برای دومین هفته متوالی بانک‌ها هیچ اوراقی نخریدند. به این ترتیب بیست‌ودومین مرحله فروش اوراق بدهی در حالی پایان یافت که همانند هفته گذشته بانک‌ها هیچ سفارش خریدی ثبت نکردند.
دولت کسری بودجه فراوانی دارد و به نظر نمی‌رسد حالا حالاها با هر ابتکار و اقدامی این کسری پوشش داده است. خردادماه امسال بانک مرکزی راه‌حل حراج اوراق بدهی برای جبران بخشی از کسری بودجه را مطرح کرد و طی چند هفته ابتدای زمان اجرای حراج، مدعی شد ۳۶ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دولت بدون خلق نقدینگی جدید تأمین شد. مردادماه امسال بانک مرکزی در گزارشی نوشت: «در راستای دستیابی به هدف تورمی اعلامی و در چارچوب سیاست‌گذاری جدید پولی، بانک مرکزی تلاش می‌کند با مدیریت نقدینگی در جامعه و هدایت آن به سمت متقاضیان بخش واقعی همچون دولت، ضمن تأمین نیاز آنها از رشد کنترل نشده نقدینگی جلوگیری کند. بر همین اساس این بانک در چارچوب اجرای عملیات بازار باز که در آن اعطای تسهیلات به بانک‌ها منوط به اخذ وثیقه است، به دولت کمک کرده تا کسری بودجه خود را از طریق انتشار اوراق بدهی و فروش آنها به بانک‌ها و نهادهای مالی غیر بانکی تأمین کند. در این روش که «حراج اوراق بدهی دولت» نام دارد، دولت از منابع موجود در بازار پول تأمین مالی و از مراجعه به بانک مرکزی و دریافت پول پرقدرت خودداری می‌کند. در این چارچوب تاکنون ۷ مرحله اوراق بدهی دولت حراج شده و حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دولت از این محل تأمین‌شده بدون آنکه نقدینگی جدیدی خلق شود. برنامه تأمین مالی کسری بودجه دولت از طرق حراج هر هفته توسط بانک مرکزی برگزار می‌شود و اوراق دولت به بانک‌ها و نهادهای مالی غیر بانکی فروخته می‌شود. در این سازوکار بانک مرکزی حراج را برگزار کرده، دولت برنده حراج را مشخص، معامله در بازار سرمایه انجام و درنهایت وجه حراج به‌حساب خزانه واریز می‌شود.» البته حالا طی ۲۲ مرحله برگزارشده دولت در حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان اوراق فروخته است.
آنچه الان مسائله ساز است، این است که برای دومین هفته متوالی بانک‌ها هیچ اوراقی نخریدند. به این ترتیب بیست‌ودومین مرحله فروش اوراق بدهی در حالی پایان یافت که همانند هفته گذشته بانک‌ها هیچ سفارش خریدی ثبت نکردند. تا این مرحله ۷۰ میلیارد و ۳۱۰ میلیون تومان اوراق در بازار سرمایه به فروش رسید.
به گزارش اقتصاد آنلاین، نرخ بهره مؤثر اوراق همانند هفته گذشته در سطح ۲۱ درصد بود. این در حالی است که در حدود ۶ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان اوراق در این مرحله عرضه‌شده بود. به‌بیان‌دیگر تنها در حدود یک درصد از اوراق عرضه‌شده به فروش رسید. این در حالی است که دولت برای پوشش کسری بودجه باید هفتگی در حدود ۵ هزار میلیارد تومان اوراق بفروشد.
به گزارش بانک مرکزی هم پیرو اطلاعیه روز سه‌شنبه 29 مهرماه 1399 در خصوص برگزاری حراج اوراق بدهی دولتی به اطلاع می‌رساند، طی برگزاری بیست و دومین مرحله از این حراج، بانک‌ها و سایر مؤسسات مالی غیربانکی هیچ سفارشی در سامانه‌های بازار بین‌بانکی و مظنه‌یابی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ثبت نکردند. تنها سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی در فرآیند خارج از حراج و از طریق بورس در حدود 703.1 میلیارد ریال اوراق «اراد 49» با نرخ بازده تا سررسید 21 درصد خریداری کردند.
