نرخ تورم در پایان سال 1400 در چه محدوده‌ای قرار خواهد گرفت؟ با توجه به رویدادهای مهم در سه ماه پایانی سال‌جاری، شاید پاسخ به این سوال آسان نباشد، اما می‌توان بر اساس حرکت تورم در ماههای گذشته، روند نرخ تورم تا پایان سال 1400 را نیز بررسی کرد. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، تصویر تورم آذرماه کاهشی بود. این آمارها نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه، نقطه به نقطه و میانگین سالانه در آخرین ماه پائیز کاهشی بوده است. طبق این گزارش تورم ماهانه با 8/ 0درصد کاهش نسبت به ماه قبل به 7/ 1درصد بالغ شده است. از سوی دیگر تورم نقطه به نقطه با 5/ 0 درصد کاهش به 2/ 35درصد رسیده است.
تورم میانگین سالانه نیز با کاهش یک‌درصدی، عدد 4/ 43درصد را به ثبت رساند. نرخ تورم ماهانه در آذرماه پایین‌ترین نرخ در 6ماه اخیر است. بر همین اساس، «دنیای‌اقتصاد» در سه سناریوی بدبینانه، میانه و خوش‌بینانه، وضعیت شاخص بهای مصرف‌کننده در پایان زمستان را مورد بررسی قرار داده است. با توجه به اینکه نرخ تورم ماهانه آذرماه شاهد کاهش چشمگیری بود، سناریوی خوش‌بینانه بر اساس تکرار تورم آذرماه در سه ماه آتی در نظر گرفته شده است. سناریوهای دیگر نیز از نرخ‌های تورم بالاتری برای سه‌ماهه زمستان استفاده می‌کنند. سناریوی میانه با در نظر گرفتن میانگین 6/ 2درصدی تورم ماهانه سه ماه اخیر، به پیش‌بینی تورم در پایان سال‌جاری می‌‌‌پردازد و درنهایت تورم 1/ 3درصدی که میانگین تورم 6ماهه است به عنوان نرخ معیار در سناریوی بدبینانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال در هر سه سناریو نرخ تورم میانگین سالانه به حدود 40درصد در پایان اسفند ماه خواهد رسید و از سوی دیگر تورم نقطه‌به‌نقطه اسفندماه عددی بین 8/ 33 تا 4/ 39درصد خواهد بود. این اعداد نشاندهنده این موضوع است که تورم کشور تا پایان سال روندی نزولی را طی خواهد کرد.
کمترین نرخ تورم 6 ماه اخیر
هفته گذشته مرکز آمار ایران در گزارشی اطلاعات مربوط به تورم آذرماه را منتشر کرد. این گزارش نشان می‌‌‌داد که نرخ‌های مختلف تورم در آذر نسبت به ماه قبل کاهش یافته است. بر این اساس نرخ تورم ماهانه آذرماه به 7/ 1درصد رسید که پایین‌ترین نرخ تورم ماهانه در 6ماه اخیر به شمار می‌رود. از سوی دیگر نرخ تورم نقطه به نقطه نیز نیم‌درصد کاهش یافت و به سطح 2/ 35درصدی رسید. در نهایت نرخ تورم میانگین سالانه نشاندهنده آن بود که در آذرماه این شاخص یک‌درصد نسبت به ماه گذشته کاهش یافته و به سطح 4/ 43درصد رسیده است. آمار شاخص‌‌‌های تورمی آذرماه از ادامه روند کاهشی تب تورم حکایت دارد.
سه سناریو برای تورم پایان سال
گرچه روند کاهشی تورم در آذرماه ادامه پیدا کرد اما برای 3ماه باقی مانده تا پایان سال 1400 می‌توان پیش‌بینی‌‌‌های متفاوتی داشت. با توجه به آمارهای تورم در سال‌جاری می‌توان برای پایان سال‌جاری سه سناریو در نظر گرفت. بر این اساس این سه سناریو با نام‌‌‌های سناریوی خوش‌بینانه، میانه و بدبینانه تقسیم‌بندی شده‌اند. نقطه افتراق این سناریوها نرخ تورم ماهانه آنهاست که به همین دلیل نرخ تورم پایان سال متفاوتی را نتیجه می‌دهد.
سناریوی خوش‌بینانه: تورم زیر 40
در بخش خوش‌بینانه فرض بر این است که تورم ماهانه سه ماه پیش روی زمستان با نرخ تورم ماهانه آذر ماه برابر خواهد بود. پیش‌تر به این نکته اشاره شد که تورم آذرماه پایین‌ترین نرخ تورم در 6 ماه گذشته است. بر این اساس با فرض اینکه نرخ تورم ماهانه هر سه ماه زمستان 7/ 1درصد است نرخ تورم نقطه به نقطه در پایان سال به 8/ 33درصد خواهد رسید. از سوی دیگر نرخ تورم میانگین سالانه به رقم 9/ 39 خواهد رسید و پس از 11 ماه به زیر 40درصد خواهد رسید. در این سناریو نرخ تورم روند نزولی خود را ادامه خواهد داد.
