دنیای اقتصاد نوشت: داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که شاخص قیمت مصرف کننده در ماه گذشته رشد تاریخی را ثبت کرده است. رشد ماهانه شاخص در مرداد ماه ۲/ ۵ درصد بوده که در دهه ۹۰ بی‌سابقه است. این تحولات باعث شده تا تورم نقطه به نقطه بار دیگر به سطوح نگران کننده سال‌های ۹۱ و ۹۲ نزدیک شود و به مرز ۲۰ درصد تکیه کند. محاسبات نشان می‌دهد که اگر شاخص قیمت مصرف‌کننده به شدت ۵ ماه نخست، در ادامه سال نیز رشد کند، تورم نقطه به نقطه در پایان سال از ۴۰ درصد عبور خواهد کرد. در سناریوی بدبینانه‌تر، اگر شاخص مصرف‌کننده به شدت مردادماه(یعنی ماهی ۵ درصد) به پیشروی ادامه دهد، تورم نقطه به نقطه بالای ۶۰ درصد در پایان سال دور از ذهن نخواهد بود.
مرکز آمار گزارش تورم دومین ماه تابستان را منتشر کرد. شاخص کل قیمت مصرف‌کننده در مرداد ماه برای خانوارهای کل کشور به ۷/ ۱۲۷ واحد رسید. عدد شاخص نسبت به ماه قبلش، رشد ۲/ ۵ درصدی را ثبت کرد. در بازه سالانه نیز تورم نقطه به نقطه به ۳/ ۱۹ درصد رسید تا خانوارهای کشور برای یک «مجموعه کالا و خدمات» یکسان در مرداد امسال نسبت به مرداد ماه سال قبل، بیش از ۱۹ درصد هزینه بیشتری بپردازند. با وجود این اتفاقات، تورم میانگین مرکز آمار همچنان در بازه دورقمی ماند و ۷/ ۹ درصد ثبت شد.
اگر قرار باشد عدد تورم در مقیاس زمانی بزرگ‌تری سنجیده شود، شاخص قیمت مصرف‌کننده برای خانوارهای کل کشور، از سال ۱۳۹۰ در تفکیک ماهانه در دسترس است. جست‌وجو در آمار و ارقام نشان می‌دهد که تورم ماهانه به بالاترین مقدار خود در دهه جاری رسیده است. پیش از این، مهرماه ۹۱ با ثبت تورم ماهانه ۱/ ۵ درصد رکورددار بود که این رکورد در ماه گذشته جابه‌جا شد. اما برای تورم نقطه به نقطه، در ماه گذشته رکورد دهه جابه‌جا نشده است. چرا که در سال‌های ۹۱ و ۹۲ شاخص قیمت مصرف‌کننده طغیان شدیدتری برای مصرف‌کننده‌ها به دنبال داشته است. اما در هر حال، تورم نقطه به نقطه ماه گذشته(۳/ ۱۹ درصد) یک رکورد ۵۳ ماهه به حساب می‌آید.
بررسی وضعیت در خانوارهای شهری، قدمت اطلاعاتی بیشتری دارد. در واقع شاخص مصرف‌کننده برای خانوارهای شهری از سال ۱۳۸۱ به تفکیک ماه‌ها، در تارنمای مرکز آمار ایران موجود است. تورم ماهانه شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی برای خانوارهای شهری در ماه گذشته ۱/ ۵ درصد بوده است. این عدد در دهه ۹۰، تنها در مهر ماه ۹۱ تکرار شده بود. نکته هشداربرانگیز اینجاست که از فروردین ۱۳۸۱، این عدد یک رکورد محسوب می‌شود. از نگاه دیگر طی ۱۷ سال گذشته تنها دو بار تورم ماهانه از مرز ۵ درصد عبور کرده است: مهر ماه ۹۱ و مرداد ماه ۹۷. نکته جالب توجه دیگر گزارش اخیر مرکز آمار، پیشی گرفتن تورم ماهانه خانوارهای روستایی از خانوارهای شهری است. تغییر ماهانه شاخص مصرف‌کننده خانوارهای روستایی در میانه تابستان ۹/ ۵ درصد بوده است. نوسان ماهانه شاخص برای خانوارهای روستایی نیز در ماه گذشته یک رکورد در دهه ۹۰ محسوب می‌شود.
