادهای کار که عموما یک ساله هستند وجود ندارد؟ آیا هیچ کس از محل دارایی های خود سود و اجاره ای دریافت نمی کند که متناسب با تورم تعدیل شوند؟
واقعا پرسش برانگیز است که چرا عده ای وقتی مخاطبین عام و غیرمطلع از اقتصاد پیدا می کنند، بدون حساب و با استفاده از رویکرد خطابه ای سعی در سیاه نمایی هرچه بیشتر دارند؟
مخاطبین ارجمند این یادداشت کوتاه توجه دارند که همه مردم، از جمله شهروندان و هموطنان ایرانی، امورشان را تنها از محل مزد ثابت تامین نمی کنند. بلکه بخشی از درآمدها ناشی از ثروت و دارایی مردم است.
در شرایط تورمی در یک حالت حدی اگر گروهی از مردم فقط درآمد ناشی از مزد ثابت داشته باشند، به میزان تورمی که سبد مصرفی آنها را تحت تاثیر قرار دهد، بی تردید فقیر می شوند. اما بر عکس گروهی که درآمد ثابت ندارند و یا از محل دارایی و ثروتشان درآمد کسب می کنند، متناسب با تورم مزد و درآمدشان افزایش می یابد.
مثلا یک چوپان دیگر احشام خود را به قیمت پیشین نمی فروشد، یک راننده تاکسی هم کرایه اش را متناسبا بالا می برد. همچنین یک سازنده مسکن، مسکنش را گرانتر می فروشد، چون در کنار مصالح، مزد همه صنوفی که در ساخت مسکن نقش ایفا می کنند بالاتر می رود. حتی مشاور املاک و بنگاه و محضری نیز درصدی از ثمن معامله که حالا بالا رفته را دریافت می کنند. اصطلاحا شرایط خود را متناسب با تورم تعدیل می کنند.
پس با این اوصاف این گزاره عوام فریبانه که همه مردم فقیرتر می شوند، حظی از حقیقت ندارد.
از سوی دیگر توجه داشته باشیم و اگر حرف دیگران را قبول نمی کنیم، دوباره مصاحبه اشخاصی نظیر دکتر علی دادپی را با بی‌بی‌سی مرور کنیم، تا بدانیم که دقیقا امر واقع در ایران معاصر به چه قراری است.
مستحضرید کلیه کالاها و خدماتی که در اقتصاد ایران عرضه می شود، اگر نیاز ارزی مستقیم یا غیر مستقیمی داشته باشند، از محل سه بازار با قیمتهای متفاوت و عمق متفاوت تامین ارزی می شوند. کوچکترین اطلاع از سابقه اقتصاد ایران نشان می دهد عمق بازار ارز خرده فروشی که اخیرا در آن یک دلار به 13 هزارتومان هم رسید، قابل توجه و حجیم و زیاد نیست.
هیچ کس، ولو تازه با برج آزادی عکس انداخته باشد، تعجب نمی کند چنانچه بشنود و یا ببیند مثلا در رستورانی در منطقه شمیران؛ یک پرس غذا را 200 هزار تومان سرو کنند، چرا که می دانیم در محله متوسط و پایین شهر با 20 هزار تومان هم می شود یک غذای خوب را میل کرد.
بر اساس این مثال اگر دقت شود که چه حجم انبوهی از کالاهای اساسی با ارز 4200 تامین مالی می شود، و چه حجمی از واردات با دلار 8، 9 تومانی سامانه نیما تامین مالی می شود؛ آن گاه خیلی نباید نگران معاملات خرده فروشی شدیدا محدود بود. بی تردید سرنوشت آحاد ملت به ماوقع فردوسی تا استانبول گره نخورده است، مگر اینکه برخی از آقایان قرار باشد در تهران ریال به دست آورند و برای فرزندانشان در اروپا دلار بفرستند!
امروز به رای العین روشن است گروهی از افراد که بعضا خودشان در شرایط جدید متضرر شده اند، سعی دارند مسئله محدود خود را تبدیل به یک مسئله همگانی کنند. بی تردید هرچقدر آحاد مردم در این شرایط ساخته شده روانی، جوزده تر و نگران‌تر باشند، تنها سود دلالان غارتگر بالاتر می رود؛ هرچند که ان شاءالله با تدابیر دولتی ملی؛ این نفع طلبی سفته بازان دوام نخواهد داشت.
پس در عالم واقع؛ ایرانیان با نقش آفرینی دولت، فقیرتر نمی‌شوند. مضاف بر این که «عسی ان تکرهوا شیئا و هو خیر لکم». در همین شرایط نامناسب نیز فرصتهای زیادی برای اقتصاد ایران ایجاد شده، که از میان آنها می توان تقویت تولید و صادرات، اصلاح الگوی مصرف و تقلیل واردات غیر ضروری و افزایش توریسم را نام برد.
منبع: ایرنا
