وحید شقاقی در گفت و گو با فرارو بررسی کرد.

«بخشی از فعالان بخش خصوصی به دنبال افزایش نرخ دلار هستند. آنها مدتی است فشار سختی به دولت وارد کرده اند. چرا که با افزایش نرخ دلار قدرت رقابت آنها بالاتر می رود. اگر نرخ دلار به صورت مصنوعی پایین نگه داشته شود قدرت رقابت پذیری بنگاه های خصوصی نیز کاهش می یابد.»

روز دوشنبه برای اولین بار در سال جاری قیمت دلار از 4000هزار تومان عبور کرد. دیگر ارزهای نیز روز گذشته با افزایش روبه رو شدند. اما امروز بازار تلاطم کمتری داشت و نرخ دلارکمی کاهش یافت.

 روز سه شنبه نرخ دلار با اندکی کاهش ۴۰۱۳ تومان در بازار معامله شد.  یورو ۴۸۰۸ تومان، پوند۸۳۵۴ تومان، درهم ۱۱۲۳ تومان،  لیرترکیه ۱۱۳۶ تومان به فروش رسید.

کارشناسان کاهش نرخ سود بانکی، بالا رفتن نرخ حواله درهم امارات، همه پرسی استقلال کردستان و نهایتا مهم‌ترین عامل، «عامل روانی» برای افزایش قیمت دلار در نزدیک شدن مهلت اعلام نظر دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در مورد برجام می دانند. البته عده ای نیز از سوداگری دولت برای تامین کسری بودجه سخن می گویند.

افزایش قیمت دلار در فضای سیاسی اعتراض اصولگرایان را در پی داشته است. محسن رضایی در این باره در اینستاگرام نوشت: «چرا دولت‌ها بدون استثنا در چهار سال دوم فعالیت خود ارزش پول ملی را تضعیف کرده و قیمت ارز را افزایش می‌دهند؟»

اما ولی الله سیف رییس کل بانک مرکزی درباره نوسان های نرخ ارز گفت: «بانک مرکزی نسبت به نوسان نرخ ارز بی تفاوت نیست و وظیفه دارد که از نوسانات هیجانی بازار ارز جلوگیری کند و اگر بانک مرکزی مداخله کند، ممکن است به شکل موقت بشود بازار را کنترل کرد، اما شرایط باز به همان شرایط قبل برمی گردد و این امر بازار را از پیش بینی پذیر شدن خارج می کند.»

در این بین برخی فعالان اقتصادی و ناظران از افزایش نرخ ارز استقبال کرده اند. آنها می گویند دولت تاکنون به صورت مصنوعی نرخ ارز را پایین نگه داشته است، که این اقدام تبعات مثبتی برای اقتصاد ندارد. آنها می گویند دولت باید اجازه دهد که دلار به قیمت واقعی خود برسد.

پویا جبل عاملی کارشناس اقتصادی در این باره نوشته است که دولت روحانی از ابتدای روی کارآمدن تا کنون 25 درصد نرخ ارز را ارزانتر کرده است. او در ادامه یادداشت خود نوشته است: «باید این افزایش در نرخ ارز را به فال نیک گرفت که به هر تقدیر می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری تولید داخلی کمک کند؛ هر چند اقدام‌گر ارزی باید همه تلاش خود را برای کاهش دامنه نوسان در زمان کنونی به کار بندد.»

روزنامه دنیای اقتصاد هم در این باره نوشته است: «جابه‌جایی سطح قیمتی دلار در دو روز گذشته، فرصت مناسبی برای دور شدن از تله‌های خودساخته‌ای است که سال‌ها بر ذهن سیاست‌گذاران، صاحب‌نظران و حتی فعالان رسانه‌ای و اقتصادی نقش بسته است. این تله‌ها که پشتوانه استدلالی آن، در پژوهش‌های علمی و تجربیات عبور از حبس ارزی در سایر کشورها به چالش کشیده شده است، موجب از دست دادن فرصت اصلاحات سیاستی و قیمتی در بزنگاه‌ها شده است. ترس از تابوهای قیمتی گرچه برای مدتی و با هزینه بالا تقویت مصنوعی رالک را به دنبال داشته است اما خیلی زود تمایل نرخ ارز به واقعی‌شدن را به شکل پرهزینه‌تر پیش روی تصمیم‌سازان قرار داده است.»

اما دلار چرا گران شد؟ 

وحید شقاقی کارشناس مسائل اقتصادی در گفت و گو با فرارو اظهار کرد: «در بحث نرخ ارز در اقتصاد ایران  عوامل داخلی و خارجی موثر است. مهمترین عامل داخلی تفاوت نرخ تورم داخل و خارج است. باید نرخ دلار سالانه به میزان تفاوت نرخ تورم داخل با خارج از ایران افزایش یابد. وقتی این افزایش صورت نمی گیرد ممکن است با تجمع این تفاوت به صورت ناگهانی دلار گران شود.»

او افزود: «در همین چند سال اخیر اگر قرار بود که بر این مبنا عمل شود و تفاوت نرخ تورم لحاظ می شد اکنون باید نرخ دلار به بالای 5هزارتومان می رسید. در واقع باید سالانه حدود 10 تا 15 درصد به قیمت دلار افزود می شد. این اتفاق نیافتاده است به این دلیل که سیاست اصلی دولت تاکنون کنترل تورم بوده است. یکی از راه های کنترل تورم نیز ممانعت از افزایش نرخ ارز است. چرا که اقتصاد ایران مبتنی بر واردات است و افزایش نرخ دلار تورم را افزایش می دهد.»