سناریوی میانه: افزایش کم دامنه تورم
دومین سناریوی در نظر گرفته شده برای وضعیت تورم در پایان سال، از میانگین نرخ تورم ماهانه 3ماه اخیر به عنوان تورم ماهانه پیش‌فرض استفاده می‌کند. بر این اساس نرخ تورم میانگین ماهانه در پاییز 6/ 2درصد بوده است. با فرض اینکه این نرخ تورم در 3ماه زمستان تکرار خواهد شد، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در پایان اسفند ماه به سطح 4/ 37درصد خواهد رسید؛ رقمی که از تغییر روند حرکت تورم حکایت خواهد داشت. از سوی دیگر نرخ تورم میانگین سالانه در این سناریو به سطح 6/ 40 در پایان سال خواهد رسید که و همچنان کانال 40درصدی خود را حفظ خواهد کرد.
سناریوی بدبینانه: گذر تورم از سطح 40
آخرین سناریو در نظر می‌گیرد که نرخ تورم سه ماه آتی، برابر با میانگین تورم ماهانه در 6ماه اخیر خواهد بود. آمارهای تورم ماهانه نشان می‌دهد که میانگین تورم ماهانه در 6 ماه اخیر برابر با 1/ 3درصد بوده است. اگر فرض کنیم که سه ماه زمستان نیز نرخ تورمی برابر با 1/ 3درصد در هر ماه را تجربه کنند، نرخ تورم نقطه به نقطه به سطح 4/ 39 خواهد رسید. تورم ماهانه نیز افزایشی خواهد بود و سطح تورم 41درصدی را به ثبت خواهد رساند. در این سناریو افزایشی شدن دوباره روند تورم قابل ملاحظه‌تر از سناریوی قبلی است و به وضوح می‌توان دید که نرخ تورم نقطه به نقطه و میانگین سالانه بار دیگر روند صعودی به خود خواهند گرفت.
بازگشت روند صعودی به تورم؟
اگرچه در ماههای اخیر نرخ تورم روندی نزولی به خود گرفته است و شاهد آن هستیم که تورم آذر ماه در هر سه شاخص ماهانه، نقطه‌به‌نقطه و میانگین سالانه کاهشی شده است اما اینکه این روند تا چه حد پایدار خواهد ماند جای سوال است. سناریوهای بررسی شده حاکی از آن است در صورت تکرار نرخ تورم ماهانه آذرماه در ماههای زمستان، شاهد ادامه روند کاهشی تورم خواهیم بود، اما اگر نرخ تورم ماههای پیش رو از میانگین 3ماهه و 6ماهه گذشته پیروی کند، نه‌تنها روند کاهشی متوقف می‌شود بلکه روند صعودی خود را نیز آغاز می‌کند و سطح تورم میانگین در پایان سال همچنان بالاتر از 40درصد خواهد بود.
چالش‌های مهم در مسیر تورم
نرخ تورم در پایان سال 1400 از آن جهت حائز اهمیت است که چالش‌های مختلفی در سال‌جاری وجود داشته است که وجود ناترازیهای بزرگ در اقتصاد کشور مانند کسری بودجه از مهم‌ترین این چالش‌هاست. از سوی دیگر از آنجا که سال 1400، سال آغاز به کار دولت سیزدهم است نرخ تورم برای دولت جدید حائز اهمیت است. باید توجه داشت اگرچه در این ماه‌‌‌ها نرخ تورم کاهشی شده است اما موتور رشد تورمی همچنان روشن است و نگرانی از نزدیک شدن به پایان سال و تامین کسری بودجه و پرداخت دستمزد کارکنان دولت همچنان بر انتظارات تورمی تاثیر‌گذار است. باید توجه داشت در حال حاضر تورم می‌تواند از دو عامل مهم پیروی کند و تحلیل‌‌‌های متعارف از آینده نرخ تورم را تحت‌تاثیر قرار دهد. مورد اول توافق زودهنگام هسته‌‌‌ای خواهد بود که می‌تواند نرخ تورم را بیش از پیشبینیها کاهش دهد. دومین مورد افزایش قابل‌توجه نقدینگی و پایه پولی به دلایلی چون پوشش دادن کسری بودجه خواهد بود که می‌تواند تورم را بیش از پیشبینیها افزایشی کند. باید توجه داشت به دلیل عدم‌تعادل‌‌‌ها و ناترازیهای موجود در اقتصاد ایران کاهش تورم همچون تجارب گذشته کاهش پیدا نخواهد کرد؛ دلیل این موضوع را می‌توان در شکننده بودن انتظارات و رشد‌های بالای نقدینگی جست‌وجو کرد که پتانسیل کاهش سریع نرخ تورم را سلب می‌کند و موجب می‌شود نرخ تورم برای ماندن در سطوح فعلی مقاومت کند.