نیوشا روزبان
دسترسی شهرهای کوچک و روستاها به امکانات فرهنگی لازمه عدالت فرهنگی است، با این حال هنوز بسیاری از شهرهای ما نیازمند سالن‌های سینما هستند و برای رسیدن به نقطه مطلوب موانع اقتصادی و زیرساختی پیش روست.
سینما در ایران با فیلم سینمایی «دختر لر» در سال ۱۳۱۲ وارد چرخه حرفه ای تولید فیلم شد و با توجه به علاقه و اشتیاق مردم برای شناختن این هنر - صنعت، روند تولید فیلم به مرور در کشور افزایش پیدا کرد؛ روندی که منجر به ساخت سالن سینما در کشور شد و البته با پیروزی انقلاب اسلامی همه مناسبات سینمایی در کشور حرفه‌ای تر شد و با تولید فیلم بیشتر مساله داشتن سالن‌های سینمایی متعدد و مجهز نیز به بحثی جدی بدل شد.
ایران به عنوان یکی از کشورهای صاحب صنعت سینما طی سال های ورود این هنر به کشور، فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته و آزمون و خطای بسیاری را از سر گذرانده است، در حال حاضر در کشور در یک سال بین ۷۰ تا ۸۰ فیلم سینمایی تولید می شود که از این میان تعدادی از فیلم ها به دلیل تعداد اندک سالن های سینما به اکران نمی رسند.
یکی از مهمترین بخش های چرخه اقتصادی صنعت سینما، گیشه و فروش فیلم ها در سالن های سینما است که مهمترین بازار گیشه سینمای ایران تنها در شهر تهران و یا چند شهر بزرگ دیگر کشور خلاصه شده است. این در حالی است که در کشوری با ۳۱ استان، تعداد محدودی از استان ها از سالن های سینمایی مناسب برخوردار هستند. البته اگر به هر استان و یا شهرستانی در کشور سر بزنید، حتما با سردر یک سالن سینما روبرو می شوید، سالنی که شاید سال ها از آخرین نمایش فیلم در آن می گذرد و یا به حدی از نظر کیفی زیر سطح استاندارد سالن های سینما است که مخاطب تمایلی به تماشای فیلم در آنها ندارد.
البته نمی‌توان انتظار داشت که سازمان سینمایی به عنوان متولی سینما در کشور، بتواند به تنهایی بودجه لازم برای ساخت، بازسازی و یا تجهیز سالن های سینمایی را در سراسر کشور فراهم کند چرا که بودجه سالانه این سازمان پاسخگوی چنین هزینه هایی نیست. در چنین شرایطی شورای شهر، استانداری و دیگر نهادهای مرتبط در یک شهرستان یا استان وارد میدان شده و دست به ساخت و یا تجهیز سالن های سینما در سطح شهر می زنند. البته در شرایطی هم با ایجاد فضای مناسب می توان بخش خصوصی را برای سرمایه گذاری وارد این عرصه کرد. در این میان حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی نیز به عنوان یکی از متولیان سینما، سالن های مختلفی را در سراسر کشور زیر چتر خود دارد و بار بزرگی از مساله سالن‌های سینما را به دوش می‌کشد.
طی سال های گذشته ساخت پردیس های سینمایی توسط نهادهای مختلف توانسته در جذب مخاطب و در نهایت فروش گیشه موفق عمل کند. این پردیس ها اغلب با حمایت شهرداری ها و یا کمک بخش خصوصی در شهرها ساخته می شود که در نهایت تجهیز این پردیس ها توسط موسسه «سینماشهر» با مدیریت مجید مسچی انجام می شود. اما با این حال بسیاری از شهرها و استان های کشور از داشتن یک سالن سینمای مناسب محروم هستند به همین دلیل در آمار فروش فیلم ها در کشور جایگاه خوبی ندارند.
