زیست شبانه نام طرحی است که فعلاً به علت برخی مخالفت‌ها کنار گذاشته شده است اما این طرح صرفاً با رویکرد تفریحی و استفاده از فضاهای فرهنگی و هنری در شب تعریف نمی‌شود. «زیست شبانه» حالا به‌عنوان یکی از پرسابقه‌ترین طرح‌ها برای درآمدزایی و راه‌اندازی کسب و کارهای خرد در اغلب کشورهای توریستی و بزرگ دنیا مطرح است.
سان‌فرانسیسکو شهری است که از صنعت شبانه در سال ۲۰۱۵، برای بیش از ۶۰ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده و تنها ۴ میلیارد و ۷۷۸ هزار میلیون دلار درآمد رستوران‌ها از این صنعت در همین سال بوده است. لندن هم‌اکنون یک شهر ۲۴ ساعته معرفی می‌شود که توانسته با اجرای طرح حیات شبانه، حدود ۶۶ میلیارد پوند نصیب شهر کند. برخی شهرها مثل آمستردام هلند، شهردار شب دارند و حتی کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی‌شان در تمام طول شب باز است. بندر ویکتوریا در هنگ‌کنگ، بارسلونا در اسپانیا، پکن در چین، رم در ایتالیا، منچستر در انگلستان، جایپور در هند و سن‌پترزبورگ در روسیه از دیگر شهرهای معروفی هستند که حیات شبانه در آنها رونق چشمگیری دارد. در ایران البته هنوز حیات شبانه به رسمیت شناخته نشده و تنها تلاش‌ها برای اجرای آن هم به‌صورت سازمان یافته و در کلانشهرهای کشور تاکنون موفقیت‌آمیز نبوده است. بنابراین نمی‌توان آمار رسمی دقیقی از میزان درآمدزایی در شب در کشورمان اعلام کرد. افزایش یک‌ساعته کار اصناف در ماه رمضان و برگزاری جشنواره‌های هنری در بعضی جزیره‌ها شاید تنها حیات شبانه‌ای باشد که به‌صورت رسمی در ایران اجرا می‌شود.
طرح زیست شبانه را به رئیس جمهوری ارجاع دهید
معصومه آقاپور علیشاهی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان این که صد درصد موافق اجرای طرح زیست شبانه در کلانشهرها هستم، به «ایران» می‌گوید: فکر می‌کنم اقتصاد گردشگری به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های اقتصاد در کشور به این حیات شبانه نیاز دارد. ما نباید اقتصاد وابسته به صنعت توریسم و هنر را به زمان خاصی محدود کنیم، با توجه به این که تعداد مأموران انتظامی هم کافی است و می‌تواند تأمین‌کننده نظم و امنیت باشد. اگرچه شهرهای بزرگ ما در زمره شهرهای امن دنیا محسوب می‌شوند و فکر نمی‌کنم از این نظر مشکلی به وجود بیاید. ضمن آن که الان در بیشتر شهرهای گرمسیری کشور بویژه در نیمه اول سال، برنامه‌های هنری و فرهنگی در نیمه‌های شب در حال اجراست و ما می‌بینیم که هیچ مشکل امنیتی هم به وجود نیامده است. شخصاً در ساعت یک نیمه شب در کنسرتی در کیش در تالار بزرگ این جزیره شرکت کردم و اتفاقاً مردم هم استقبال کردند و همه چیز در آرامش برگزار شد. خب چرا نباید این طرح در شهرهای بزرگ اجرا شود؟
به گفته او می‌توان با تعیین شاخص‌هایی در شهرهای بزرگ و توریستی کشور، مجوز زیست شبانه را بویژه در تابستان صادر کرد: «من معتقدم که این طرح باید به وزیر کشور اعلام شود و ایشان هم به رئیس‌جمهوری ارجاع دهند؛ چراکه این طرح قابلیت و ظرفیت اجرا دارد و از طرفی یک نیاز برای کلانشهرهاست.»
بانک‌ها در شب باز بمانند
میثم موسایی، کارشناس اقتصادی یکی از موافقان طرح زیست شبانه است. او البته از نگاه اقتصادی به این طرح می‌پردازد. به اعتقاد او، تعیین ساعات کار برای اصناف، بنگاه‌ها، کارخانجات و رستوران‌ها یک الزام است، اما شرایط اقتصادی امروز به ویژه آمار جمعیت بیکاران نشان می‌دهد که باید روی این قبیل طرح‌ها فکر کرد. موسایی به «ایران» می‌گوید: «زیست شبانه در اقتصاد می‌تواند به کاهش هزینه مبادلات هم منجر شود. من فکر می‌کنم علاوه بر کاهش بار ترافیکی که این روزها در چندین ساعات از شبانه‌روز به مرحله پیک رسیده، می‌توان ساعات کاری برخی اداره‌ها، کارخانه‌ها و بنگاه‌ها را هم به شب تغییر داد. اگر بعضی دستگاه‌های دولتی مثل بانک‌ها بتوانند در طول شبانه‌روز هم فعال باشند، چند نتیجه مثبت به‌دنبال دارد. اول اینکه حدود نیمی از کشورهای دنیا، زمانی که ما در خواب هستیم، بیدارند و این تغییر ساعت زمانی می‌تواند بر روابط بوروکراتیک و ارتباطات بین بانکی هم تأثیر مثبت بگذارد. از طرفی برخی مردم به علت مشغله‌های کاری نمی‌توانند در طول روز به کارهای اداری و بانکی خود برسند و این فرصت مناسبی است تا بدون نگرانی و دغدغه، امورات خود را انجام دهند.»