سناریوهای تورمی تا پایان سال
اما تورم ماهانه موتور تورم نقطه به نقطه و تورم میانگین محسوب می‌شود. هنگامی که تورم ماهانه آژیر را به صدا در می‌آورد، نمی‌توان امیدوار بود که تورم میانگین که اکنون از اردیبهشت ۹۵ در بازه تک‌رقمی به سر می‌برد، در همین بازه باقی بماند و به احتمال زیاد، در گزارش بعدی مرکز آمار، تورم میانگین به اعداد دو رقمی کوچ خواهد کرد. محاسبات نشان می‌دهد حتی اگر شاخص کل در شهریور ماه ۶ درصد کاهش یابد نیز تورم میانگین دورقمی خواهد شد. اگر رشد ماهانه شاخص در ماه جاری همانند ماه گذشته باشد، تورم میانگین به بالای ۱۱ درصد صعود خواهد کرد. اگر رشد ماهانه شاخص تا پایان سال به شدت ماه گذشته باشد، تورم میانگین در انتهای سال به بالای ۳۰ درصد خواهد رسید و تورم نقطه به نقطه از مرز ۶۰ درصد عبور خواهد کرد. اما یک حالت میانه این است که رشد ماهانه شاخص در ماه‌های آتی همانند میانگین ماه‌های گذشته باشد. رشد میانگین ماهانه شاخص در ۵ ماه ابتدایی سال جاری، ۸/ ۲ درصد بوده است. اگر در ماه‌های آتی، شاخص مصرف‌کننده به‌طور میانگین ماهانه ۸/ ۲ درصد رشد کند، تورم میانگین در انتهای سال به ۴/ ۲۴ درصد خواهد رسید و تورم نقطه به نقطه در حوالی مرز ۴۰ درصد ثابت خواهد شد. با توجه به تشدید تحریم‌ها در آبان ماه اینکه انتظارات تورمی همانند ۵ ماه ابتدایی سال خواهد بود یا خیر، سوالی چالش‌برانگیز است. به‌طور خلاصه می‌توان این‌طور برداشت کرد که اگر وضعیت انتظارات در ماه‌های پیش‌رو همانند ماه‌های سپری شده باشد، تورم نقطه به نقطه در پایان سال از سطح ۴۰ درصد خواهد گذشت و اگر انتظارات وضعیت بدتری را پیش‌بینی کنند، باید منتظر عبور تورم نقطه به نقطه از مرز ۶۰ درصد بود.
موشکافی تورم
شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور از دو دسته کلی «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» و «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» تشکیل می‌شود. وزن گروه اول در تعیین شاخص کل معادل ۲۷ درصد است.
مسبب اصلی رشد: نگاهی به آمار ماه گذشته نشان می‌دهد که آنچه شاخص مصرف‌کننده را دچار جهش کرده است، گروه خوراکی‌ها بوده است. چرا که تورم ماهانه این گروه ۱/ ۹ درصد بوده، در حالی که تورم ماهانه غیرخوراکی‌ها ۶/ ۳ درصد بوده است. اما کدام بخش از خوراکی‌ها دچار افزایش قیمت بیشتری شده‌اند؟ بر اساس گزارش مرکز آمار، گوشت قرمز و گوشت ماکیان، متهم ردیف اول تورمی در ماه گذشته بوده است. طوری که میانگین قیمت این دسته از خوراکی‌ها، ۱۴ درصد در بازه ماهانه رشد کرده است. در بازه سالانه نیز رشد شاخص گوشت قرمز و ماکیان، به حدود ۲۸ درصد رسیده است؛ به این معنی که خانوارهای کشور برای تهیه مقدار معینی از گوشت قرمز و ماکیان در مردادماه ۹۷ نسبت به مرداد ماه ۹۶، باید ۲۸ درصد هزینه بیشتری را تقبل می‌کردند. «شیر، پنیر و تخم مرغ» و «میوه و خشکبار» نیز دو دسته دیگری از خوراکی‌ها هستند که در ماه گذشته، رشد قیمتی بالایی را ثبت کرده‌اند. میوه و خشکبار، نسبت به دیگر دسته‌های خوراکی روند قیمتی غیرقابل پیش‌بینی را برای مصرف‌کننده‌ها در سال جاری به دنبال داشته است. خانوارهای کشور در مرداد ۹۷ برای تهیه یک سبد معین از میوه و خشکبار، باید ۵۸ درصد هزینه بیشتری را نسبت به مرداد ماه سال قبل، پرداخت می‌کردند. این رشد قابل توجه، احتمالا منجر به کوچک شدن سبد میوه‌ای خانوارهای کشور شده است.
