استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: باید به صورت سازمان یافته برخورد فعال و انتقادی به جهت گیری های دولت داشته باشیم

به گزارش ایسنا، منطقه خراسان، دکتر فرشاد مومنی در نشستی با موضوع نقش دولت ها در توسعه اقتصادی در ساختمان سابکوی مشهد اظهار کرد: باید از هر فرصتی که در اختیار داریم، برای ارتقای آگاهی ها و شکل دادن به دانایی هایی که روی آن وفاق جمعی وجود دارد، اقدام کنیم. وقتی گفت و گو صورت نگیرد، ذهنیت خودمطلق انگاری پدید خواهد آمد. این شرایط جامعه را به جامعه ای «همه یا هیچ» تبدیل خواهد کرد و تحقق همه خواسته ها امکان پذیر نبوده و سهم جامعه در آن هیچ است. این سرگذشت اقتصاد رانتی است. بقای سیستم رانتی به عدم شفافیت وابسته است و هر کسی با هر عذری جامعه را به سمت عدم شفافیت پیش ببرد، اکثریت ذی نفعان را از گردونه مشارکت خارج خواهد کرد. پل صدر در ایران حدود 5 برابر یک پل در استامبول تولید می شود و از نظر کیفیت نیز کمتر از یک پنجم مدل مشابه کیفیت دارد؛ این بازمی گردد به شیوه ای که ناشی از عدم مشارکت است. 

در دوره دکتر احمدی نژاد ایران برای دست یابی به هر یک واحد رشد اقتصادی 5 برابر دلار نفتی بیشتر از دولت اصلاحات هزینه کرد

وی ادامه داد: اگر فضایی برای گفت و گو و شفافیت ایجاد شود، از آن عارضه بزرگ اقتصاد رانتی خلاصی خواهیم یافت. در اقتصادهای رانتی که غیرشفاف و غیرمشارکت جویانه است، هزینه های هماهنگی به طرز زیادی بالا می رود. این نمونه در دولت قبلی وجود داشت. در مطالعه مرکز پژوهش های مجلس در مهر 1392 نشان داده شد در دوره 8 ساله مسئولیت دکتر احمدی نژاد اقتصاد ایران برای دست یابی به هر یک واحد رشد اقتصادی 5 برابر دلار نفتی بیشتر از دولت اصلاحات هزینه کرده است. این بی سابقه ترین سطح ناکارآمدی و فساد و تحمیل وابستگی در تاریخ 50 سال اخیر است. 

مومنی خاطرنشان کرد: این مساله فقط مساله ما نیست. این امر در همه جای دنیا به عنوان اصل ثابت توسعه شناخته می شود. در سال 1999 شورای روابط خارجی امریکا یک پروژه مطالعاتی را دنبال کرد. موضوع این پروژه این بود که با توجه به تحولات انقلاب دانایی، ارزیابی مجددی از آرایش رقبای امریکا صورت گیرد. تا پیش از انقلاب دانایی رقبای امریکا بر روی مولفه های سخت تاکید داشتند ولی بر حسب انقلاب دانایی نیروهای نرم مورد توجه قرار گرفته است. امروز کشورها به جای شمردن تعداد نیروهای مسلح تعداد مراکز پژوهشی را در اولویت می گذارند. اگر مناسبات ما به گونه ای باشد که هزینه تفکر بالا رود، این یک اقدام ضد توسعه ای خواهد بود. دولت دکتر احمدی نژاد از این زاویه قابل بررسی است.

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: جامعه ما بلوغ حیرت انگیزی را از خود نشان می دهد. شاید جمهوری اسلامی در اداره کشور اشتباهات زیادی داشته باشد ولی یکی از اقدامات قابل دفاع آن سرمایه گذاری بزرگ روی دانایی بوده است. در شرایط کنونی سهم دانش آموختگان دانشگاهی از اشتغال کشور نسبت به سال 1355 بیش از 5 برابر رشد داشته است. سهم بی سوادها نیز در ساختار اشتغال ایران کمتر از یک پنجم شده و بیش از 80 درصد کاهش را نشان می دهد.

وی با بیان اینکه وجود ذخیره دانایی برای توسعه لازم است ولی کافی نیست، گفت: شرط کفایت این است که طرز تلقی مردم و حکومت نسبت به هم چگونه باشد. اگر حکومت جمعیت را فرصت بداند، پس برای جلب مشارکت آن ها برنامه ریزی می کند و این موجب کاهش هزینه های هماهنگی و کاهش فساد و وابستگی می شود. این تفاوت بین دولت اصلاحات و دولت دکتر احمدی نژاد نیز دیده می شود. در آن مطالعه مزبور مقیاس های پیشین برای سنجش قدرت ملی دیگر کارایی نداشته و 114 شاخص جدید که عموما به ظرفیت ها و فرصت های خلق دانایی متکی بود و به کیفیت رابطه مردم و حکومت توجه داشت، مورد تاکید قرار گرفته بود. بین این موارد رابطه دولت و مردم به عنوان مهم ترین شاخص مد نظر قرار گرفت. اگر این رابطه براساس مشارکت زدایی باشد، کشور به سمت انحطاط خواهد رفت و برعکس این فرایند کشور را آباد خواهد کرد. این در تاریخ اقتصادی ایران قابل مشاهده است. 

