دنیای اقتصاد نوشت: روز گذشته، پیش از آغاز معاملات در بازار تهران، خرید و فروش‌ها در بازار مشهد کلید خورد. حدود ساعت ۱۰ صبح اولین قیمت معامله در مشهد ۵ هزار و ۷۳۰ تومان اعلام شد. نیم ساعت از شروع معاملات دراین منطقه جغرافیایی نگذشته بود که قیمت‌ها به بالای ۵ هزار و ۸۰۰ تومان رفت.

این اتفاق در شرایطی رخ داد که در بازار مرزی هرات افغانستان همزمان نرخ‌های اعلامی برای دلار در حوالی ۵ هزار و ۵۰۰ تومان بود و اختلافی ۳۰۰ تومانی با بازار خراسان داشت. این در حالی بود که این دو بازار به‌طور معمول اختلاف قیمتی اندکی با یکدیگر داشتند. در این میان، کانال اطلاع‌رسانی «آخرین خبر» پیش از ساعت ۱۱ صبح قیمت دلار را ۵ هزار و ۸۲۰ تومان اعلام کرد. قیمتی که اعلام شد، جلوتر از بازار تهران بود و به‌عنوان نرخ کلی بازار ایران در نظر گرفته شد. تا ساعت ۱۱ صبح، معاملات در بازار تهران آغاز نشده بود و به نظر می‌رسد نرخ اعلامی از سوی این کانال همان قیمت معاملات مشهد بود؛ قیمتی که در ابتدای روز به‌عنوان یک علامت در بازار عمل کرد. در‌حالی‌که قیمت‌ها در بازار مشهد سیر صعودی تندی به خود گرفته بود، دلار در بازار تهران در محدوده ۵ هزار و ۶۰۰ تومان آغاز به کار کرد؛ این دومین تفاوت بازار روز گذشته با روزهای پیشین بود؛ به‌طور سنتی قیمت دلار در بازار تهران بالاتر از بازار مشهد بود ولی شرایط در روز دوشنبه تفاوت می‌کرد.

تا نزدیکی ساعت ۱۲ بعدازظهر حتی قیمت دلار در بازار تهران به مرز ۵ هزار و ۸۰۰ تومان نرسیده بود. در این شرایط، چند خبرگزاری داخلی قیمت دلار را ۶ هزار تومان اعلام کردند. همزمان پس از اعلام مرزشکنی دلار، قیمت در بازار سیر صعودی به خود گرفت و نزدیک ساعت ۲ بعدازظهر به مرز ۶ هزار تومانی رسید.در واقع، می‌توان گفت، وضعیت قیمت‌گذاری در بازار روز گذشته با روزهای پیشین نیز تفاوت مهمی داشت. در‌حالی‌که در گذشته قیمت دلار از بازار در می‌آمد، دیروز بازار حالت «سیال» داشت؛ در این شرایط، قیمت‌های اعلامی پس از مدتی در بازار نیز به وقوع می‌پیوستند.قیمت‌ها که بدون پشتوانه خاصی مرز ۶هزار تومانی را پیموده بودند، پس از ساعت ۲بعدازظهر با افزایش عرضه ارز در مسیر نزولی قرار گرفتند.

به گفته یکی از فعالان، پتروشیمی‌ها با قیمت ۶ هزار و ۵۰ تومان عرضه خود را آغاز کردند و تا ساعت ۴ بعدازظهر توانستند قیمت دلار را تا ۵ هزار و ۷۵۰ تومان پایین بیاورند. با پایان ساعت رسمی، قیمت دوباره تا سطح ۵ هزار و ۹۰۰ تومان بالا آمد. با این حال، با توجه به آنکه بازیگران بازارساز از بازار خارج شده بودند، قیمت‌ها از رسمیت زیادی برخوردار نبودند، هر چند که می‌توانستند به‌عنوان علامتی برای روند امروز عمل کنند. جالب آنکه در ساعات انتهایی روز، قیمت دلار در مشهد نیز به کانال ۵ هزار و ۷۰۰ تومان برگشته بود و فاصله آن با بازار تهران کاهش یافت؛ به طور کلی دامنه نوسانات در روز گذشته نسبت به روز یک‌شنبه کاهش یافته  بود. روز دوشنبه، در بازار سکه نیز فضا تا ساعت ۳ بعدازظهر هیجانی بود و قیمت‌ها در مقطعی به کانال یک میلیون و ۹۹۰ هزار تومانی قدم گذاشتند، ولی با آغاز حراج سکه، سیر نزولی آغاز شد و تا ساعت ۵ بعدازظهر عدد یک میلیون و ۹۸۴ هزار تومان برای سکه به ثبت رسید.

