در پی آزادسازی و متنوع سازی قیمت بلیت هواپیما در هفته گذشته، برخی فعالان صنعت هواپیمایی و اقتصاد دانان معتقدند که این مصوبه آغازگر راه اقتصاد آزاد در کشور خواهد بود و باید آزادسازی قیمت‌ها پیش از این صورت می‌گرفت.

پس از آزادسازی قیمت بلیت هواپیما، برخی اقتصاددانان بر این باورند که باید این مصوبه هر چه زودتر اجرایی می‌شد، اما حال که این مصوبه اجرایی شده است، باید در جهت ارتقای کیفیت پروازها انجام شود.

یک اقتصاددان نیز درباره آزاد شدن نرخ بلیت هواپیما به اقتصادنیوز گفت: این آزادسازی از مدتی پیش عملا برای همه مسیرها و شرکت‌های هواپیمایی اتفاق افتاده است اما به شکل غیررسمی و تقریبا پنهانی بوده است. یعنی در سه چهار سال گذشته که اینترنت تقریبا همگانی شده است افراد یا شرکت‌هایی با ایجاد سایتهای مختلف، اقدام به فروش بلیت هواپیما با قیمتهایی بسیار متفاوت می کنند.

جعفر خیرخواهان گفت: برای مثال در مسیر تهران مشهد و برعکس در ایام پیک شاهد قیمت‌های رفت و برگشت تا حتی 10 برابر اختلاف هستیم. بدین معنی که پرواز رفت این مسیر 400 هزار تومان تعیین می شود در حالی که پرواز برگشت در همان زمان که بسیار خلوت است به قیمت40 هزار تومان به فروش می‌رود. به این ترتیب افراد واسطه‌ای در این میان وجود دارند که دقیقا مانند نظام قیمت گذاری بازار آزاد برای مسیرها و زمان‌های مختلف نرخ‌ها را ساعت به ساعت تعیین می‌کنند در حالی که به ظاهر نرخ‌های تعیین‌شده و کنترل‌شده دولتی داریم.

وی افزود: با توجه به اینکه هزینه نهایی صندلی اضافی هر پرواز بسیار پایین و نزدیک به صفر است خوشبختانه وجود چنین خدمت جدید اینترنتی کمک کرده است تا صندلی‌های هواپیماها خالی باقی نماند. قیمت‌های لحظه آخر که پایین‌تر از قیمت رسمی اعلام شده هستند هم باعث رضایت مسافر شده و هم پرواز را پرکرده و سودی نصیب شرکت‌های هواپیمایی می‌کند. اما به احتمال زیاد بخشی از سود نصیب افراد واسطه می‌شود که در حالت آزادسازی این اتفاق نخواهد افتاد.

خیرخواهان اظهار کرد: همچون بسیاری از امور که دولت‌ها همیشه چند سال و چند هزار کلیومتر از واقعیات جامعه و بازار عقبتر هستند اینجا هم قانونگذاران و سیاستگذاران سرانجام در برابر واقعیت بازار تسلیم شده و تصمیم به اصلاح یک قانون ناکارآمد گرفته‌اند و اجازه تعیین نرخ بلیت را به شرکت‌های هواپیمایی داده‌اند.دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی به اقتصادنیوز گفت: در زمینه آزادسازی قیمت بلیت هواپیما صحبت‌هایی مبنی بر اینکه این آزادسازی برای چه کیفیت از پروازها مطرح است و مقرر شده است از روز ابلاغ، این طرح اجرایی شود. اما هنوز هیچ یک از شرکت‌ها نرخ‌های جدید را اجرایی نکرد‌ه‌اند.

در این باره نیز موسی غنی‌نژاد معتقد است: اقدام دولت در جهت واقعی‌سازی قیمت هواپیما را از این جهت می‌توان به فال نیک گرفت که دولت بدون توجه به عواقب منفی رسانه‌ای آن گامی جدی در راستای واقعی‌سازی قیمت در یکی از بازارها برداشته و به تثبیت قیمت‌ها در بیشتر مسیرهای هوایی کشور اقدام کرده است.

در همین زمینه دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی افزود: باید در این زمان، شرکت‌های هواپیمایی بر اساس دستورالعمل جدید، نرخ‌های جدید را در سایت‌ها بگذارند.