مومنی خاطرنشان کرد: در قرن 20 تعداد کشورهایی که در یک قرن دو مرتبه جنبش های فراگیر مردمی را تجربه کردند، بسیار اندک بود. مطرح ترین این کشورها ایران و چین بودند. ایران در مقایسه با چین مزیت دیگری داشته و آن این است که کشور ما در کنار آن جنبش های فراگیر خود، یعنی انقلاب های مشروطه و اسلامی، در سال های میانی قرن بیستم دومرتبه یک جنبش پرشور ضد استبدادی به نام ملی شدن صنعت نفت را نیز تجربه کرده است.

وی تصریح کرد: اما علت تفاوت کارنامه اقتصادی ما با چین این است که این کشور از نظر طرز اداره، حیرت انگیزترین سیستم عدم تمرکز را در ساخت سیاسی به اجرا درآورد و بیشترین اهتمام را در زمینه خلق فرصت های شغلی که مولد باشد، قرار داده است. در دولت قبلی ایران هر بار که به موازین خرد و عقل سلیم دعوت می شد، واکنش این بود که هر کس فکر ما را قبول ندارد، تفاله استکبار و زخم خورده است. مطالعات مشخصی در سازمان بین المللی کار صورت گرفت که می گوید رمز جهش چین این بود که در فاصله سال های 1978 تا 1996 310 میلیارد دلار سرمایه گذاری کردند و 226 میلیون فرصت شغلی خلق کردند. 

ما بیش از 2.5 برابر چینی ها ثروت داشتیم ولی فاصله اشتغال ما با آن ها 226 میلیون شغل در برابر کمتر از 200 هزار شغل بود

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: در یک دوره 8 سال از محل صادرات نفت و غیرنفت حدود 800 میلیارد دلار به اقتصاد ایران تزریق شد اما از نظر خلق فرصت های شغلی تنها 100 هزار نفر به جمعیت شاغل کشور اضافه شد. یعنی ما بیش از 2.5 برابر چینی ها ثروت داشتیم ولی فاصله اشتغال ما با آن ها 226 میلیون در برابر 100 هزار بود. این نمادی از طرز برخورد هر دولت با مساله اشتغال است. 

مومنی اضافه کرد: متاسفانه در آن دوره هنگامی که کارنامه اشتغال وضعیت غیرقابل دفاعی پیدا کرد، به جای اصلاح راه حل در گزافه گویی و دست کاری واقعیت ها دیده شد. این ممکن است منتقدین را ساکت کند ولی این فرصت برای کشور دیگر بازگشتنی نخواهد بود. آن ذخیره دانایی که در عرصه قاعده گذاری کشور مورد استفاده قرار می گیرد، برای اداره کشور ناکافی است و حتی در دولت ابتدایی حسن روحانی نیز خطاهای جدی رخ داد ولی بیشتر از آن ها، این اصحاب خرد هستند که شایسته نکوهشند. حسن روحانی دائما مطالبه نقد و کمک می کرد. اگر ما این کار را نکرده باشیم، ما نیز در این خطاها سهیم هستیم. عالی ترین شکل مشارکت نخبگان، مشارکت در ارتقای بنیه دانایی کشور است.

اوضاع ایران در زمینه امنیت حقوق مالکیت و هزینه های مبادله بسیار نامطلوب است و در این موارد نقش قوه قضاییه به مراتب تعیین کننده تر است

وی با اشاره به لزوم رای دادن یادآور شد: با دادن رای مسئولیت ما پایان نمی گیرد. ما باید به صورت سازمان یافته برخورد فعال و انتقادی به جهت گیری های دولت داشته باشیم. اگر ما از نظر ملاحظات توسعه به کشور نگاه کنیم، می بینیم که همه سرنوشت اقتصاد در قوه مجریه رقم نمی خورد. اوضاع و احوال ایران در زمینه امنیت حقوق مالکیت و هزینه های مبادله بسیار نامطلوب است و در این موارد نقش قوه قضاییه به مراتب تعیین کننده تر است. نباید مسایلی که جنبه ملی دارد را برچسب جناحی بزنیم. در همین برنامه اقتصادی دکتر روحانی اشکالات بسیار جدی وجود دارد و ما باید از موضع ملی به رفع این مشکلات کمک کنیم. فرق ما با کسانی که به شیپور رادیکالیزم می دمند، این است که آن ها موفقیت های دولت را موفقیت کشور نمی دانند.