*حراج اوراق بدهی دولت از کجا آمد
قبل از شروع سال جدید هم مشخص بود که دولت با کسری بودجه مواجه خواهد شد. سال 99 که همراه با کرونا آغاز شد، امکان کسری بودجه پررنگ‌تر شد. 12 اردیبهشت امسال، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی در یادداشتی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «در خصوص کسری بودجه دولت، ناشی از سقوط شدید قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی، برای چندمین بار تأکید می‌کنم؛ در شرایط حاضر اقتصادی، انتشار اوراق بدهی روش مناسب‌تری برای تأمین کسری و نیز جلوگیری از پولی کردن کسری بودجه و تورم است. بانک مرکزی آماده استفاده گسترده از عملیات بازار باز، برای کمک به دولت و رشد اقتصاد کشوراست. دولت با انتشار اوراق بدهی، نه‌تنها می‌تواند نیازهای خود را پوشش دهد، بلکه به تعمیق بازار بدهی و اصلاح ترازنامه بانک‌ها نیز کمک کرده و ابزار کنترل بهتر تورم را در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد. سطح پایین بدهی‌های دولت نسبت به استانداردهای دنیا، و روند آتی نرخ سود حقیقی و رشد اقتصادی، افق مناسبی در پیش روی دولت برای استفاده از این ابزار قرار داده است.» ده روز بعد از صحبت‌های همتی، بانک مرکزی اعلام کرد: «حراج اوراق بدهی دولتی به‌صورت هفتگی انجام می‌شود و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری تا ساعت 13 روزهای شنبه (یا اولین روز کاری هفته) فرصت دارند سفارش‌های خرید اوراق بدهی دولتی را از طریق سامانه بازار بین‌بانکی برای کارگزاری بانک مرکزی ارسال کنند.» بعد هم قرار شد اولین مرحله حراج این اوراق روز سه‌شنبه 13 خردادماه برگزار شود. در اولین مرحله برگزاری حراج اوراق بدهی دولتی، 9 بانک و 22 نهاد مالی غیربانکی مجموع سفارش‌های خود را به ترتیب به ارزش 209.4 و 55.9 هزار میلیارد ریال در سامانه‌های بازار بین‌بانکی و مظنه‌یابی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ثبت کردند. وزارت امور اقتصادی و دارایی هم با فروش 51.0 هزار میلیارد ریال اوراق به قیمت یک‌میلیون ریال (با کوپن سود سالانه 15 درصد) موافقت کرد.
البته حراج اوراق بدهی روشی مرسوم در میان دولت‌هاست، اما به شرطی که دولت‌ها سر موعد سررسید، آن را بپردازند وگرنه همین روش به‌ظاهر ساده و خوب، تبدیل به کابوس دولت‌ها و حتی ورشکستگی آنها می‌شود. حسین سلیمی، کارشناس مسائل اقتصادی درباره حراج اوراق بدهی دولت برای جبران کسری بودجه اعلام کرد: «هر اوراقی که دولت‌ها منتشر کنند با هر ارزی که باشد، اصل‌وفرعش در لیست دیون دولتی قرار می‌گیرد. حالا یا دولت فعلی آن را می‌پردازد یا دولت بعدی. البته این روش خاصیت تورم‌زایی دارد و باعث نشر اسکناس می‌شود.» به گفته سلیمی باید دید که آیا دولت اجازه دارد تا 140 هزار میلیارد تومانی که خودش برای کسری بودجه برآورد کرده، اوراق حراج کند یا خیر. سلیمی همچنین ادامه داد: «یکی از ایرادهایی که می‌توان به حراج اوراق بدهی دولت اشاره کرد این است که سررسید آن یک‌ساله است. دولت باید سررسید آنها را دو یا سه سال در نظر می‌گرفت. زمانی که سررسید طولانی‌مدت‌تر باشد دولت می‌تواند نفس بکشد. الان سررسید این اوراق به اوایل کار دولت بعدی برخورد می‌کند و هنوز معلوم نیست در بودجه سال بعد، تورم چقدر قرار خواهد باشد و دولت تازه‌کار سیزدهم باید در همان ابتدای کار شروع به پرداخت این اوراق بدهی کند. این موارد بی‌برنامگی‌هایی در این زمینه را نشان می‌دهد، با وضعیتی که درباره فروش نفت و درآمدهای ارزی و بازگشت ارز حاصل از صادرات در کشور وجود دارد، باید کار کارشناسی بیشتری روی این موضوع انجام می‌شد. باید سررسید این اوراق در بودجه سال بعد کاملاً در نظر گرفته شود. اما اگر بازپرداخت این اوراق به هر دلیلی عقب بیفتد، فاجعه‌بار خواهد بود. معوق شدن اوراق دولتی به معنای بی‌اعتباری و ورشکستگی دولت است و یعنی اعتبار پول و اسکناسی که دولت چاپ می‌کند، از بین خواهد رفت.»
اتاق تهران