وی با بیان این که طرح زیست شبانه را باید فراتر از یک طرح صرفاً تفریحی و سرگرم‌کننده دید، می‌افزاید: «بر این اساس از سه بعد می‌توان به این طرح نگاه کرد؛ اول این که با تغییر سبک کاری اداره‌ها و دستگاه‌های دولتی به بخشی از نیازهای مردم بویژه در کلانشهرها مثل شیراز، کرج، مشهد و اصفهان پاسخ داد. نیازهایی که در طول روز به سختی جواب داده می‌شود. در بعد دوم برای صاحبان مشاغل آزاد و دستفروش‌ها کار شبانه ایجاد کرد و در بعد سوم، در مناطق گرمسیر ساعات اداری و فعالیت مردم را برای صرفه‌جویی در انرژی و برای افزایش بازدهی به شب انتقال داد. از همین حالا می‌توانم بگویم که این تغییر سبک زندگی می‌تواند به نتیجه مثبت منتهی شود. در این نگاه می‌توان ۲۰ تا ۳۰ درصد مشاغل را به شب انتقال داد.
وی توضیح می‌دهد که اگر بخشی از کار کارخانه‌ها و صنایع در شب انجام شود، مصرف برق و گاز کاهش می‌یابد و ساعات پیک هم تقسیم شده و خود به خود تولید بالا می‌رود. حتی با تغییر سبک آبیاری محصولات می‌توان از میزان تبخیر در طول روز جلوگیری کرد. در مجموع فکر می‌کنم که این طرح از نظر اقتصادی مزایای بسیار زیادی بویژه برای مشاغل خرد دارد.
موسایی با اشاره به وابستگی صنعت گردشگری به اقتصاد می‌گوید: نباید صرفاً با یک نگاه امنیتی و پلیسی به موضوع نگاه کرد، بخشی از اقتصاد در شب، بازدهی دارد و این قابل انکار نیست.
نباید برای کسب و کارهای شبانه محدودیت ایجاد کرد
«زیست شبانه در شهرهای بزرگ می‌تواند به رونق اقتصادی منجر شود.» کامران ندری، کارشناس اقتصادی با بیان این مطلب درباره ظرفیت کلانشهرها در مقایسه با شهرهای کوچک به «ایران» می‌گوید: «در اغلب شهرهای بزرگ دنیا از تجربه زیست شبانه برای کسب درآمد استفاده می‌شود، در ترکیه و مالزی، به‌خاطر ظرفیت‌های گردشگری مخصوصاً در نقاط تفریحی و پرجاذبه، صنوف برای فروش کالا تا نیمه‌های شب مجوز می‌گیرند و دستفروش‌ها نیز کالاهای خود را در کنار مغازه‌ها عرضه می‌کنند. این بخشی از زیست شبانه است، اما ما در ایران چنین چیزی نداریم. علت اصلی آن هم نبود تفریحات شبانه مثل سایر کشورها است.»
وی ادامه می‌دهد: «بیکاری یکی از تبعات شرایط اقتصادی امروز ماست و زیست شبانه می‌تواند با ظرفیت‌سازی، کسب و کارهای خصوصی و خرد را در زیست شبانه تعریف کند. اگر این ظرفیت ایجاد شود، به‌صورت خودجوش، تقاضا بالا می‌رود و رونق ایجاد می‌شود. مسأله این است که در دنیا جلوی هیچ کسب و کار درآمدزایی را نمی‌گیرند و تنها قوانین و مقررات برای آن ایجاد می‌کنند، چراکه اصل بر این است هر کس هر ایده‌ای داشت، بتواند عرضه کند و نباید مانع آن شد. البته بحث کنترل و نظارت جداست، اما نباید محدودیت ایجاد کرد. چراکه اصل بر آزادی فعالیت‌های اقتصادی است. دولت حتی می‌تواند با دریافت مالیات از اصناف از زیست شبانه درآمدزایی کند. وی با بیان اینکه رفع معضل بیکاری همواره یکی از دغدغه‌ها و تقاضاهای نمایندگان مجلس از دولت بوده است، می‌گوید: «بیکاری یکی از معضلات اصلی کشور است. به هر حال اجرای این طرح می‌تواند دو سر سود هم برای فروشندگان و هم برای مردم باشد. بنابراین بهتر بود پلیس تمهیدات امنیتی و انضباطی لازم را فراهم می‌کرد و این طرح با مخالفت همراه نمی‌شد.»
زیست شبانه راهی برای کاهش بیکاری
قرجه طیار، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس پیشنهاد شورا و شهرداری برای اجرای طرح زیست شبانه در پایتخت را تصمیم بسیار خوبی می‌داند که حتی قابلیت اجرا در شهرهای کوچک را هم دارد. او با تأکید بر اینکه شهرهای بزرگ دنیا، از بازارچه‌های شبانه برای رونق اقتصادی استفاده می‌کنند و از این فرصت برای مردم کسب و کار خرد ایجاد کرده‌اند، به «ایران» می‌گوید: «نرخ بیکاری هم‌اکنون در کشور به حدود ۱۲ درصد رسیده و این در حالی است که اغلب کارخانه‌ها، صنایع بزرگ و بنگاه‌های اقتصادی کلان به علت کمبود نقدینگی مجبور به اخراج کارگران خود شده‌اند. این صنایع نیاز به کمک بانک‌ها و دولت دارند و دولت هم‌اکنون با مشکلاتی که دارد، نمی‌تواند از آنها حمایت کند. بنابراین باید به سراغ روش‌های جایگزین برای کمک به امرار معاش مردم رفت. زیست شبانه تصمیم داخلی شورا و شهرداری‌هاست. اما به اعتقاد من تصمیم خوبی است که مجلس هم می‌تواند به آن ورود کند. البته هنوز برنامه‌ای نداریم، اما می‌توانیم به این موضوع هم وارد شویم
روزنامه ایران