با وجود اينكه طرفين حاضر در برجام مخالفت خود را با هر گونه اقدامي عليه ايران اعلام كردند، اما ترامپ مصر است كه مكانيسم ماشه فعال شود. هر چند از سخنان طرفين اروپايي اين‌طور بر مي‌آيد كه حداقل تا زماني كه ايران به تعهداتش پايبند است، از تحريم‌هاي بيشتر خبري نيست، بازارها به پيشواز سخنان ترامپ رفته‌اند. بازارهاي سرمايه، طلا و ارز كه هفته گذشته و اولين روز هفته را با افزايش‌هاي نه چندان كم جان شروع كردند و دلار نيز در ساعاتي از روز شنبه كاهش داشت، بالاخره به كانال‌هاي قيمتي بالا وارد شدند تا بار ديگر «تاثير فزاينده تصميمات خارجي‌ها در اعمال تحريم‌هاي جديد» بر اقتصاد ايران بيش از پيش عيان شود. هر چند رييس كل بانك مركزي از «گشايش‌هاي ارزي و به ثمر نشستن رايزني‌ها پيرامون بازگشت ارزهاي خارج از كشور» خبر داده اما نكته‌اي كه بايد به آن توجه كرد، عدم واكنش بازارها به صحبت‌هاي مسوولان و بي‌توجهي به «تلطيف فضاي آنهاست». اما سوال اين است كه آيا سياستگذار پولي پيش‌بيني چنين روزي را نمي‌كرد تا بتواند از تبعات اقتصادي «يك فرمان» بكاهد؟
كاهش ارزش ريال
امريكا اميدوار است با همراهي ساير اعضاي حاضر در برجام، شديدترين تحريم‌ها را اعمال كند تا بتواند ايران را پايبند توافقي جديد كند. هر چند بلومبرگ در گزارش روز گذشته خود بر «نامحتمل بودن همراهي قدرت‌هاي كليدي اروپا با امريكا و ادامه‌دار شدن تعهدشان به توافق هسته‌اي» تاكيد كرد؛ اما در بخش ديگري از گزارش به فعاليت‌هاي مختلف ترامپ براي تضعيف برجام و تشديد تحريم‌ها عليه ايران حتي با توسل به تهديد متحدين در صورت تجارت با تهران پرداخت. با وجود عدم همراهي كشورهاي اروپايي، آنچه در تصميم و بيانات ترامپ مهم است، تاثير آن بر تورم و انتظارات قيمتي افراد است. بر اساس گزارش‌هاي غيررسمي، ارزش ريال از ماه ژوئن كاهش 30 درصدي داشته كه همين امر مي‌تواند انتظارات تورمي افراد را تشديد و نوسانات قيمتي بيشتري را در بازارها ايجاد كند. همتي پيش‌تر و در سخنان 12 شهريور ماه خود از كاهش 3500 درصدي ارزش پول ملي در 49 سال اخير گفته بود. با استناد به سخنان همتي «بالاترين پول ما در آن زمان كه هزار تومان بود در حال حاضر به ۵۰ هزار تومان افزايش يافته است.»
افت 47 هزار واحدي بورس
روز گذشته و با آغاز به كار بورس شاخص كل 47 هزار واحد سقوط كرد و در كانال يك ميليون و 600 هزار واحد باقي ماند. انتشار خبرهايي در خصوص فعال‌سازي مكانيسم ماشه توسط امريكا و اتخاذ ساز وكارهايي براي تحريم ايران، فعالان در بازار سرمايه را به سمت فروش بيشتر سوق داد تا صف‌هاي عرضه طولاني شود. هر چند براي جلوگيري از افت بيشتر شاخص و خروج نقدينگي‌ها دولت تدابيري اتخاذ كرد و قرار بود علاوه بر انتقال سهم يك درصد صندوق توسعه ملي به بورس، عرضه حقوقي‌ها نيز بيشتر شود تا تعادل بازار سرمايه برگردد. با وجود اينكه بازار سرمايه، بازاري آينده‌نگر است اما از ساير بازارها واكنش هيجان‌تري به صحبت‌هاي ترامپ نشان داده است. شايد همين امر نگراني‌ها در خصوص آينده اين بازار را تشديد كرده و افراد بيشتري خواهان خروج از اين بازار شوند. از سوي ديگر كارشناسان معتقدند تحريم‌هاي جديد تاثيري بر اقتصاد ايران نمي‌گذارد و تنها بار رواني دارد، چراكه ايران با تحريم‌هاي به مراتب بدتري در ابتداي دهه نو د روبه‌رو بوده كه ضربات مخرب‌تري به اقتصاد وارد كرده بود. مدعاي اين گزاره، كاهش شديد ارتباطات اقتصادي و بانكي در سطح بين‌المللي است كه باعث مي‌شود تحريم‌ها جز يك شوك رواني تاثيري بر اقتصاد نداشته باشد.