مقصود اسعدی سامانی با بیان اینکه افزایش کیفیت پروازها منوط به اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما است، اظهار کرد: در حال حاضر با گذشت چند روز از ابلاغ این مصوبه، هنوز هیچ تغییری در نرخ‌ها صورت نگرفته است.

به گفته سامانی، در شرایط تحریم نیز وضعیت شرکت‌های هواپیمایی به گونه‌ای بود که امکان رقابت وجود نداشت، چرا که هزینه و درآمد همخوانی نداشت، از این رو هدف و نتیجه آزادسازی قیمت بلیت هواپیما، ارتقای کیفیت است.

وی با بیان اینکه اگر دراین میان شرکت هواپیمایی از دستوالعمل سرپیچی کرد باید با این شرکت برخورد می‌شود، افزود: مکانیزم دستورالعمل آزادسازی بلیت هواپیما با ضمانت اجرای دستورالعمل است، به همین دلیل آزادسازی تعریف شده طبق دستورالعمل خواهد بود.

دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی تصریح کرد: ایران در زمینه آزادسازی قیمت بلیت هواپیما از سایر کشورها عقب است، چرا که آزادسازی بلیت هواپیما از سال 1978 میلادی آغاز شده است، بر این اساس ایران عقب ماندگی تاریخی در این زمینه دارد.

سامانی اظهار کرد: حال اجرای این طرح هر چند دیر هم به نفع مسافران و شرکت‌های هواپیمایی خواهد بود، البته لازم به ذکر است که اجرای آزادسازی قیمت بلیت هواپیما در کشور از سال 1370 و برای پروازهای خارجی آغاز شده است، از این رو این طرح مصوب برای پروازهای داخلی اجرای می‌شود.

به گفته وی، این طرح می‌تواند به توسعه ناوگان هوایی و توسعه صنعت هواپیمایی بیانجامد. همچنین با اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما قیمت بلیت در برخی مسیرها به تناسب زمان سفر و قیمت تمام شده برای ایرلاین مربوطه کاهش می‌یابد که این امر منجر می‌شود تا کسانی که تا کنون شرایط استفاده از سفرهای هوایی را نداشتند بتوانند از این روش حمل و نقل استفاده کنند.

سامانی افزایش توان اقتصادی ایرلاین‌ها، ایجاد رقابت و ارتقای کیفیت خدمات به مسافران را از جمله اهداف آزادسازی نرخ بلیت هواپیما عنوان کرد و گفت: اجرای دستورالعمل آزادسازی نرخ بلیت و شبکه پروازی داخلی، فقط برای پروازهای برنامه‌ای خواهند بود که از روز گذشته به تمامی شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ شده است.

او به اقتصادنیوز گفت که با اجرای دستورالعمل آزادسازی نرخ بلیت هواپیما روند پرداخت بدهی‌های ایرلاین‌ها تسریع می‌شود.

 
در این میان، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی در این باره با تاکید بر اجرای بند ب ماده ۱۶۱ قانون برنامه پنجم توسعه مبنی بر آزادسازی نرخ بلیت هواپیما گفته است: با اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما تمام مشکلات امروز شرکت‌ها و آژانس‌ها در مدت ۳ تا ۶ ماه آینده رفع می‌شود.

محمد حسن کرمانی به پایگاه خبری وزارت راه وشهرسازی گفت که تمام ایرادات و مشکلات صنعت هوانوردی به دلیل تکلیفی بودن و عدم اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما بوده است.

وی در دفاع از گران‌فروشی بلیت توسط برخی از آژانس‌های هواپیمایی گفت: برای دفاع باید اتهام‌نامه مشخصی باشد. شاید اگر تعدادی از آژانس‌ها نرخ‌ها را بالا می‌برند قطعا برای ایام و روزهای خاصی از سال است.

در این باره نیز رئیس سازمان هواپیمایی کشوری گفته است که به طور قطع سازمان هواپیمایی کشوری در زمان اجرای آزادسازی، قیمت‌ها را پایش می‌کند و اجازه رقابت‌های ناسالم در صنعت حمل و نقل هوایی را نخواهیم داد.

علی عابدزاده در یک برنامه تلویزیونی تاکید کرده است: در راستای اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی سال گذشته بخشی از طرح آزادسازی نرخ بلیت هواپیما در قالب متنوع سازی نرخ بلیت اجرا و در نهایت طی چند روز اخیر قیمت بلیت هواپیما در ۱۷۰ مسیر به طور کامل آزاد اعلام شد.

