مراد راهداری-عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور
در شرق نوشت: خلاف شرع را چه می‌دانید؟ داشتن آیین‌نامه‌های مبتنی بر ارزش‌های دینی، بورس را اسلامی می‌سازد یا عمل به آنها؟ شأن عمل با تئوری متفاوت است. عملکرد غیر از برنامه مدون است؛ طبق مستنداتی که نتوانستید توجیه کنید، عملکرد بورس اسلامی و منطبق بر ارزش‌ها نیست. مسلمانی ما، غیر از اسلام است، در سوره صف آیه دوم، خالق متعال خطاب به مؤمنان می‌فرمایند: چرا چیزی می‌گویید که انجام نمی‌دهید! شما درباره خلاف شرع عمل‌کردن برخی از شرکت‌ها مانند زغال‌سنگ نگین طبس گفته‌اید حداکثر تخلف شده است، سهام‌داران شکایت کنند تا رسیدگی شود، این کار انجام شده است. پاسخ شما این بود: شکایت شما به شرکت منعکس شد، پاسخ دادند که وضعیت مالی شرکت مساعد نیست! مال مردم یعنی حق تقدم سهام آنها را فروخته و پولش را چند سال نداده و با آن کار کرده است تا وام نگیرد و هزینه مالی ندهد؛ در آن سال‌ها تورم دورقمی داشته‌ایم که به‌شدت از ارزش پول کاسته شده و مردم چند سال از فرصت سرمایه‌گذاری نیز محروم شده‌اند؛ استفتاء مراجع خلاف‌شرع‌بودن را تأیید می‌کند، بعد می‌گویید بورس اسلامی عمل می‌کند! این دادرسی شما بود! به طنز شبیه است، این همراهی شما با متخلف نشانه چیست؟
این رفتارها در بورس این تصور را ایجاد می‌کند که بورس برای سوءاستفاده از مال مردم درست شده است! از ناظران بورس انتظار می‌رود به داد بازار سرمایه برسند، مسئولان اقتصاد کلان کشور بدانند که فقط مردم در برخی بانک‌ها مال‌باخته نشده‌اند، بلکه در بازار بورس اوضاع بسیار بدتر و ناهنجاری بیشتر است. این‌طور نشود که مردم تصور کنند بازار بورس خانه خالی برای سودجویان نامتعهد شده است! در این بازار ناظران و متولیان متعهد وظیفه دارند به پاک‌سازی بپردازند، نه آنکه توجیه‌‌کننده فعالیت‌های خلاف اخلاق، قانون و شرع باشند.
شرکت سایپا در گزارش تاریخ ٣١/٢/٩٦ سود شرکت سرمایه‌گذاری سایپا «وساپا» را از حدود صد ریال به ۵۲۳ ریال تغییر داد که باعث استقبال بازار از سهم «وساپا» شد و سبب شد بیش از ۱۲۶ میلیون سهم «وساپا» در قیمت‌های بالا به افراد بی‌خبر فروخته شود و بعد شرکت سایپا با دادن اصلاحیه و گفتن اینکه سود فوق اشتباه بوده و سود «وساپا» همان مبلغ قبلی است، باعث ضرر و زیان شدید خریداران شد.
درباره شرکت سایپا آذین «خاذین»، حق‌تقدم را به مردم حدود ۴۰۰ ریال فروختند، سپس هفته پیش، از مردم یک ریال خریدند! (در فاصله‌ای کوتاه) دقیقا فردای یادداشت این‌جانب در روزنامه وزین «شرق» به‌قول مولوی شهیر، آفتاب آمد، دلیل آفتاب. در این مدت شرایط بازار، حدود قیمتی سهم و سود اعلامی تقریبا هیچ تغییر بامعنایی نکرده بود! آیا بدون بی‌تفاوتی ناظر بورس، ممکن است که مال مردم به یک‌چهارصد (٤٠٠/١) تقلیل ارزش یابد؟ یعنی مال مردم در فاصله‌ای کوتاه صفر و نابود شود؟ رفتار غیرشرعی را توجیه می‌کنید به اینکه نظام عرضه و تقاضاست! کیست که نداند نظام عرضه و تقاضا در شرایطی خاص عمل می‌کند که بازار سرمایه ما فاقد آن است و این نظام عرضه و تقاضا در بازار بورس فاقد مشخصات لازم، دستکاری می‌شود. عرضه و تقاضای ساختگی قیمت‌ها را جعل می‌کند. بررسی کنید فروشندگان ۴۰۰ ریال چه کسانی بودند و خریداران یک ریالی چه کسانی هستند. به دست‌به‌دست‌شدن چرخشی توجه داشته باشید کاری نکنید مردم تصور کنند رفیق سهام‌داران هستید و شریک بازارگردانان حق‌الناس را تأمین کنید و نشان دهید شریک ماجرا نیستید. این رفتار ناظران بورس را می‌توان به حساب نداشتن خبرگی نیز گذاشت.
سرمایه‌گذاری رنا، در حدود نیمه بهمن ۹۵ قصد حراج حق‌های استفاده‌نشده را به قیمت حدود ۱۵۰ ریال داشت که با دخالت به‌موقع برخی از کارشناسان خبره سازمان بورس، از تضییع حقوق سهام‌داران جلوگیری شد و حق‌های استفاده نشده به قیمت ۳۰۰ ریال فروش رفت. در نیمه اسفند ٩٥ پارس‌خودرو حق‌های استفاده‌نشده را به قیمت یک ریال حراج کرد که با دخالت سازمان بورس از این کار جلوگیری شد و حق‌های استفاده‌نشده به قیمت ۶۰ ریال فروخته شد. پس نظام عرضه و تقاضا در کار نیست! به همان دلایل که این معاملات باطل شدند، باید معاملات حراج خاذین نیز باطل شوند. تبعیض در برخورد و در سیاست‌گذاری نشانه چیست؟ برخورد بورس نباید تبعیض‌آمیز باشد تا تصور منفی و فسادآلود نشود؛ تصور نشود که اگر سودجویان با افراد مؤثر ارتباط حسنه داشته باشند یا هزینه کنند، معاملاتشان باطل نمی‌شود! اجازه ندهید مردم باور کنند، حق گرفتنی است نه دادنی!
مثال‌های واقعی فسادآلود متأسفانه در سطح قابل توجه وجود دارد که به‌منظور رعایت اختصار طرح نمی‌شوند. هدف سالم‌سازی محیط سرمایه‌گذاری و فرار‌نکردن سرمایه از بورس است. راقم این سطور خود سالیان درازی در بازار سرمایه سابقه کار دارد و با پیچ‌وخم این بازار کاملا آشناست. از مسئولان سطح بالای بازار سرمایه انتظار دارد به کارشناسان خبره بازار در مواجهه با عملیات‌های یادشده اختیار برخوردهای مناسب دهند و اجازه ندهند آلودگی بازار بیش از این استمرار یابد. متأسفانه این رویه سالیان درازی است که مغفول مانده است. مردم حق دارند از دولت مردمی که خود بر سر کار آورده‌اند، انتظار عملکرد هوشیارانه داشته باشند. این امر با رویکرد متعهدانه قابل اجراست و می‌دانیم که می‌توانید به انجام برسانید و بازار بورس ایران می‌تواند رفتار اسلامی را به نمایش بگذارد.