این در حالی است که سینما به عنوان یک فعالیت جمعی می تواند تاثیر بسزایی در رشد فرهنگ اجتماعی داشته باشد به همین دلیل توسعه سالن‌های سینما علاوه بر رشد اقتصادی، رشد اجتماعی هم به دنبال دارد.
پیش از این بخش استان‌های خبرگزاری مهر در گزارش‌ها و گفتگوهای مختلف وضعیت سالن‌های سینما در شهرهای مختلف را مورد بررسی قرار داده بود و به این موضوع نیز اشاره شده بود که تعدادی از شهرهای ایران یا سالن سینما ندارند یا آنقدر سالن‌هایشان بی‌کیفیت است که مردم رغبتی به تماشای فیلم در آنها ندارند.
در این گزارش سعی کردیم تا مسئولیت های دولت در قبال ساخت سالن سینما در سراسر کشور، حمایت حوزه هنری از بحث سینما و انتظارات بخش خصوصی از نهادهایی از این دست را بررسی کنیم. به همین منظور با مجید مسچی مدیرعامل موسسه «سینماشهر»، محمود کاظمی مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» که اداره سینماهای حوزه هنری را برعهده دارد و علی سرتیپی به عنوان نماینده بخش خصوصی در حوزه سینماداران به گفتگو نشستیم.
با ما در این گزارش همراه باشید:
دولت موظف به ساخت سالن سینما نیست
مجید مسچی مدیرعامل موسسه «سینماشهر» در گفتگو با مهر با اشاره به وظایف دولت در زمینه توسعه سالن های سینما در کشور گفت: دولت وظیفه ای برای ساخت سالن های سینمایی در سراسر کشور ندارد، در واقع بودجه ای هم برای این کار به دولت اختصاص داده نشده است و این دولت است که به عنوان متولی سینما باید شرایطی را فراهم کند تا بخش خصوصی در زمینه سالن سازی وارد عرصه شود.
وی با بیان اینکه برای ایجاد بستر مناسب برای ورود بخش خصوصی دو راهکار وجود دارد، بیان کرد: اولین راه، ایجاد شرایط قانونی است که بر اساس آن برای سینماداران تسهیلاتی فراهم می شود. راه حل دوم این است که تسهیلات مالی برای سینماداران فراهم شود که از آن جمله می توان به کاهش عوارض اشاره کرد.
مسچی ادامه داد: طبق قانون در برنامه سوم توسعه امتیازاتی به کسانی که سینما می ساختند ارائه شد و براساس آن اگر شخص سینمایی در یک مجموعه تجاری بسازد، می تواند از تخفیف هایی برای عوارض شهرداری بهره‌مند شود. در قانون چهارم توسعه نیز این مساله مورد توجه قرار گرفته بود اما در قانون پنجم توسعه این مساله حذف شد. خوشبختانه دوباره این امتیاز در برنامه ششم توسعه در نظر گرفته شده است و احتمال اضافه شدن آن به این برنامه وجود دارد. در این صورت کسانی که مجموعه تجاری می سازند اگر در این مجموعه سالن سینما در نظر بگیرد از تخفیف عوارض برخوردار می شوند.
مدیرعامل موسسه «سینماشهر» توضیح داد: در این بخش شهرداری به عنوان نهاد دریافت کننده عوارض باید تخفیفات لازم را مورد توجه قرار دهد و دولت نیز باید به دنبال قانونی کردن این تخفیف ها باشد. در مورد تسهیلاتی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه می کند می توان به این موضوع اشاره کرد که بخش قابل توجهی از تجهیزات فنی سینما که شامل تجهیزات سمعی و بصری است به عنوان کمک بلاعوض در اختیار سالن سازان قرار می گیرد که این طرح برای پروژه هایی که تا امروز ساخته شده و به سرانجام رسیده اجرا شده و برای پروژه های در دست ساخت نیز اجرایی می شود.