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه تا پایان امسال آزادسازی نرخ بلیت هواپیما برای تمام مسیرهای باقی مانده پروازی نیز آزاد می‌شود افزود: آزاد شدن نرخ بلیت هواپیما در این مقطع از سال دلیل خاصی نداشت و به رغم اینکه آزادسازی نرخ بلیت هواپیما به شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ شده است اما هنوز این طرح را در ساختار مدیریتی درآمدی خود اجرا نکردند که احتمالا از هفته آینده اجرا شود.

رئیس سازمان هواپیمایی کشوری با بیان اینکه در مرحله اول اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما نرخ ۱۷۰ مسیر آزاد شد اما نرخ ۸۷ مسیر همچنان تابع نرخ‌گذاری سازمان هواپیمایی است، در پاسخ به این سوال که آیا ادامه تکلیفی بودن نرخ ۸۷ مسیر منجر به کاهش تمایل ایرلاین‌ها برای پرواز در این مسیرها نمی‌شود؟ گفت: سازمان هواپیمایی نظارت کامل بر مسیرهای پروازی حمایتی که از مسیرهای کم تقاضا هستند دارد.

به گزارش اقتصادنیوز، طبق قانون برنامه پنجم توسعه نرخ بلیت هواپیما باید تا پایان سال اول این برنامه (۱۳۹۰) متنوع‌سازی و از ابتدای سال سوم (۱۳۹۲) برنامه پنجم توسعه نیز به طور کامل آزاد می‌شد اما به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم و نبود کشش بازار، اجرای آن به تعویق افتاد.
گرچه اردیبهشت‌ماه سال گذشته آزادسازی قیمت بلیت هواپیما مصوب شد، اما این طرح هرگز اجرایی نشد، تا جایی که هفته گذشته مصوبه این طرح برای 170مسیر هوایی ابلاغ شد.

طبق اعلام سازمان هواپیمایی کشوری، کل مسیرهای پروازی کشور ۲۵۷ مسیر است که در مرحله اول آزادسازی نرخ بلیت هواپیمای ۱۷۰ مسیر پروازی آزاد شد که بر این اساس ۲۶ مسیر پروازی به جزایر کیش و قشم، ۳۷ مسیر منتهی به شهرهای نفتی، ۳۵ مسیر انفرادی و ۷۲ مسیر جدید که درحال حاضر پروازی توسط ایرلاین‌ها در این مسیرها برقرار نیست آزاد شدند. علاوه بر این نرخ بلیت ۸۷ مسیر پروازی به دلیل کمبود مسافر و قرارگرفتن در مناطق کمتر برخوردار همچون گذشته مشمول قیمت‌گذاری می‌شوند و سقف نرخ‌گذاری به مدت یک سال برای این مقاصد پروازی تمدید شده است.

در این دستورالعمل آمده است که به منظور بهبود شرایط سفر، افزایش رضایتمندی مسافران و ارتقای فضای کسب و کار در حوزه سفرهای هوایی داخل کشور جمهوری اسلامی ایران، آزادسازی نرخ بلیت و شبکه پروازهای داخلی اعم از پروازهای برنامه‌ای و دربستی بر اساس شرایط مندرج در این دستورالعمل اجرا می‌شود.

اما بالاخره از اواخر خردادماه سال گذشته نرخ بلیت هواپیما در فاز نخست متنوع شد به این معنا که ایرلاین‌ها تنها مجاز به افزایش نرخ‌های بلیت تا سقف ۳۰ درصد بیش از نرخ‌های مصوب سازمان هواپیمایی مشروط بر رعایت الزاماتی از جمله افزایش خدمات بودند تا در نهایت با تصویب شورایعالی هواپیمایی و تایید وزیر راه و شهرسازی در نهایت با استناد به بند «ب» ماده ۱۶۱ قانون برنامه پنجم توسعه اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما در سال پایانی برنامه کلید خورد.

با این حال به نظر می‌رسد دولت به سمت آزادسازی قیمت‌ها رفته است و آزادسازی بلیت هواپیما، از جمله اولین قدم‌ها در مسیر اقتصاد آزاد باشد، از طرفی دیگر باید توجه کرد که چند درصد مردم در کشور از حمل و نقل هوایی بهره می‌برند و این تغییرات بر سبد هزینه‌های کدام قشر تاثیر گذار است.

