اخیرا عماد خمیس نخست‌وزیر سوریه در دیدار با روزنامه‌نگاران سوری خبر داده که از 6ماه پیش تا کنون، مصر از عبور نفت صادراتی ایران به سوریه از کانال سوئز ممانعت می‌کند. مقامات سوری هدف مصری‌ها از این اقدام را پایبندی به تحریم‌های آمریکا علیه ایران تعبیر می‌کنند و در مقابل مقامات مصری این اظهارات را تکذیب کرده و آن را رد می‌کنند. در شرایطی این اقدام مصر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است که تا پیش از این تحلیل رفتارهای آمریکا درباره تمدید معافیت مشتریان نفتی ایران در صدر اخبار نفتی قرار داشت. سال گذشته بود که اقتصاد ایران از سوی تحریم‌های یکجانبه آمریکا مورد هدف قرار گرفت و این امر نااطمینانی‌هایی را به بازار کشور تزریق کرد. دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات متحده اردیبهشت‌ماه سال 97 در عین ناباوری جامعه بین‌المللی از توافق هسته‌ای برجام خارج شد و بعد از آن مشتریان نفتی ایران را تهدید کرد که اگر به خرید نفت از ایران ادامه دهند، مورد تحریم آمریکا قرار خواهند گرفت. ترامپ از ابتدا یکی از اهداف خود از بازگشت تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران را به صفر رساندن صادرات نفت ایران اعلام کرد. هدفی که از سوی کارشناسان و مسئولان دولتی به رویایی تعبیرنشدنی و نه واقعیتی در دسترس تعبیر شد. با این حال، رئیس‌جمهوری آمریکا در اندک زمانی مانده به شروع تحریم‌های نفتی ایران در آبان‌ماه از موضع قبلی خود عقب‌نشینی کرد و به هشت کشور از جمله متحدان نزدیک خود مثل کره‌جنوبی، ژاپن و هند معافیتی 6‌ماهه داد تا آنها به مرور خرید نفت از ایران را کاهش دهند. حال، در کمتر از یک ماه به زمان خاتمه‌یافتن معافیت‌های هشت کشور، مسئولان آمریکایی به سیاق گذشته اظهار نظرهای متناقضی را درباره ادامه یا لغو معافیت‌های نفتی مطرح می‌کنند که چندان با آنچه مشتریان نفتی ایران در سر دارند، همخوانی ندارد. چراکه تعدادی از کشورها به دنبال کسب معافیت جدید برای تامین سوخت مورد نیاز صنایع خود هستند. افزون بر این، رجوعی به آمار و اطلاعات منتشر شده از بازار نفت گواه این مطلب است که رویای ترامپ برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران به نتیجه‌ مورد دلخواه او نرسیده است. ایران در فوریه 2010 حدود دو برابر ماه دسامبر صادرات نفت داشته و در ماه مارس نیز صادرات نفت و میعانات گازی 12درصد افزایش داشته است. رفتارهای همیشگی مقامات آمریکایی که با واقعیت‌های اقتصادی تناقض دارد، طی روزهای گذشته با واکنش مسئولان ایرانی نیز همراه بوده و آنها قیمت بنزین در پمپ بنزین‌های آمریکا را تعیین‌کننده ادامه یا لغو معافیت‌های نفتی دانسته‌اند. کارشناسان نیز بر این باورند که درنهایت آمریکا به واقعیت بازار تن می‌دهد. در همین زمینه، سیدمهدی حسینی تحلیلگر ارشد حوزه انرژی با بیان اینکه تجربه حاکی از آن است که آمریکایی‌ها در اعمال تحریم‌ها سختگیرند، به خبرگزاری ایسنا گفته است: «اما آنها در نهایت مجبور می‌شوند به واقعیت‌های بازار تن دهند و کوتاه بیایند. این موضوع تجربه‌ای است که از رفتار آمریکا طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته و در طول تحریم‌های یک جانبه سازمان ملل و تحریم‌های بعد از برجام برداشت شده است.» او ادامه داد: «از نظر فنی نمی‌توان نفت دیگری را به راحتی و به سرعت، با نفت کشور دیگری جایگزین کرد و این موضوع نیازمند زمان زیاد و هزینه بالایی است. البته ممکن است مصرف‌کنندگان کوچک نفت ایران بتوانند نفت کشور دیگری را جایگزین کنند، اما اگر مصرف‌کنندگان بزرگ بخواهند نفت کشور دیگری را جایگزین نفت ایران کنند، باید شرایط فنی پالایشگاه خود را تغییر دهند که این موضوع منطقی نیست.» اقدامات آمریکا در ونزوئلا، الجزایر و ایران بازار نفت را به شدت تحت تاثیر قرار داده است، البته درنهایت دود تمام این تصمیمات به چشم خود آنها خواهد رفت. در همین زمینه، خبرگزاری رویترز در هفته جاری نوشت: پالایشگاه‌های نفت اروپا هزینه تحریم‌های آمریکا علیه ایران و ونزوئلا را می‌پردازند، زیرا تلاش می‌کنند نفت خام ترشی را که واشنگتن از ورود به بازار جهانی منع کرده، با نفت گران‌قیمت روسیه جایگزین کنند. این خبرگزاری در گزارش خود افزود: اعضای کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) در اقدامی که تاثیر تحریم‌ها را وخیم‌تر کرده، عمدتا تولید نفت ترش را کاهش داده‌اند.