وی در پاسخ به اینکه بخش خصوصی حضور پررنگی در بحث سالن‌سازی سینما در شهرهای کوچک ندارد و همین مساله سبب شده نمایش فیلم ها در این شهرها معنا نداشته باشد، دولت در این زمینه چه تسهیلاتی فراهم کرده است، بیان کرد: اینکه چرا ساخت سالن های جدید سینمایی در شهرهای بزرگ مانند تهران بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد تا در شهرهای کوچک، یک جواب کاملا ساده دارد و آن این است که بخش خصوصی جایی سرمایه گذاری می کند که شانس بیشتری برای بازگشت سرمایه داشته باشد. واقعیت این است که سینما و موارد تفریحی در شهرهای بزرگ تر بیشتر دیده می شوند؛ مانند ارائه تسهیلات خدماتی که تعداد آن ها در شهرهای بزرگ بیشتر از شهرهای کوچک است.
به گفته وی، ساخت سالن های سینما در شهرستان ها به دو بخش تقسیم می شود و می توان گفت در حال حاضر در کشور یک سری سالن با حمایت دولت و با سرمایه گذاری بخش خصوصی ساخته می شود و ادامه فعالیت این سالن ها توسط بخش خصوصی صورت می گیرد و بخش دیگر شامل سالن های سینمایی مناطق محروم تر است که جزو ساز و کار اقتصادی به شمار نمی رود، در این شرایط است که دولت مستقیما وارد عمل شده و حمایت از فعالیت های فرهنگی از جمله سینما را در این مناطق برعهده می گیرد.
این مدیر سینمایی ادامه داد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۲۰۰ مجتمع فرهنگی و هنری در شهرستان ها ساخته است که شامل سالن سینما، گالری، کتابخانه و ... است و شبیه فرهنگسراهایی است که شهرداری ها راه اندازی کرده اند. این مجتمع های فرهنگی با بودجه دولتی اداره می شود. علاوه بر آن، همین تعداد مجتمع نیز در دیگر شهرهای مختلف سراسر کشور در دست احداث دارد، در چنین شرایطی است که محرومیت های فرهنگی در شهرهای کوچک توسط دولت برطرف می شود.
وی تاکید کرد: اینکه انتظار داشته باشیم بخش خصوصی در هر شهر کوچکی سینما بسازد یک توهم است و اینکه دولت هم بخواهد به تنهایی سینما بسازد امکان پذیر نیست، به همین دلیل می توان گفت بهترین الگو برای شهرهای کوچک، ساخت مجتمع های فرهنگی است که البته این مجتمع های فرهنگی در شهرهایی که هیچ امکان فرهنگی ندارند وجود دارد و به ارائه خدمات فرهنگی و هنری از جمله نمایش فیلم می پردازد.
مسچی درباره فعالیت موسسه «سینماشهر» بیان کرد: موسسه «سینماشهر» تجهیزات نمایشی این مجتمع های فرهنگی را تامین می کند تا مردم در شهرهای کوچک هم بتوانند به تماشای فیلم های مورد علاقه خود بنشینند. البته در این نوع نمایش ها انتظار فروش بالا را نداریم اما حداقل این امکان فراهم می شود که مردم دسترسی لازم به تماشای فیلم ها داشته باشند. البته بخش زیادی از این سرمایه گذاری بستگی به علاقه مندی مسئولان فرهنگی آن شهر دارد، در صورتی که مسئولان فرهنگی شهر مورد نظر تمایلی برای چنین پروژه هایی از خود نشان ندهند ما نیز نمی توانیم کاری در این زمینه انجام دهیم.