مومنی تاکید کرد: کشور ما در دوره دکتر مصدق پدیده توده نفتی ها را تجربه کرد. افرادی که خیلی رادیکال بودند و مطالبات بالایی داشتند. وقتی جامعه پیچیده می شود، گروه های رانت خوار و فاسد خرج می کنند که واقعیات را دستکاری کنند. در همین 4 سال حدود 10 میلیارد دلار واردات قاچاق کاهش داشت و این موفقیت ملی است ولی هیچکدام از نامزدها این را نگفتند. در امریکا سیستم به گونه ای است که نامزدهای انتخاباتی باید در یک مقطع از ویژگی های مثبت رقیب خود نیز سخن بگویند.

وی ادامه داد: در شرایطی که ذهن مردم درگیر است، چقدر خوب بود که هر نامزدی در مورد مسایل بنیادی نیز سخن می گفت. اینکه نامزد ریاست جمهوری را بیاوریم و از او بپرسیم چه توصیه ای برای توسعه ورزش پهلوانی دارد، سوال خوبی نیست. عقل سلیم می گوید باید سوالات راهبردی تر مطرح شود. کسانی که نانشان در ایجاد تنش است، اصلا نخواستند این را مطرح کنند که تعدادی از برجسته ترین اقتصاددانان برنده جایزه نوبل قبل از انتخابات ایران، طول و عرض اقتصاد امریکا را بررسی کردند و به جامعه مدنی امریکا گفتند حل و فصل مشکلات در صورت ادامه این مسیر از طریق جنگ افروزی است. باید یک متر و معیار اساسی برای انتخاب رییس جمهور شایسته داشت و باید از نامزدها پرسیده می شد در حالی که امریکا دنبال بهانه برای درگیری نظامی است، شما نامزدها براساس کدام دیپلماسی می خواهید تدبیری کنید که ایران در این مساله نیافتد؟

مومنی خاطرنشان کرد: از این مهم تر این است که کسانی که رویه حذف را دنبال می کنند و به دنبال تشدید منازعات هستند، منافعی در این شرایط دارند. در فضای امنیتی گفت و گو و منطق و علم جای خود را به عدم شفافیت خواهد داد و جامعه به سمت انحطاط می رود. مساله فقط این نیست که اقتصاد کشور دچار پس افتادگی می شود بلکه این شرایط برای عامه مردم نیز موثر است. مگر شعار دولت قبل آوردن نفت سر سفره مردم نبود؟ کارنامه همان دولت در این زمینه براساس گزارشات رسمی این است که کسری بودجه خانوارهای ایرانی 4.5 برابر از ابتدای کارشان بود. 

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: باید از طریق گفت و گو بنیه اندیشه ای این جامعه را افزایش دهیم. در برابر این مساله گروه هایی هستند که رانتی می اندیشند و فقط از طریق حذف به منافع حداکثری خود می اندیشند. ما به جای اینکه نزاع را بین بازوها قرار دهیم، باید نزاع را بین اندیشه ها قرار دهیم. از نظر دینی نقد زیباترین هدیه است و از نظر علمی نیز ما حرف آخر نداریم. هم تولید و علم از طریق همکاری و تقسیم کار رشد می کند. انشالله در دوره بعدی یک گام به سمت بلوغ فکری بیشتر حرکت می کنیم و دوستی را از طریق نقد کارشناسی نشان می دهیم. 

بهترین هدیه به حسن روحانی نقد عملکرد وی است

وی با بیان اینکه با توجه به اینکه واحدهای صنعتی این استان از بهترین هاست و کیفیت دانشکده اقتصاد این استان نیز خوب است، گفت: بهترین هدیه به حسن روحانی نقد عملکرد وی است و اینگونه به وی مدد برسانیم. اگر استاندارد دموکرات بودن ما این باشد که فقط رای دهیم، فایده ای ندارد. دوست و طرفدار واقعی کسی است که با مبنا و معیار خرد متعارف و منطق علمی کمک کند که بنیه فکری این دولت ارتقا یابد. در این صورت سطح دانایی مردم به حدی است که می توانند متوجه شوند، این دولت 50 درصد وابستگی به مواد غذایی را کاهش داد. ما از یکی از رقبای حسن روحانی سپاسگذاری بابت این امر را نشنیدیم.

مومنی خاطرنشان کرد: دولت در این 4 سال بدون اینکه پیوندی با کمپانی های خارجی داشته باشد، صادرات نفت را دو برابر کرده و این یک نقطه عطف در توسعه کشور ماست. البته ما به اتکای به نفت نقد داریم ولی می دانیم اتکای به نفت باید ذره ذره کم شود. این اقدام قدرت چانه زنی ما را با شرکت های بزرگ را افزایش داده است. 

