دکتر علی چگینی
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن
در دنیای اقتصاد نوشت: وزارت راه و شهرسازی از ابتدای دولت یازدهم به دنبال متنوع‌سازی تامین مالی در بخش مسکن متناسب با توان اقتصادی گروه‌های هدف بوده است. در این راستا و با توجه به توانمندی‌های اقتصادی گروه‌های میان‌درآمد فاقد مسکن (زوج‌های جوان و خانه اولی‌ها) و مبتنی بر رویکرد پس‌اندازمحوری، صندوق پس‌انداز مسکن یکم در خردادماه سال ۱۳۹۴ راه‌اندازی شد.
برای کاهش نرخ سود تسهیلات این صندوق و تسهیل سایر شرایط سپرده‌گذاری و بازپرداخت تسهیلات، منابع این صندوق علاوه‌بر سپرده‌گذاری اشخاص متقاضی دریافت تسهیلات از محل منابع اقساط بازگشتی تسهیلات طرح مسکن مهر، تامین و تجهیز شد. با توجه به منابع و مصارف صندوق پس‌انداز مسکن یکم، این صندوق در شرایط فعلی توان پرداخت سالانه حدود ۹۰ هزار فقره تسهیلات را دارد که به نظر می‌رسد با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای موجود در کشور، تعداد مناسبی از فاقدان مسکن را پوشش می‌دهد.همچنین این صندوق، قدرت خرید خانوارهای فاقد مسکن را به میزان قابل‌توجهی افزایش داده است، به‌طوری‌که تسهیلات صندوق در شهر تهران حدود ۵۰ درصد از قیمت مسکن را پوشش می‌دهد و این پوشش در برخی شهرها به‌خصوص شهرهای کوچک، بسیار بیشتر و بعضا تا نزدیک به ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.تاکنون بالغ بر ۲۸۰ هزار متقاضی دریافت تسهیلات خرید یا ساخت، در این صندوق سپرده‌گذاری کرده‌اند که برابر با حداکثر ظرفیت آن بوده و نشانگر استقبال متقاضیان مسکن از صندوق است.
با وجود این، برای افزایش تاثیرگذاری این صندوق بر بخش مسکن و تسهیل شرایط تامین مسکن خانوارهای فاقد مسکن و زوج‌های جوان و همچنین ساکنان برخی از مناطق خاص از جمله بافت‌های فرسوده شهری، ضروری است این صندوق در قالب‌های مختلف همچون کاهش نرخ سود، افزایش دوره بازپرداخت اقساط تسهیلات و کاهش دوره سپرده‌گذاری و همچنین افزایش ظرفیت عددی پرداخت تسهیلات (با توجه به استقبال قابل توجه از این صندوق)، تقویت شود.از دیگر سو باید در نظر داشت که اعمال هرکدام از روش‌های تسهیل شرایط پرداخت تسهیلات یا افزایش پوشش تعداد متقاضیان دریافت تسهیلات صندوق پس‌انداز مسکن یکم، بدون در نظر گرفتن منابع مورد نیاز، منجر به عدم تعادل در منابع و مصارف این صندوق می‌شود و صندوق را در بلندمدت با مشکل مواجه می‌کند.
از این‌رو به‌منظور تقویت صندوق پس‌انداز مسکن یکم در قالب هریک از روش‌های یاد شده، باید منابع مورد نیاز تامین شود. ازجمله روش‌های تامین منابع برای تقویت این صندوق می‌تواند شامل: ۱- افزایش طول دوره استمهال منابع برگشتی تسهیلات مسکن مهر از ۱۰ به ۲۰ سال، ۲- افزایش سرمایه بانک مسکن، ۳- تخصیص منابع از محل بودجه عمومی، ۴- انتشار اوراق رهنی از طرف بانک مسکن و خرید این اوراق توسط سایر بانک‌ها از محل بخشی از سپرده‌های قانونی از سوی سایر بانک‌ها، ۵- انتشار اوراق ارزی با پشتوانه منابع صندوق توسعه ملی و با پوشش ریسک افزایش قابل توجه نرخ ارز از سوی دولت و ۶- سپرده‌گذاری ریالی از محل منابع صندوق توسعه ملی در صندوق برای یک دوره مشخص، باشد.
البته به نظر می‌رسد در شرایط فعلی کم‌هزینه‌ترین و عملی‌ترین روش برای تامین منابع مورد نیاز برای تقویت صندوق پس‌انداز مسکن یکم، افزایش طول دوره استمهال منابع برگشتی تسهیلات مسکن مهر و سپرده‌گذاری ریالی صندوق توسعه ملی است و استفاده از سایر روش‌ها به‌دلیل وجود ریسک و همچنین عدم امکان تامین منابع از محل بودجه عمومی به‌دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای، از امکان تحقق کمتری برخوردار است.در هر حال انتظار می‌رود مقام سیاست‌گذار پولی شرایطی را فراهم کند تا نهادسازی مبتنی بر پس‌انداز و توانمندسازی متقاضیان میان‌درآمد در بازار مسکن محقق شود و گامی در جهت سیاست‌های دولت در بخش مسکن بردارد.