این مدیر سینمایی در پاسخ به این پرسش خبرنگار مهر که گاهی ساخت یک سالن جدید از تخریب و بازسازی برخی از سالن های سینمایی به صرفه تر است و آیا برنامه ای برای حل چنین مواردی در دستور کار قرار دارد یا خیر، توضیح داد: مانند هر پدیده اجتماعی درباره یک سالن سینما نیز تولد، رشد، پیری و مرگ وجود دارد، اما مشکل ما در ایران این است که یک تابو درست کرده ایم و معتقدیم سینما تا همیشه باید سینما باشد. من معتقدم اگر جریان عمومی کشور به سمت مثبت باشد و سینماهای بیشتری در کشور ساخته شود و تعداد سینماهای چند سالنه در کشور افزایش پیدا کند، این یعنی اینکه روند ساخت سالن های سینما در کشور رو به رشد است. البته در این میان سینماهای قدیمی نیز وجود دارند که اغلب تک سالن هستند و سازه های آنها قدیمی است به گونه ای که نگهداری و یا بازسازی این سالن‌ها مقرون به صرفه نیست. برخی از این سالن ها در مکان هایی قرار دارند که اگر بهترین سالن سینما را در آن محدوده بسازیم باز هم نمی تواند در جذب مخاطب موفق باشد. به همین دلیل می توان به این نتیجه رسید که تعدادی از سینماها باید تغییر وضعیت دهند تا سالن های جدید ساخته شوند. البته نباید فراموش کرد که اگر سالن جدیدی ساخته یا بازسازی نمی شد تغییر کاربری سینماها معنا نداشت.
وی ادامه داد: برخی از بازسازی ها هم بسیار موفقیت آمیز است، مانند سینما «هویزه» که ۶۰ سال پیش ساخته شده بود و بعد از بازسازی توانست با فروش خوبی همراه شود و سومین سینمای پرفروش کشور باشد. در مواردی که سالن های سینماهای قدیمی در مکان های مناسب قرار داشته باشند، اگر سینمادار برای بازسازی و یا تجهیز سینمای خود به ما مراجعه نکند، این ما هستیم که پیشنهاد به روز کردن سینما را به او می دهیم و تسهیلات مناسبی را برای آن فراهم می کنیم.
مدیرعامل موسسه «سینماشهر» تاکید کرد: چتر حمایتی موسسه «سینماشهر» شامل همه سینماهای کشور حتی سینماهای حوزه هنری می شود، به گونه ای که تعداد بسیاری از سینماهایی که تا امروز بازسازی کرده ایم متعلق به حوزه هنری است که از آن جمله می توان به آزادی کرمانشاه، بهمن سنندج، بهمن قزوین اشاره کرد.
وی اضافه کرد: مردم کاری به این مساله ندارند که سالن سینما برای چه کسی است و تنها می خواهند فیلم مورد نظر خود را در با کیفیت خوب سینما ببینند، به همین دلیل محدودیتی برای بازسازی سالن های سینما ایجاد نکرده ایم.
مسچی با اشاره به ماموریت های جدید موسسه اش در سال ۹۴ بیان کرد: در سال جاری موسسه «سینماشهر» در نظر دارد تا ۱۰۰ مجموعه فرهنگی زیر نظر وزارت ارشاد در شهرهای کوچک را تجهیز کند و ۱۸ مجموعه تا الان تجهیز شده و ۸۲ سالن برای تجهیز باقی مانده است. بجنورد، ایلام، یاسوج، بوشهر از جمله شهرهایی است که مجتمع های فرهنگی آنها تجهیز شده است که البته همه این سالن ها برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نبوده است. به عنوان مثال یکی از سالن های استان بوشهر متعلق به نیروگاه اتمی بوشهر است که مردم عادی هم از آن استفاده می کنند، امیدوارم تا پایان سال بتوانیم از این ۱۰۰ سالن برای نمایش فیلم در سراسر کشور استفاده کنیم.
ارشاد و شهرداری در ایجاد زمینه برای سالن سازی موفق نبودند
در ادامه این گزارش با علی سرتیپی تهیه کننده و سینمادار صحبتی داشتیم که وی در سخنانی بیان کرد: در تمام دنیا سالن های سینمایی به دلیل درآمدزایی مناسبی که دارد توسط بخش خصوصی ساخته و اداره می شود، یکی از نمونه های موفق این نوع از سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی در ایران، پردیس سینمایی کوروش است که توانسته از فروش مناسبی برخوردار باشد. بعد از بخش خصوصی، شهرداری ها و وزارت فرهنگ هستند که در زمینه ساخت و تجهیز سالن های سینمایی فعالیت می کنند. این دو نهادی که نام بردم بیشتر در حوزه ایجاد زمینه برای ورود بخش خصوصی می توانند موثر باشند.