وی تصریح کرد: کسانی که ادعا داشتند، در یک دوره 8 ساله وابستگی ما به دنیای خارج را 400 درصد افزایش دادند. چرا در اقتصاد سیاسی ایران این مساله به بحث گذاشته نمی شود؟ اندیشه حکومت یک دست راه نجات ایران نیست. اینگونه کم کم جامعه ما رو به پیشرفت حرکت خواهد کرد. در دوره سال های 1380 تا امروز که آرام آرام درآمد نفتی جهش یافت، فضای مسلط در اقتصاد سیاسی ایران این بود که زور غیرمولدها یعنی کسانی که از طریق واردات، رانت و فساد و... کار خود را پیش می برند، از زور مردم خیلی بیشتر شده است. هر بار در این کشور جهش قیمت نفت داشته ایم، فرمول برندگان و بازندگان این بوده که منافع عامه مردم با هم در یک راستاست ولی منافع غیرمولدها نیز با یکدیگر هم راستا تعریف می شود.

گام نخست پس از انتخابات بررسی و ارتقای کیفیت برنامه ششم توسعه است

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: اگر جامعه به سمت توسعه رود، مردم سود خواهند کرد. ما باید مطالبه گر بوده و بر مبنای علم و کارشناسی برخورد فعال داشته باشیم. گام نخست پس از انتخابات بررسی و ارتقای کیفیت برنامه ششم توسعه است چون از ظرفیت های کافی متناسب با کشور برخوردار نیست و سند دکتر روحانی نیز نقص های جدی دارد. باید پس از انتخابات در پی ارتقای این اسناد باشیم و از موضع امر به معروف و نهی از منکر دیده بانی کرده و حقوق مردم را با منطق علم مطالبه کنیم. 

مومنی اضافه کرد: باید در این دولت دیدگاه هایی تقویت شود که به ارتقای بنیه ملی و کیفیت زندگی مردم می انجامد. در این مسیر نقش قوای مققنه و قضاییه کمتر از دولت نیست و ما از موضع ملی باید تصمیمات ملی را ارتقای کیفیت دهیم. 

بیش از 95 درصد پیش بینی های اقتصاددانان منتقد در دوره احمدی نژاد محقق شده و این نشان می دهد سرمایه گذاری نظام بر حوزه دانایی کارآمد بوده است

وی با اشاره به مطالعات مربوط به دوره دولت نهم و دهم یادآور شد: بیش از 95 درصد پیش بینی های اقتصاددانان منتقد در دوره احمدی نژاد محقق شد و این نشان می دهد سرمایه گذاری نظام بر حوزه دانایی کارآمد بوده است. در واقع سطح دانایی ما بالاتر از گرفتاری های ماست. در اقتصادهای رانتی علم در فرایندهای تصمیم گیری فصل الخطاب نیست و همه به عنوان یک مسئولیت ملی باید برای خود مسئولیتی تعریف کنیم که ببینیم زور علم در فرایندهای تصمیم گیری بیشتر شود. 

مومنی تاکید کرد: هم علم و هم تولید از معجزات خلقت است. باید دانایی ما در مورد رشد علمی توسعه یابد. تجربه جهانی و پایه های نظری مستحکم می گوید تا زمانی که کسب درآمدهای ساده و بی ضابطه خیلی راحت باشد، تولید در کشور ریشه پیدا نمی کند. در گام نخست باید هزینه فرصت مفت خوارگی را بالا برد. 

وی ادامه داد: یک کوتاهی خیلی مهم در دولت دکتر روحانی این است که باید یک برنامه ملی برای مبارزه با فساد بر محور پیشگیری در دستور کار قرار می گرفت و این باید در دوره های آینده صورت گیرد. تا زمانی که هزینه فرصت ارتکاب فساد کم باشد، کسی دنبال تولید نمی رود. در طول تاریخ بشر تا امروز هیچ کشور توسعه نداشته الا اینکه برنامه توسعه گرای حمایت از تولید داشته باشد. 

مومنی خاطرنشان کرد: اگر بنیه تولید ارتقا یابد، 5 اتفاق می افتد که موجب افزایش توان مقاومت و رقابت اقتصاد ملی، توزیع درآمد هنجارتر و افزایش پایداری نظام ملی خواهد شد. روحانی باید اعتماد از دست رفته تولیدکنندگان کشور را بازگرداند. تمام شواهد نشان دهنده این است که تا امروز چنین چیزی وجود نداشته است ولی فرمول بازگشت اعتماد در تسخیر اندیشه توسعه است. ذخیره دانایی موجود در کشور برای این امر کافی است.