برجام رآکتور هسته‌ای اراک را تعطیل کرد، میزان غنی‌سازی اورانیوم را محدود کرد و بازرسی سفت و سختی بر تاسیسات هسته‌ای اعمال کرد. در عوض، ۱۵۰ میلیارد دلار از دارایی های بلوکه شده کشور را آزاد کرد و فروش نفت را از پانصدهزار بشگه در روز به سه میلیون بشگه رساند و میلیاردها دلار درآمد نفتی نصیب کشور کرد. از آغاز مذاکرات برجام در سال ۹۲ تا زمان خروج آمریکا و به کما رفتن این توافق در سال ۹۷، به مدت پنج سال، ارزش پول ملی ایران در حدود دلار ۳۷۰۰ تومانی ثابت ماند.
آیا برجام مانع فعالیتهای منطقه‌ای ایران شد؟
خیر، دلارهای برجامی فعالیتهای ایران در سوریه، عراق، یمن، لبنان و... را مضاعف کرد. پس از توافق برجام، جمهوری اسلامی و متحدان، داعش را در سوریه و عراق زمینگیر کرد. اگر گمان می‌کنید خون شهدا و رشادت رزمندگان اسلام و فرماندهی مدبرانه و شجاعانه شهید سردار سلیمانی موجب شکست داعش شد، اشتباه نمی‌کنید اما لطفاً از دلارهای بادآورده برجامی هم یاد کنید. جالب است که در این پنج سال برجامی یعنی ۹۲-۹۷، ایران همزمان در پنج کشور دنیا مشغول جنگ بود. اما قیمت دلار همواره در ۳۷۰۰ تومان ثابت بود. کدام ابرقدرت دنیا می‌تواند همزمان در پنج نقطه دنیا مشغول نبرد باشد اما ارزش پول ملی را ثابت نگه دارد؟! آمریکا، چین، روسیه؟
پس از امضاء توافق برجام، اسرائیل در سوریه و لبنان تقریباً محاصره شد و رزمندگان حزب‌الله لبنان و ایران در نزدیکی مرزهای اسرائیل صبحانه می‌خوردند و زیارت عاشورا می‌خواندند و عرصه بر این رژیم تنگ می‌کردند. پس از امضاء برجام، انصارالله یمن بر این کشور مسلط شد و عربستان را در لاک دفاعی فرو برد؛ شاید اگر همان روند ادامه می‌یافت الان ریاض پایتخت عربستان، با موشکهای یمن به ویرانه تبدیل شده بود.
اما پس از خروج آمریکا از برجام و به کما رفتن توافق، دیگر خبری از دلارهای برجامی و محاصره اسرائیل توسط ایران و حزب‌الله نیست، بلکه اسرائیل مواضع ایران را در سوریه منهدم می‌کند، ما سکوت می‌کنیم. پس از جنازه شدن برجام، اسرائیل مرکز هسته‌ای ایران در نطنز را منهدم می‌کند و در اقدامی ترورستی، دانشمند هسته‌ای ما را شهید می‌کند، و ما کاری نمی‌کنیم. آیا برجام دست و پای ما را بسته؟ خیر، ربطی به برجام ندارد. برجام فقط محدود به برنامه هسته‌ای است.
اکنون که کیسه دلارهای برجامی خالی شده، حتی روسیه هم به فکر خارج کردن ایران از سوریه افتاده و پوتین با اردوغان درباره سرنوشت ایران در سوریه مذاکره می‌کند. حتی دولت عراق هم شهدا و دلارهای ما در مبارزه با داعش را فراموش کرده و به جرگه تحریم پیوسته. حشدالشعبی عراق در لاک دفاعی فرو رفته و فقط به حفظ سلاح خود می‌اندیشد. دیگر خبری از مانورها و گشت قایقهای ایرانی اطراف ناوهای آمریکایی در خلیج همیشه فارس نیست. بحرین و امارات روابط خود را با اسرائیل عادی می سازند و ما سکوت می کنیم. اگر برجام بود هیچکدام از این اتفاقات ممکن نبود.
آیا برجام موجب ترور سردار سلیمانی، فخری‌زاده، انفجار نطنز یا ده برابر شدن قیمت دلار پس از خروج آمریکا و یا فساد موجود در کشور شد؟
هیچ ارتباطی بین برجام و مسائل فوق، قابل تصور نیست. برجام فقط برنامه هسته‌ای ایران را محدود کرد. مخالفان برجام و کسانی که این توافق را مسئول بسیاری مسائل و ناکامیها و اتفاقات و گرانی‌ها می‌دانند، هنوز مدرک یا حتی استدلال منطقی در این زمینه نیاورده‌اند. برجام موجب فساد موجود در ساختار سیاسی و اقتصادی کشور نیست. ترور و شهادت سردار و دانشمند ما ربطی به برجام ندارد. اسرائیل سالها قبل از برجام هم دانشمندان هسته‌ای ما را ترور کرده است. اتفاقاً برجام مشروعیت اقدامات دولت ترامپ و اسرائیل را زیر سوال برد و مانع همکاری جهانی با آنها شد. لکن این انتقاد به نظام جمهوری اسلامی، بخصوص دولت روحانی وارد است که برای پس از خروج ترامپ از برجام، برنامه مشخصی نداشت. اما برجام علت مشکلات نیست و قرار نبود مشکلات سوء مدیریت کشور را حل کند.
اکنون با شکست ترامپ و پیروزی بایدن و احتمال بازگشت آمریکا به برجام، عربستان و اسرائیل حق دارند که نگران باشند اما چرا برخی مدعیان اصولگرایی نگران و عصبانی‌اند؟ آیا اصولگرایی فقط یک اصل دارد و آن هم اصل آمریکاستیزی است؟! اگر می‌خواهید با آمریکا بجنگید، راههای دیگری هم هست؟ چرا ضعیف‌ترین اقشار جامعه را در خط مقدم مبارزه و تحریم قرار می‌دهید؟ چرا بیماران دیابتی و پروانه‌ای و بیماریهای خاص باید تاوان این مبارزه را بدهند؟ چرا معیشت کارگران و ازدواج جوانان باید قربانی خشم اصولگرایان شود؟ اکنون که صبر استراتژیک سه‌ساله ایران می‌رود به ثمر بنشیند شما با اسرائیل و عربستان همراه نشوید. باور کنید برجام علت مشکلات کشور نیست.
@economistfarsi