وی ادامه داد: البته شهرداری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی ۲ سال گذشته نتوانسته در زمینه بسترسازی برای ورود بخش خصوصی و در نهایت ساخت سالن های سینما موثر باشد اما موسسه «سینماشهر» با ایجاد شرایط مناسب برای بخش خصوصی در سراسر کشور موفق عمل کرده که این خود گامی موفق رو به جلو است.
تهیه کننده فیلم سینمایی «شهر موش ها ۲» بیان کرد: در حال حاضر ساخت مجموعه های فرهنگی با تعداد بالای ۱۰ سالن سینما، در کشور باب شده است که این خود امر بسیار قابل توجهی در حوزه سینما است. این طرح ها معمولا با موفقیت جذب مخاطب همراه است، اما مساله اصلی این است که این مجموعه ها با تعداد فیلم هایی که اکران می شود، تنها بخشی از سالن های سینمایی خود را پر می کنند و نمی دانند با دیگر سالن ها چه کنند و آیا می توانند فیلم های خارجی اکران کنند یا خیر؟
وی تاکید کرد: مساله اینجاست که اگر زیرساخت های مناسب برای بخش خصوصی فراهم شود و سالن سازی و سالن داری به عنوان یک فعالیت فرهنگی و نه به عنوان یک فعالیت تجاری دیده شود و سالن داران از پرداخت عوارض معاف شوند و اختیار سالن های سینما تمام و کمال به سینمادار سپرده شود، بی شک بخش خصوصی بیش از گذشته در این زمینه ورود پیدا می کند.
مدیرعامل شرکت فیلمیران بیان کرد: در شهرستان های سراسر کشور هم وضعیت به همین گونه است. بخش خصوصی در بسیاری از استان ها آمادگی سرمایه گذاری برای ساخت سالن های سینمایی به صورت مجتمع های تجاری و فرهنگی را دارد اما نیازمند بسترسازی مناسب در این زمینه است. در واقع شهرداری ها و استانداری ها با آسان کردن شرایط در حوزه سالن سازی و سینماداری می توانند این پتانسیل را بالفعل کنند.
وی ادامه داد: علاوه بر شهرداری، استانداری ها و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری نیز می تواند در تامین سالن های سینما موفق عمل کند. مساله اینجاست که از میان ۸۰ سالن سینمای حوزه هنری در سراسر کشور، تنها سینما آزادی است که توانسته فروش نسبتا مناسبی داشته باشد که همین سالن هم نتوانسته به فروش برابر با پردیس کوروش به عنوان یک مجموعه فرهنگی و تجاری بخش خصوصی دست پیدا کند.
سرتیپی گفت: فکر می کنم حوزه هنری با مدیریت مناسب می تواند سینماهای خود را در یک بازه زمانی با مشارکت بخش خصوصی اداره کند و در چنین شرایطی می توانیم شاهد اتفاقات خوب در حوزه سالن سازی در سینما باشیم.
دولتمردان برای حمایت از سالن سازی پا به میدان گذارند
محمود کاظمی مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» که اداره سینماهای حوزه هنری را برعهده دارد نیز بیان کرد: حوزه هنری با داشتن یک سوم از سینماهای کل کشور یعنی ۵۰ سینما با ۷۸ سالن فعال در چرخه اکران سینمای ایران، برنامه های مختلفی برای بازسازی و نوسازی سینماهای سراسر کشور در دست دارد که از آن جمله می توان به سینما قدس تبریز با ۸۰ درصد پیشروی، پایان بازسازی سینما فلسطین همدان و انتظار برای دریافت تجهیزات سینمایی شامل صندلی و تجهیزات سمعی و بصری، سینما فلسطین و سینما ساحل اصفهان در مرحله بررسی و تبدیل سینما ۲۹ بهمن تبریز به یک پردیس سینمایی اشاره کرد.