برخی صاحبنظران اقتصادی بر این باروند که هرچه زودتر باید قیمت بلیت هواپیما آزاد می‌شد، به همین دلیل اجرای آن در حال حاضر جای هیج تعجبی ندارد،‌ از این رو این همه جنجال نیاز ندارد. در مقابل نیز برخی دیگر معتقدند که هواپیمایی‌ ایران حتی با آزادسازی قیمت بلیت هواپیما و افزایش کیفیتش بازهم از هم رده‌های خود در دنیا عقب است.

در این شرایط برخی می‌گویند تنها چهاردرصد مسافران در کشوراز حمل و نقل هوایی استفاده می‌کنند، پس این همه جنجال و تبلیغ بر سر چیست؛ آیا این جنجال‌ها تنها برای قشر خاصی است که از حمل و نقل هوایی بهره می‌برند؟ یا دلیلی غیر از آن است.

در این زمان برخی دیگر سیگنال مثبت‌تری از آزادسازی قیمت بلیت هواپیما دریافت کرده‌اند و بر این باورند که با اجرای این طرح، گام بزرگی در جهت حرکت به سمت اقتصاد آزاد برداشته می‌شود، چرا که تا پیش از این بازار رقابتی در بخش هوایی وجود نداشته است، اما ممکن است از این پس با اجرای طرح متنوع و آزادسازی قیمت بلیت هواپیما، دولت دخالت کمتری در نرخ‌گذاری داشته باشد.

موسی غنی‌نژاد

پیام اقتصادی آزادسازی قیمت بلیت هواپیما

اقدام دولت در جهت واقعی‌سازی قیمت هواپیما را از این جهت می‌توان به فال نیک گرفت که دولت بدون توجه به عواقب منفی رسانه‌ای آن گامی جدی در راستای واقعی‌سازی قیمت در یکی از بازارها برداشته و به تثبیت قیمت‌ها در بیشتر مسیرهای هوایی کشور اقدام کرده است.

آنچه که در این میان قابل بحث است تداوم چنین تصمیم‌گیری‌ها و مداخله نکردن دوباره دولت در امر قیمت‌گذاری است. به نظرم حلقه گم‌شده این موضوع ادامه واگذاری بنزین یارانه‌ای به شرکت‌های هواپیمایی است که سبب خواهد شد تا واقعی‌سازی قیمت‌ها با تاخیر صورت گیرد و دولت به چهار درصد از افراد مصرف کننده هواپیما که عمدتا اقشاری از دهک‌های بالای جامعه به شمار می‌روند، یارانه سوخت گزافی بپردازد.

از این رو بهتر است برای تکمیل آزادسازی در گام بعدی نیز از ارائه بنزین یارانه‌ای خودداری کرده تا شرکت‌های هواپیمایی بنا به نظام عرضه و تقاضا اقدام به قیمت‌گذاری شناور کنند.

مثلا در ایام تعطیل با توجه به انبوه تقاضا قیمت را بالا ببرند و در ایام غیر تعطیل به خاطر نبود تقاضا به کاهش قیمت روی آورده و از این طریق رقابتی بین شرکت های هواپیمایی به وجود آید.

بدیهی است که با ابزار قیمیتی می‌توان کیفیت ارائه خدمات در پروازهای داخلی و خارجی را بالا برد و چنین امری با دستور مقامات دولتی و بخش‌نامه به وجود نخواهد آمد.

در حقیقت بهتر است یکبار برای همیشه از دور باطل تقدیم حامل‌های سوخت به صورت یارانه‌ای به مصرف‌کنندگان مختلف بیرون آید و با واقعی کردن قیمت‌ها هم رانت و فساد موجود را از بین ببرد و از این طریق هم کیفیت ارائه خدمات را افزایش دهد.

پیام اقتصادی اقدام دولت در خصوص آزادسازی قیمت هواپیما را می‌توان به عنوان خیزشی برای حرکت به سمت واقعی کردن قیمت‌ها معنی کرد به شرط آنکه اگر دولت اجازه افزایش قیمت را صادر می‌کند رفته رفته از دادن سوخت یارانه‌ای به شرکت‌های هواپیمایی خودداری کند تا از این طریق دست خود را به صورت واقعی از دخالت در این بازار کوتاه کرده و قیمت‌گذاری را به عهده بازار حمل و نقل هوایی بگذارد.

منبع: اقتصادنیوز - نگارمیرکریمی