بیشترین تورم: اما مصرف‌کنندگانی که بیشترین اثر را از تورم در طول یک سال اخیر پذیرفته‌اند، بدون شک مصرف‌کنندگان دخانیات هستند. چرا که شاخص قیمتی «دخانیات» در ماه گذشته با ثبت رشد ماهانه ۶/ ۲۶ درصدی بیشترین تورم ماهانه را در بین تمامی گروه‌ها ثبت کرده است. حال یک مصرف‌کننده برای تهیه دخانیات مورد استفاده‌اش باید دو برابر هزینه‌ای را پرداخت کند که در مردادماه پارسال می‌پرداخت. چرا که تورم نقطه به نقطه این گروه از مرز ۱۰۰ درصد عبور کرده است.
وضعیت در غیرخوراکی و خدمات: در بین غیرخوراکی‌ها، مهم‌ترین گروه، مسکن با ضریب اهمیت ۳۱ درصد است که تقریبا معادل یک سوم از شاخص کل است. تورم ماهانه مسکن در ماه گذشته زیر ۲ درصد بوده است. اگر در مقیاس سالانه کل کالاهای غیرخوراکی و خدمات بررسی شود، بیشترین نوسان متعلق به گروه «تفریح و فرهنگ» با نرخ تورم نقطه به نقطه ۸/ ۲۵ درصد است. در این گروه، مانیتور، تجهیزات یارانه و تبلت بیشترین رشد قیمتی را ثبت کرده‌اند. از آن طرف کمترین نوسان قیمت‌ها نیز در گروه «ارتباطات» گزارش شده که تورم نقطه به نقطه این گروه را ۱۳ درصد نشان می‌دهد. تشدید فشار بر دهک‌های پایین: معمولا هنگامی که قیمت خوراکی‌ها و دخانیات با رشد مواجه شود، بیشترین اثر را دهک‌های پایین هزینه‌ای می‌پذیرند. چرا که سهم کالاهای خوراکی در سبد مصرفی دهک‌های پایین پررنگ‌تر از دهک‌های بالای هزینه‌ای است. در مردادماه در حالی که تورم ماهانه کل ۲/ ۵ درصد بوده است، اما تورم ماهانه دهک اول و دوم، ۹/ ۵ درصد برآورد شده است. در این ماه دهک هشتم کمترین بار تورمی را حس کرده است.
تضعیف قدرت خرید کالاهای بادوام: کالاها تقریبا نیمی از سبد مصرفی خانوارهای کشور را تشکیل می‌دهند. مرکز آمار در گزارش خود شاخص قیمتی را برای سه دسته از کالاها ارائه می‌دهد: کالاهای بادوام، کالاهای بی‌دوام و کالاهای کم‌دوام. در تعیین شاخص کل، سهم کالاهای بی‌دوام ۴۰ درصد و وزن کالاهای بادوام و کم‌دوام در تعیین شاخص کل کمتر از ۱۰ درصد است. در نتیجه، در تعیین تورم، شاخص قیمتی کالاهای بی‌دوام مهم‌تر است، اما برای آغاز یک زندگی و شاخص کیفیت رفاه، کالاهای بادوام نقش پررنگ‌تری خواهند داشت. کالاهای بی‌دوام، عمر مصرفی کوتاهی دارند و پس از یک یا چند بار مصرف از بین می‌روند. پوشاک، کفش، انواع غذا، دارو، مواد شوینده و... جز این دست کالاها قرار می‌گیرند. در مقابل، کالاهای بادوام، عمر نسبی بیشتری دارند. لوازم خانگی(ماشین لباسشویی، یخچال، تلویزیون و...) و اتومبیل از نمونه‌های بارز این نوع از کالاها به شمار می‌روند. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که در مردادماه شاخص قیمتی کالاهای بادوام شدیدتر از کالاهای بی‌دوام رشد کرده است. تورم ماهانه کالاهای بادوام حدود ۱۵ درصد و تورم ماهانه کالاهای بی‌دوام ۸ درصد گزارش شده است. همچنین در بازه سالانه، خانوارهای کشور برای تهیه یک مجموعه یکسان از کالاهای بادوام، باید ۴۰ درصد هزینه بیشتری را نسبت به مردادماه پارسال پرداخت کنند، در حالیکه این رشد برای تهیه کالاهای بی‌دوام، ۲۱ درصد بوده است.