راستی آزمایی زیان هنگفت مرغداران در گرانی بازار
دولت: تعداد تولیدکنندگان بی‌ضابطه بالا رفته است
مرغدار: مرغ ارزان است، دولت حمایت نمی‌کند
از روزی که پای محمود حجتی به ساختمان وزارت کشاورزی باز شد شاید بتوان به ندرت گفت‌وگو و مصاحبه‌ای از او پیدا کرد که در آن عبارت «حمایت از تولید» را به کار نبرده باشد. این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که همزمان با ورود حجتی به ساختمان طالقانی، مجلس با گسترش اختیارات وزارت کشاورزی برای حمایت از تولید موافقت کرده و بسیاری از بخش‌های مهم و تاثیرگذار را (که در زمان احمدی‌نژاد به وزارت صنعت واگذار شده بود) به بدنه وزارت کشاورزی بازگرداند. در این شرایط که امیدهای تازه برای فعالان بخش کشاورزی شکل‌گرفته و تشکل‌ها را به تکاپو انداخته بود ناگهان بزرگترین صنعت بخش کشاورزی و بزرگترین صنعت غیرنفتی کشور با کابوسی غیرمنتظره دست به گریبان شد. قیمت مرغ به‌طور بی‌سابقه سقوط کرد آن‌قدر که از شاخص تورم عمومی کشور نیز پایین‌تر آمده و مرغداران را در هراس ورشکستگی فرو برد. مرغدارانی که تا ٥-٦ ماه پیش هرکیلوگرم مرغ زنده خود را با قیمت ٤هزار و ٧٠٠تا ٥هزار تومان به فروش می‌رساندند حالا با رشد هزینه‌ها و افزایش نرخ دستمزد کارگران، قیمت سوخت، حمل‌ونقل و آب و برق در سال ٩٣ به یک باره با پیشنهادهای خرید ٣هزار تومان و کمتر مواجه شدند. این موضوع باعث شد که نرخ مرغ در گزارش‌های هفتگی بانک مرکزی روند نزولی به خود گرفته و تا حدود ١٠درصد پایین‌تر از شاخص تورم برسد. این مسأله در عمل به معنای آن بود که مرغداران ناچار شدند هرکیلوگرم مرغ را با قیمتی حدود ١٥٠٠ تومان کمتر از هزینه تمام شده به فروش برسانند. حالا در این شرایط که به نظر می‌رسد تنها راه نجات ٢٠هزار تولیدکننده داخلی از زیان هنگفت، صادرات است، روسیه به‌عنوان در دسترس‌ترین مشتری صادراتی شرایط سختگیرانه‌ای برای خرید مرغ از ایران اعمال کرده است. حالا هفتمین تولیدکننده بزرگ مرغ جهان که در گذشته با واردات بی‌رویه مرغ، تولیدکنندگان خود را به چالش می‌کشاند مدعی توسعه صادرات غیرنفتی و صدور گوشت مرغ شده است؛ در این حوزه محمود حجتی می‌گوید، میزان تولید مرغ در کشور مازاد بر نیاز است و تعداد تولیدکنندگان بی‌ضابطه بالا رفته است، حال آن‌که قیمت مرغ در ایران بالا رفته و به گفته او از سال ٩٣صدور مجوز تأسیس مرغداری متوقف شده است. این گفته‌ها در شرایطی است که سیاست‌های تنظیم بازار نیز، بازار داخلی را برای مرغداران زیانده کرده و همزمان مردم را مجبور به خرید مرغ بیش از قیمت‌های گذشته کرده است.
زیان مرغداران با اقدام نهاد حامی تولید
حال پرسش اینجاست که دلیل زیان همزمان تولید و مصرف چیست و چه عواملی شرایط کنونی را پدید آورده است؟ ماجرا از آن‌جا شروع شد که شرکت پشتیبانی امور دام ناگهان حجم زیادی از ذخایر از پیش خریداری شده مرغ را به بازار فرستاد و پیشی گرفتن عرضه نسبت به تقاضا باعث شد قیمت مرغ به‌طور کم‌سابقه‌ای کاهش پیدا کند. پشتیبانی امور دام که حالا پس از مدت‌ها دوباره به بدنه وزارت کشاورزی بازگشته و بنا بود حامی تولیدکنندگان باشد در توجیه این اقدام به پر شدن انبارهای خود و فاسد شدن ذخایر اشاره کرد. حالا با این اقدام غیرمنتظره شرکت پشتیبانی امور دام، موج نگرانی میان ٢٠هزار مرغدار کشور به جریان افتاده و مرغداران هر استان در گفت‌وگوهای جداگانه با رسانه‌ها از ریزش سرمایه اولیه و زیان قابل توجه خود ابراز نگرانی کردند. براساس گفته مرغداران درحالی‌که هزینه تمام شده تولید مرغ در بهترین حالت ممکن و بدون در نظر گرفتن تلفات، حدود ٤١٠٠ تا ٤٥٠٠ تومان است قیمت خرید هرکیلوگرم مرغ زنده از مرغداران به کیلویی ٣هزار تومان رسیده و در برخی موارد مرغداران ناچار شده بودند تا هر کیلوگرم مرغ را با نرخ ٢٨٠٠ تومان نیز بفروشند.