وی در پاسخ به اینکه شرایط ساخت سالن سینما در شهرهای کوچک تر چگونه است، توضیح داد: حوزه هنری در شهرهای کوچکی مانند مراغه در آذربایجان شرقی به دنبال ساخت سالن سینما است که توافق اولیه برای ساخت یک مجتمع ۲ هزار متری به عنوان پردیس سینمایی با شورای شهر مراغه انجام شده است که شورای شهر و شهرداری در حال پیگیری ساخت این پردیس هستند. همچنین در شهر خوی نیز کلنگ ساخت پردیس سینمایی با ۳ سالن به زودی زده می شود.
وی در پاسخ به اینکه برخی سینماگران معتقد هستند که سینماهای حوزه هنری در شهرهای کوچک از کیفیت مناسبی برخوردار نیست، توضیح داد: من اصلا این نظر را قبول ندارم. البته ما در تهران هم پردیس های خوب و بد از نظر فروش گیشه داریم. سینماهای حوزه هنری که در حال حاضر مشغول به کار هستند شامل سینمای شهرهای مختلفی مانند کردستان، کرمانشاه، اصفهان، سپاهان، شاهین شهر، فولادشهر، یزد، شیراز، قزوین است که سینماهای به‌روز و بسیار خوبی در این شهرها وجود دارد و از فروش بسیار خوبی برخوردار است. به عنوان مثال کسی باور می کند که ما در شهر ملایر یکی از بهترین سینماها را داریم. باید بگویم دوستان نسبت به سینماهای حوزه هنری کم لطفی می کنند، چرا که آمار نشان می دهد که ما دارای سینماهای بسیار خوبی در سطح کشور هستیم.
مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» تاکید کرد: مشکل اصلی حوزه هنری در زمینه سالن های سینما این است که اکثر سینماهای ما در سراسر کشور یک سالنه است که این خود مشکلاتی را برای ما بوجود آورده است. البته این مساله را هم باید بگویم که ممکن است کیفیت برخی از سینماهای ما که هنوز بازسازی نشده اند نسبت به استانداردها فاصله داشته باشند، اما همین سالن ها هم از کیفیت بهتری نسبت به بسیاری از سالن ها برخوردار هستند.
وی بیان کرد: در بخش فرهنگ آن هم در حوزه سینماداری، دولت باید یک سری امکانات را برای بخش خصوصی فراهم کند که از آن جمله می توان به زمین، ارائه وام با بهره پایین اشاره کرد. در این شرایط بخش خصوصی می تواند در عرصه سینماداری در کشور ورود پیدا کند. اینکه تمام شرایط ساخت سالن سینما را بخش خصوصی برعهده گیرد، سبب می شود تا این بخش سرمایه گذاری لازم در این زمینه را انجام ندهد، اگر امکانات لازم برای بخش خصوصی فراهم شود، بی شک شاهد سرمایه گذاری مناسب این بخش در بحث سالن سازی هستیم.
کاظمی در پایان گفت: اگر می خواهیم سینما بسازیم، نمی توانیم این کار را به تنهایی انجام دهیم و دولتمردان باید برای کمک به میدان بیایند و باید بودجه های لازم در نظر گرفته شود تا سالن های مناسبی در شهرهای مختلف ساخته شود. نباید فراموش کرد که سینماداری یک کار اقتصادی نیست و بازگشت سرمایه چندانی ندارد، چرا که از هر بلیتی که می فروشد ۵۰ درصد برای صاحب فیلم است و ۵۰ درصد برای سینمادار که از این ۵۰ درصد باید عوارض، هزینه آب و برق و کارکنان را پرداخت کند، پس چنین سرمایه گذاری بدون حمایت دولت در شهرهای کوچک به صرفه نیست به همین دلیل شهرداری و استانداری باید کمک حال سینما شود و شرایط برای بقای بخش خصوصی را فراهم کند.
منبع: مهر