شقاقی تحلیل کرد: «وقتی در اقتصاد کالاهای مصرفی ضروری وارداتی است، نرخ دلار با نرخ تورم رابطه تنگاتنگی پیدا می کند. افزایش 200تومانی نرخ دلار به همان نسبت بر نرخ کالاها اثر گذار است. از طرف دیگر افزایش نرخ تورم نیز بر قیمت ارز اثر منفی دارد پس در این میان ما با یک دور باطل روبه‌رو هستیم که تصمیم گیری را بسیار سخت می کند.»

این کارشناس مسائل اقتصادی با تاکید بر اینکه کنترل نرخ ارز کار دشواری است، دومین عامل داخلی موثر در این باره را "فشار بخش خصوصی" دانست و افزود: «بخشی از فعالان بخش خصوصی به دنبال افزایش نرخ دلار هستند. آنها مدتی است فشار سختی به دولت وارد کرده اند. چرا که با افزایش نرخ دلار قدرت رقابت آنها بالاتر می رود. اگر نرخ دلار به صورت مصنوعی پایین نگه داشته شود قدرت رقابت پذیری بنگاه های خصوصی نیز کاهش می یابد.»

این اقتصاددان افزود: «شعار تک نرخی شدن ارز نیز در همین رابطه بوده است اصولا تک نرخی شدن ارز در ایران سمت و سوی افزایشی دارد نه کاهشی  و سیاست یکسان سازی نیز نرخ ارز را به 4000تومان نزدیک می کند.»

به گفته او "ذینفعان فراوانی درباره نرخ ارز وجود دارند که حضور آنها کار را بسیار دشوار می کند. مصرف کننده علاقمند به ثبات نرخ ارز است چرا که افزایش قیمت دلار قدرت خرید را کاهش می دهد پس  مصرف کنندگان فشار می آورند که نرخ ارز مهار شود."

شقاقی افزود: «اما تولیدکنندگان در این مورد به دو دسته تقسیم می شوند. کسانی که برای تولید کالا نیاز به اقلام وارداتی ندارند موافق افزایش نرخ ارز هستند و از طرف دیگر تولیدکنندگانی که برای تولید کالا نیاز به اقلام وارداتی دارند مخالف افزایش قیمت هستند. مثلا تولیدکنندگان داروهای گیاهی موافق افزایش نرخ ارز هستند چرا که با صادرات داروی خود با نرخ ارز بالاتر سود بیشتری کسب می کنند. اما از طرف دیگر تولیدکنندگان خودرو مخالف افزایش نرخ ارز هستند چرا که بخش زیادی از اقلام مورد نیاز خود برای تولید خودرو  وارد می کنند به طور مثل در بحران ارزی  چند سال پیش با افزایش نرخ دلار قیمت پراید از 7 میلیون تومان به 20 میلیون تومان رسید.»

او ذینفع دیگر در این ماجرا را دولت دانست و گفت: «دولت از یک طرف با افزایش نرخ دلار می تواند درآمد بیشتری کسب کند و از این درآمد در جهت جبران کسری بودجه بهره ببرد و از طرف دیگر با افزایش نرخ دلار اولویت کنترل تورم را از دست می دهد و هرچه که تاکنون رشته است پنبه می شود. به این ترتیب تصمیم گیری در این باره کار بسیار سختی است. هنوز مشخص نشده است که نگرش دولت چه خواهد بود. تا اکنون دولت کنترل نرخ ارز و نرخ تورم را انتخاب کرده است، حالا باید دید در ادامه چه انتخابی انجام می دهد.»

به اعتقاد این تحلیلگر بر اساس همین مسائل است که عده ای می گویند اقتصاد ایران "دلاریزه" شده است، چرا که وابستگی به کالای وارداتی اثر گذاری دلار بر اقتصاد ایران را بسیار افزایش داده و تورم نیز تحت تاثیر قیمت دلار قرار گرفته است.

شقاقی در ادامه با بیان این که "در کنار عوامل داخلی عوامل بیرونی هم تاثیر مهمی دارند." گفت: «عدم اطمینان از آینده اقتصاد ایران، ریسک بالای اقتصاد ایران و تبعیت از سیاست های خارجی در این حوزه اثر گذار است.»

او با اشاره به رویکرد دولت آمریکا به برجام اظهار کرد: «آقای ترامپ به دنبال بازنگری در برجام است. پیش بینی می شود که او  پایبندی ایران را تائید نمی کند. اگر کنگره هم نظر ترامپ را بپذیرد ریسک سرمایه گذاری در اقتصاد ایران بالا می رود که بر همه ابعاد اقتصاد ایران اثر می گذارد.»

این تحلیلگر اقتصادی اظهار کرد: «این شرایط البته مربوط به سختگیری بیشتر در قبال برجام است نه خروج از آن، اگر آمریکا از برجام خارج شود وضعیت بسیار دشوار تر می شود. ریسک همکاری با ایران برای شرکت های خارجی بالا می رود. حتی ممکن است دیگر کشورها هم برجام را نقض کنند در این شرایط وضعیت بسیار پیچیده می شود.»

به اعتقاد این اقتصاددان "اگر عوامل خارجی نبود با تاثیرگذاری عوامل داخلی دلار ممکن بود تاپایان سال به 4500تومان برسد اما اگر عوامل خارجی براساس سناریویی که به نظر می رسد در حال ترسیم است ممکن است همه چیز را تحت تاثیر قرار دهد و در مدت کوتاهی 200 تومان دیگر به نرخ ارز افزوده شود. تاکنون نرخ ارز حدود 200تومان افزایش داشته است در ادامه ممکن است این رقم 200 تومان دیگر نیز گران شود. همین افزایش اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب تورم می شود.»