مرغداران: هزینه تولید بالارفت
محمدی تولیدکننده سمنانی درباره جزییات هزینه تولید یک کیلوگرم مرغ زنده به «شهروند» می‌گوید: درحال حاضر قیمت جوجه یک روزه حدود ١٠٠٠ تومان است و میانگین قیمت هر کیلوگرم دان مرغ بین ١٠٠٠ تا ١٢٠٠ تومان است. براساس ضرایب تولید، برای به دست آمدن یک کیلوگرم گوشت مرغ ٢ کیلوگرم دان و خوراک طیور مصرف می‌شود. بنابراین برای به‌دست آوردن یک کیلو گوشت مرغ باید ٢٤٠٠ تومان خوراک مصرف شود. هر جوجه تا رسیدن به یک کیلوگرم گوشت حدود ٢٥٠ تومان واکسن مصرف می‌کند و داروی مصرفی یک گله ١٠ هزارتایی به‌طور میانگین ١,٥میلیون تومان قیمت دارد که به ازای یک جوجه حدود ١٥٠ تومان می‌شود. هزینه ماهانه نرخ سوخت یک مرغداری ١٠هزار قطعه‌ای حدود ٦میلیون تومان است که اگر این هزینه را برای یک قطعه جوجه محاسبه کنیم ماهانه ٦٠٠ تومان سوخت برای نگهداری یک جوجه صرف می‌شود. هر گله ١٠هزار تایی به یک کارگر نیاز دارد که حقوق ماهانه کارگران مرغداری به‌طور میانگین یک‌میلیون تومان است. در نتیجه هزینه کارگری یک جوجه ماهانه حدود ١٠٠ تومان می‌شود. هزینه کرایه حمل دان مرغ از بندر امام تا نقاط مختلف نیز متفاوت است که برای یک بار ١٥ تنی به سمنان بین ٩٠٠هزار تا یک‌میلیون تومان تمام می‌شود. اگر از هزینه بیمه هر جوجه و نرخ آب و برق فاکتور بگیریم در مجموع هزینه تولید یک کیلوگرم گوشت حدود ٤٥٠٠ تومان می‌شود. این تولیدکننده ادامه می‌دهد: این در شرایطی است که میزان تلفات گله به‌طور نرمال ١٥درصد است و ٢٥ تا ٣٥درصد وزن یک مرغ مربوط به پوست و ضایعات است. اگر هزینه ناشی از تلفات در بهترین حالت ممکن و هزینه ضایعات را نیز در نظر بگیریم قیمت تمام شده تولید یک کیلوگرم مرغ زنده بیشتر از ٤٥٠٠ و تا ٥هزار تومان می‌رسد. این در شرایطی است که شرکت پشتیبانی امور دام شرایطی ایجاد کرد که قیمت خرید مرغ از مرغداران به ٣هزار تومان و کمتر برسد که این مسأله زیان قابل‌توجهی برای مرغداران به دنبال داشته است.