شوك رواني در بورس، تهديد معاش
طبقه متوسط
پس از آزادسازي سهام عدالت عمده سهامداران بورس، افرادي بودند كه به واسطه سهام عدالت‌شان به بورس وارد شدند. بر اساس آمارهاي رسمي حدود 50 ميليون نفر در بازار سرمايه فعاليت دارند كه نقدينگي وارد شده به بورس توسط تازه‌واردها حدود 100 هزار ميليارد است. با هر تكانه‌اي كه به بورس وارد مي‌شود، سرمايه اين افراد در معرض خطر قرار مي‌گيرد. تهديد اين سرمايه‌ها خودش را با وقفه‌اي چند ماهه تا چند ساله در بالا رفتن نرخ تورم نشان مي‌دهد.
ارز ركوردشكني كرد، سكه بالاتر رفت
تا لحظه نگارش اين گزارش (روز يكشنبه ساعت 14) قيمت دلار به ميانه 27 هزار تومان نزديك شده و قيمت 27 هزار و 340 تومان را ثبت كرده بود. با وجود اينكه دلار در هفته گذشته بارها به كانال 27 هزار توماني نزديك شده بود، اما بر اساس آنچه «تدبير سياستگذار پولي» عنوان شد، در همان كانال 26 هزار توماني باقي ماند. اما پس از صحبت‌هاي ترامپ مبني بر بازگشت خودكار تحريم‌هاي بين‌المللي، با بيش از هزار تومان افزايش نسبت به روز شنبه، وارد كانالي شد كه تا پيش از اين براي اقتصاد ايران رخ نداده بود. نگراني در خصوص كاهش بيشتر ارزش پول ملي باعث افزايش نرخ دلار در بازار آزاد شده كه نسبت به شهريور سال گذشته افزايش 135 درصدي داشته و از 11 هزار و 600 تومان به رقم 27 هزار تومان رسيده است. دلار در صرافي‌ها نيز افزايش قيمت داشته و با 300 تومان افزايش نسبت به روز شنبه به 26 هزار و 750 تومان رسيد. وضعيت در بازار سكه نيز مشابه ساير بازار دارايي‌ها بود و تقريبا قيمت آن همراستا با انتظارات افراد بالا رفت و به كانال 13 ميليون وارد شد. با وجود اينكه نايب‌رييس اتحاديه طلا و جواهر هفته گذشته از حباب يك ميليوني سكه گفته بود، اما به نظر مي‌رسد بازار بدون توجه به «حباب قيمتي» به تاخت و تاز خود ادامه مي‌دهد.
اخبار خوش همتي در ميانه اخبار تحريم
عبدالناصر همتي، رييس كل بانك مركزي در جلسه دوره‌اي خود با مديران عامل بانك‌ها از خبرهاي خوبي رونمايي كرد كه مي‌تواند براي بازار ارز راهگشا باشد. به اعتقاد او وضعيت فعلي ارزي حاصل تلاش امريكا براي افزايش جنگ رواني و فشار بر اقتصاد كشور است. به گفته او رايزني‌هاي بين‌المللي در برخي كشورها در آستانه ثمردهي است و اين مي‌تواند به ورود ارز به كشور كمك كند. همتي در بخش ديگري از سخنان خود ضمن اشاره به اينكه ميزان صادرات نفت و فرآورده‌هاي آن بهتر شده و روند بازگشت ارز صادركنندگان سرعت گرفته است، گفت: « اين دو عامل به اضافه ثمربخش بودن رايزني با ساير كشورها تاثيرات مثبتي بر اقتصاد خواهند داشت؛ بر همين مبنا از بانك‌ها هم مي‌خواهيم به انتقال و در دسترس قرار دادن منابع ارزي براي نيازهاي تعريف شده ادامه دهند.»
اعتماد