محسن ایزدخواه در گفت‌وگو با «آرمان - لیلا شاسوندی » مطرح کرد

یکی از مشکلاتی که پس از حادثه دلخراش پلاسکو و نابودی این ساختمان گریبانگیر اقتصاد کشور شد، بیکاری حدود ۴۰۰۰ نفر از نیروی کار شاغل در این مرکز تجاری است. حال برای بررسی وضعیت این افراد «آرمان» با محسن ایزدخواه، اقتصاددان به گفت‌وگو پرداخته است.

آمارها نشان می‌دهد که پس از حادثه پلاسکو حدود ۴۰۰۰ نفر شغل خود را از دست داده‌اند. اکنون دولت چگونه می‌تواند حمایت خود را از این نیروی کار نشان دهد؟

مطابق قانون تامین اجتماعی کارفرمایان مکلف هستند تا کارگرانی را که در کارگاهشان مشغول به فعالیت هستند را از نخستین روز کاری تحت پوشش حمایت‌های اجتماعی اعم از تامین اجتماعی و قانون کار قرار دهند. به ویژه اینکه مطابق قانون تامین اجتماعی این تکلیف و اجبار برای کارفرما تعیین شده است. برای اینکه دولت بتواند از مشاغلی که جنبه تولیدی دارند حمایت کند، بسیاری از آنها از جمله مشاغل تولیدی که وجه غالبشان در ساختمان پلاسکو مستقر بود، حق بیمه و کارفرما را متقبل شده است تا بتواند از نیروی کار شاغل در این کارگاه‌های تولیدی حمایت کند. وضعیتی که به دنبال فاجعه اخیر در ساختمان پلاسکو پیش آمده از چند جهت قابل بررسی است؛ نخست آنکه آیا کارفرمایانی که در آن ساختمان، کارگاه تولیدی، خدماتی یا فروشگاه داشتند به تکالیف قانونی خود عمل کرده‌اند و کارگران را تحت شمول مقررات قرار داده‌اند یا خیر؟ اگر این موضوع تحقق پیدا کرده باشد، با توجه به مشکلی که در این ساختمان به وجود آمده نیروی کار می‌تواند به شعبه‌ای که این کارگاه‌ها را تحت پوشش خود داشته است مراجعه کند و درخواست بیمه بیکاری دهد که مطابق مقررات حاکم بر بیمه بیکاری حسب سوابق پرداخت بیمه و دستمزد به آن بخش از نیروی کاری که کارگاهشان بر اثر این سانحه از دست رفته بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد. حالت دوم آن است که نیروی کاری که در کارگاه اشتغال داشته،جان باخته باشد که مجددا اگر کارفرما به وظایف خود عمل کرده باشد، بازماندگان می‌توانند به شعب تامین اجتماعی مراجعه کنند و درخواست برقراری مستمری داشته باشند. حالت بعدی مربوط به کارگرانی است که ممکن است در این اتفاق ناگوار آسیب دیده باشند و دچار نقص عضو شده باشند که آنها می‌توانند به کمیسیون‌های پزشکی تامین اجتماعی مراجعه کنند و مطابق فرمول، از حقوق از کار افتادگی کلی برخوردار شوند یا اگر دچار نقص عضو شده باشند می‌توانند از مزایای حمایتی تامین اجتماعی مربوط به از کار افتادگی‌های جزئی یا نقص عضو استفاده کنند.

آمارها نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از نیروی کار شاغل در پلاسکو مشمول بیمه نبوده‌اند. آیا بیمه می‌تواند حمایت خود را نسبت به این افراد نیز نشان دهد؟

ممکن است بخش مهمی از این نیروی کار که در ساختمان پلاسکو اشتغال داشته‌اند مشمول فرار بیمه ای باشند، به این معنی که کارفرمایان به هیچ عنوان حاضر نبودند آنها را تحت پوشش حمایت‌های تامین اجتماعی قرار دهند و این نیروی کار به دلیل تقاضای بالا برای اشتغال و نرخ بالای بیکاری به مصلحت خودش تن به این خواسته کارفرما داده و بدون حمایت بیمه تامین اجتماعی در قالب قرارداهای شفاهی یا کتبی در آن کارگاه‌ها فعالیت داشته باشد. با توجه به اینکه قانون تحت پوشش قرار دادن نیروی کار را اجباری کرده است، بعد از این حادثه تلخ نیروی کار می‌تواند از سه راه به دنبال اثبات رابطه کارگری با کارفرمای خود باشد: نخست آنکه با توجه به اسناد مثبته‌ای که دارد به سازمان تامین اجتماعی مراجعه کند، دوم آنکه به هیات‌های حل اختلاف وزارت کار و رفاه اجتماعی مراجعه کند و آنجا اثبات رابطه کارگری و کارفرمایی داشته باشد و در نهایت اگر این دو مرجع نتوانند در اسرع وقت این کار را به سرانجام برسانند، نیروی کار می‌تواند از طریق محاکم دادگستری این رابطه را اثبات کند. مطابق مقررات حاکم بر سازمان تامین اجتماعی، این سازمان حداقل هر سه ماه یک‌بار به صورت سیستماتیک کارگاه‌ها را بازرسی کرده است و احتمال دارد که بخشی از این نیروی کار به‌رغم اینکه کارفرما از پرداخت لیست حق بیمه به شعب مربوطه خودداری کرده، از طرف واحد بازرسی تامین اجتماعی صورت برداری شده باشد که نتیجتا بیمه شدگانی که کارشان را از دست دادند می‌توانند از این راه به دنبال حمایت‌های سازمان تامین اجتماعی از جمله بیمه باشند.

حال تکلیف صاحبان فروشگاه‌ها و تولیدی‌ها چه می‌شود؟ چطور می‌توان خسارات وارده به آنها را جبران کرد؟

از منظر بیمه تجاری بسیار تاکید شده است که کارفرمایان متناسب با سرمایه‌، مغازه و فروشگاه‌های خود را بیمه کنند، اما به دلیل اینکه احتمال ریسک متناسب با پولی که به بیمه‌های تجاری پرداخت می‌کنند کم بوده، کارفرمایان تمایلی برای بیمه کردن اموال و دارایی‌های خود نداشتند و به همین دلیل برآوردها نشان می‌دهد از حدود ۶۰۰ مغازه‌ای که در ساختمان پلاسکو فعال بوده است تنها حدود ۱۰۰ مغازه تحت عنوان بیمه‌های آتش‌سوزی و حوادث قرار داشتند که بعد از این سانحه ناگوار می‌توانند از طریق بیمه خسارت‌های مربوطه را دریافت کنند. اما به نظر می‌رسد با توجه به اینکه این حادثه جانسوز تمام اموال و دارایی‌های مغازه‌های ساختمان پلاسکو را از بین برده است دولت و وزارت صنعت، تجارت و معدن می‌توانند با کمک‌های مالی خود، فعالان آن ساختمان را حمایت کنند. وظیفه حمایت از این کارگاه‌ها بر عهده شورای عالی اصناف و وزارت صنعت، تجارت و معدن است و این سازمان‌ها باید در تلاش باشند تا علاوه بر حمایت‌های روحی و روانی، افراد آسیب دیده این سانحه بتوانند مجددا به توانمندی‌های مالی دست پیدا کنند.