پشتیبانی امور دام و سود رسانی به دلال
این وضع سبب شد که در تاریخ ١٤ آبان ستاد بحران تعیین قیمت مرغ با شرکت وزارت کشاورزی، شرکت پشتیبانی امور دام و نمایندگان تشکل‌های مرغداری تشکیل شد و محمود حجتی به شرکت پشتیبانی امور دام و زیرمجموعه‌های استانی آن اعلام کند برای جلوگیری از زیان مرغداران هر کیلوگرم مرغ را بین ٦هزار تا ٦٥٠٠تومان از تولیدکنندگان خریداری کنند. این مسأله رضایت مقطعی مرغداران را به دنبال داشت اما به گفته محمد یوسفی، رئیس انجمن صنفی پرورش دهندگان مرغ گوشتی کشور، شرکت پشتیبانی امور دام تنها ٧٠٠ تن مرغ مازاد تولیدکنندگان را خریداری کرد. این درحالی بود که ظرفیت تولید مرغداران کشور چیزی حدود ٢میلیون تن است. در این میان برخی از تولیدکنندگان به رسانه‌های مختلف اعلام کردند که شرکت پشتیبانی امور دام مرغ مازاد را از تولیدکنندگان نمی‌خرد و از کشتارگاه‌ها و به صورت بسته‌بندی خریداری کرده است. براساس گفته سلمان نجفی به ایرنا، پشتیبانی امور دام مرغ مازاد را به نوعی خریده است که دلالان از این ماجرا سود برده‌اند. به گفته او دلال‌ها مرغ را از تولیدکننده کیلویی ٣هزار تومان خریده و در سردخانه‌های خود احتکار کرده‌اند و نهاد دولتی هم از سردخانه‌ها خرید داشته است برخی دیگر از تولیدکنندگان نیز با اشاره به قیمت جهانی خوراک دام مدعی شده‌اند پشتیبانی امور دام مرغ را ارزان از تولیدکننده می‌خرد و در ازای آن خوراک دام را گران به او تحویل می‌دهد. این تولیدکنندگان می‌گویند درحالی‌که قیمت هر تن ذرت در بازار جهانی ١٦٠ دلار و هر تن سویا ٣٨٠ دلار است، تولیدکننده ایرانی ناچار است به خاطر دلالان و رانت‌خواران هر تن ذرت را ٣٨٠دلار و هر تن سویا را ٦٠٠ دلار خریداری کند که این موضوع به گران تمام شدن هزینه تولید منجر می‌شود.
مسئولان پاسخ نمی‌دهند
محمد یوسفی، رئیس انجمن پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی کشور نیز با بیان این‌که قیمت مرغ را شرکت پشتیبانی امور دام شکسته است از منتفع‌شدن دلال‌ها در این شرایط، به رسانه‌ها گفته است تا این ابهام پدید آید که اقدام‌های مسئولان شاید این وضع را بدتر کرده باشد. پیگیری‌های «شهروند» برای پاسخگویی مسئولان وزارت کشاورزی در این زمینه بدون جواب ماند و حسن رکنی، معاون دام و طیور وزارت کشاورزی به تماس‌های متعدد «شهروند» پاسخ نداد تا نتوانیم پاسخی درخور بیابیم. عبدالمهدی بخشنده، معاون برنامه‌ریزی و اقتصاد وزارت کشاورزی نیز در پاسخ به پرسش «شهروند» اعلام کرد، وقت پاسخگویی ندارد و محمدحسین شریعتمدار، مشاور عالی حجتی نیز در پاسخ به ادعاهای مرغداران اظهار بی‌اطلاعی کرد تا این موضوع همچنان مطرح باشد که چرا مسئولان تمایلی به روشن شدن ماجرا ندارند.
مرغداران؛ مانده از بازار داخل، رانده از خارج
حالا درست زمانی‌که مرغ مازاد مانده روی دست مرغداران لحظه به لحظه به اتلاف سرمایه نزدیک‌تر می‌شود عده‌ای بحث صادرات مازاد مرغ را به میان کشیده‌اند. چرا که گفته می‌شود تعداد تولیدکنندگان و میزان تولید بی‌رویه بالا رفته است و دولت جدید در این مقوله نقشی نداشته و در دولت قبل مجوز‌ها صادر شده است. از سوی دیگر بازار صادراتی هم به گفته کارشناسان با چالش‌های بی‌شماری مواجه است. چالش‌هایی که از نبود زیرساخت‌های کافی حمل‌ونقل و یخچال‌های سیار گرفته تا نشناختن بازار هدف و سلیقه بسته‌بندی مشتریان خارجی و مهم‌تر از آن نداشتن استانداردهای بهداشتی صادرات را در بر می‌گیرد.