کارشکنی با هدف کسب رضایت آمریکا

این اقدام بخشی از قراردادهای آنها با تولیدکنندگان متحدشان است که افزایش قیمت نفت را هدف قرار می‌دهد. این در حالی است که به تازگی یک پالایشگاه بزرگ و جدید نفت برای پالایش نفت ترش در ترکیه راه‌اندازی شده است.

تاثیر ناچیز اقدام مصری‌ها

درحالی که بحث بر سر ادامه یا پایان معافیت‌های نفتی داغ است. اخیرا کشور مصر در اقدامی ناگهانی از عبور محموله‌های نفتی ایران از کانال سوئز به سمت سوریه جلوگیری کرده است. وابستگی اقتصادی مصر به آمریکا بر کسی پوشیده نیست و مقامات سوری این اقدام را در راستای پایبندی مصری‌ها به سیاست‌های آمریکا علیه ایران قلمداد می‌کنند. با این حال، نرسی قربان کارشناس ارشد بازار انرژی تاثیر این اقدام را ناچیز می‌داند و در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: از آنجایی که سوریه خریدار عمده نفت ایران نیست و خرید آن بسیار محدود است، تاثیر عمده‌ای بر میزان صادرات ایران نخواهد داشت.

بازتاب رسانه‌های خارجی

سایت فرارو در گزارشی به موضوع جلوگیری مصر از عبور نفت ایران از کانال سوئز به سوریه خبر داد. در این گزارش آمده است: دولت مصر، در اقدامی ناگهانی، از عبور محموله‌های نفتی ایران از کانال سوئز به سمت سوریه جلوگیری کرده است. امری که باعث شد ایران از طریق خاک عراق نفت خود را با تانکر به سوریه صادر کند. روزنامه «السعودیه الآن» مدعی شد که ایران در هفته گذشته از طریق عراق ۱۲۰۰ تانکر نفتکش به سوریه صادر کرده است. سخنگوی ارتش آمریکا در منطقه التنف درباره صادرات نفت ایران به سوریه اظهار نظر نکرده است. سوریه به نفت نیاز دارد و با بحران سوخت مواجه است. به نظر می‌رسد که عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر که هفته گذشته با همتای آمریکایی خود، دونالد ترامپ، دیدار کرد، تصمیم گرفته است که از صادرات نفت ایران از کانال سوئز به سوریه جلوگیری کند. عماد خمیس، نخست‌وزیر سوریه، گفته است که مذاکرات با مصر برای استمرار صادرات نفت به سوریه از طریق کانال سوئز به جایی نرسیده است. در ماه‌های اخیر، همزمان با انتشار گزارش‌هایی درباره جلوگیری مصر از عبور نفتکش‌های ایرانی از کانال سوئز، سوریه با بحران سوخت مواجه بوده است. در مقابل، مصر ممانعت از عبور نفتکش‌های ایرانی از کانال سوئز را رد کرده است. بحث و جدل درباره عبور نفتکش‌های ایرانی از آبراه مصری به سمت سوریه از چند ماه پیش در جریان بوده است. از یک طرف مقامات سوریه می‌گویند مصر برای پایبندی به تحریم‌های آمریکا علیه ایران، از صادرات نفت ایران به سوریه از طریق کانال سوئز جلوگیری می‌کند اما مقامات مصری این امر را تکذیب می‌کنند. خمیس، چند روز پیش، در دیدار با روزنامه‌نگاران سوری، گفته است از 6ماه پیش تا کنون، مصر از عبور نفت صادراتی ایران به سوریه از کانال سوئز ممانعت می‌کند. به گفته خمیس، تمام تلاش‌های دولت سوریه برای متقاعد کردن مقامات مصری به استمرار صادرات نفت ایران به سوریه شکست خورده است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران ماهانه حدود دو میلیون بشکه نفت به سوریه صادر می‌کند. یک منبع ایرانی در گفت‌وگو با روزنامه الاخبار جلوگیری مقامات مصری از عبور نفتکش‌های ایران از کانال سوئز را تایید کرد. میثم صادقی، مشاور وزارت اقتصاد ایران، به این روزنامه گفت: «مصر از چند وقت پیش، به خاطر پایبندی به تحریم‌های آمریکایی، با عبور نفتکش‌های(ایرانی) مخالفت می‌کند».

آرمان