وزن استاندارد مرغ برای صادرات بین یک کیلو و ٢٠٠ گرم تا یک کیلو و ٥٠٠ گرم است. زیرا مرغ در محدوده این وزن کمترین میزان دارو و واکسن را دریافت کرده اما حالا مرغداران از ترس زیان هنگفت مرغ‌های خود را به کشتارگاه نفرستاده و وزن مرغ‌های مازاد به بیشتر از ٣ کیلوگرم رسیده است. غیر از این روسیه به‌عنوان در دسترس‌ترین مشتری صادراتی شروط سختگیرانه‌ای برای خرید از ایرانی‌ها مطرح کرده است. همایون دارابی، مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران به «شهروند» می‌گوید: قرار شده است چند هیأت روسی برای بازدید از مرغداری‌های کشور به ایران بیایند. آنها خرید از ایران را مشروط به نظارت بر پروسه تولید و رعایت تمام استانداردهای بهداشتی و صادراتی کرده‌اند. این رفتار روس‌ها درباره محصولات باغی و میوه‌جات نیز تکرار شده است و نوذر نگهداری، مدیرعامل اتحادیه سراسری باغداران نیز به اعمال این سختگیری‌های تولید برای صادرات به روسیه صحه گذاشته است. غیر از این محمد یوسفی، رئیس انجمن پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی به «شهروند» می‌گوید: تمام کشورهای صادر‌کننده برای مرغداران خود یارانه صادراتی درنظر گرفته‌اند و برای آن‌که تولید‌کننده‌شان بتواند در رقابت با سایر کشورها برنده باشد نرخ مرغ صادراتی خود را از نرخ مرغ در بازار داخلی‌شان ارزان‌تر کرده‌اند اما در ایران نرخ مرغ برای مصرف‌کننده داخلی ارزان‌تر از قیمت مرغ ایران در بازار جهانی است که همین موضوع باعث می‌شود تولیدکننده ایرانی نتواند با سایر کشورها رقابت کند و مشتریان صادراتی داشته باشد. او در ادامه می‌گوید: سال‌هاست دولت از مشوق صادراتی برای تولیدکننده‌ها می‌گوید اما تاکنون هیچ خبری از این مشوق نبوده و تولیدکننده با افزایش روزبه‌روز هزینه‌های تولید نیز مواجه است.
این درحالی است که بنا به اعلام فائو ایران هفتمین تولیدکننده بزرگ مرغ در جهان است و با سالانه حدود ٢میلیون تن تولید گوشت مرغ سهم ناچیزی از بازار صادرات جهانی را در اختیار دارد. تنها مشتری صادراتی گوشت مرغ ایران کشور عراق است.
مرغ ١٠هزار تومان می‌شود!
حالا در شرایطی که تولیدکننده ایرانی امیدهای صادراتی خود را از دست داده و شرکت پشتیبانی امور دام قیمت مرغ در بازار داخلی را شکسته است بسیاری از تولیدکنندگان ناچارند روند توقف تولید را در پیش بگیرند تا بیش از این متضرر نشوند. حاصلی مرغدار مازندرانی به «شهروند» می‌گوید: با وضع پیش آمده سرمایه تولیدی مرغداران برگشت نداشته و در نتیجه بسیاری از تولیدکنندگان کوچک نمی‌توانند در دوره‌های بعدی جوجه‌ریزی کنند. همین موضوع باعث می‌شود بازار در ماه‌های آینده با کمبود عرضه مواجه شده و نرخ هر کیلوگرم مرغ تا ١٠هزار تومان نیز برسد. طبیعی است در این شرایط اولین راهکار دولت برای کاهش قیمت مرغ در بازار داخلی، واردات است؛ به این ترتیب پشتیبانی امور دام در عمل وظیفه حمایت از تولیدکننده داخلی را انجام نداده است.
مجلس به محمود حجتی اخطار می‌دهد
علی ایرانپور، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس نهم نیز با اشاره به عملکرد شرکت پشتیبانی امور دام به «شهروند» می‌گوید: قیمت‌شکنی شرکت پشتیبانی امور دام و ایجاد ضرر به تولیدکنندگان باعث شده است بسیاری از مرغداری‌های کوچک جوجه‌ریزی دوره بعد را از برنامه تولید خود حذف کنند. این به آن معناست که تا ٦٠ روز آینده که پروسه جوجه‌ریزی تا تولید مرغ به طول می‌انجامد نتیجه اقدامات بی‌تدبیرانه وزارت کشاورزی و پشتیبانی امور دام معلوم می‌شود و قیمت مرغ در بازار مصرف‌کننده افزایش قابل توجهی خواهد داشت. این نماینده مجلس در ادامه تأکید می‌کند: با واگذاری شرکت پشتیبانی امور دام به وزارت کشاورزی و جدایی آن از وزارت صنعت، شخص وزیر کشاورزی و این وزارتخانه دیگر هیچ توجیهی برای ایجاد نوسان در بازار مرغ و ضرر مرغداران نخواهد داشت و قطعا مجلس این موضوع را به‌عنوان نمره منفی در کارنامه وزارت کشاورزی ثبت می‌کند و در تصمیم‌های آینده خود این مسأله را دخالت می‌دهد. علی ایرانپور همچنین می‌گوید: کمیسیون کشاورزی مجلس به دلیل نشست‌های برنامه بودجه نتوانسته است در این‌باره تشکیل جلسه بدهد اما این موضوع به‌زودی در صحن علنی مجلس به محمود حجتی اخطار داده می‌شود.
منبع: شهروند - مریم شکرانی