قیمت‌های مختلف در بازار

یکی از نکات مهم بازار که کمتر به آن توجه می‌شد، ثبت قیمت‌های مختلف در بازار بود. به‌عنوان مثال، در حاشیه بازار برخی مردم در حجم خرد دلار را در مقاطعی با قیمت‌هایی بالای حتی ۶ هزار و ۱۰۰ تومان خریدند؛ این در حالی بود که در حجم کلان قیمت‌ها بسیار پایین‌تر بود. در این شرایط عدم شفافیت در بازار موجب می‌شد که این عده با گران‌فروشی مواجه شوند. همزمان برخی از رسانه‌ها قیمت‌هایی را که برای معاملات خرد بود به‌عنوان قیمت کل بازار انعکاس می‌دادند. به‌عنوان مثال، روز گذشته در شرایطی که قیمت دلار در میانه روز در بازار ۶ هزار تومان نبود، برخی از رسانه‌های داخلی قیمت را ۶ هزار تومان اعلام کردند. قیمت‌های اعلام‌شده، تقاضاهای جدیدی را وارد بازار کرد و معامله‌گران نیز همزمان نرخ‌های خود را بالا آوردند.در این شرایط می‌توان گفت قیمت دلار به جای اینکه از درون بازار استخراج شود، از بیرون بازار ایجاد می‌شد. بازارساز در چنین وضعیتی باید تلاش کند که شرایط معامله شفاف را در بازار فراهم کند.اتخاذ این شیوه یکی از بنیان‌هایی است که می‌تواند اثرگذاری متغیرهای بیرونی و هیجانی را کاهش دهد. این در حالی بود که بازارساز روز شنبه بیشتر بر استفاده از شیوه عرضه ارز تاکید داشت. قیمت‌های عرضه ارز ازسوی صرافی‌ها نیز متفاوت بود، از دلار مداخله‌ای ۴ هزار و ۹۶۹ تومانی تا دلار صرافی‌های آزاد ۶ هزار تومانی.

رانت ارزی میلیونی

روز گذشته، تعداد صرافی‌های بیشتری اقدام به عرضه دلار زیر مرز ۵ هزار تومانی کردند. اکثر این صرافی‌ها ۵مدرک را برای ارائه دلار دریافت می‌کردند: پاسپورت، بلیت هواپیما، برگه عوارض، کارت ملی و کارت بانکی فرد متقاضی. با این حال قیمت عرضه ارز توسط این دسته به اندازه‌ای پایین بود که بسیاری از این متقاضیان می‌توانستند با شیوه‌های خاصی اقدام به سودگیری کنند. روز گذشته، صرافی‌های فروشنده دلار بانکی، قیمت خود را۴ هزار و ۹۶۹ تومان درج کرده بودند. این در حالی بود که در بیشتر مقاطع روز دلار حداقل بالای مرز ۵ هزار و ۶۵۰ تومانی در بازار آزاد قرار داشت و حتی در مقاطعی به بالای ۶ هزار تومان رسید. اختلاف ۷۰۰ تا هزار تومانی صرافی‌های یاد شده با قیمت بازار موجب می‌شد که جذابیت خرید برای متقاضیان بیشتر شود. یکی از بازیگران ارزی عنوان کرد، متقاضی می‌تواند با انگیزه تهیه دلار اقدام به فراهم آوری این مدارک کند و با وجود هزینه‌های متعدد باز هم سود زیادی کسب کند. به‌عنوان مثال، اگر کسی برای کشورهایی که نیاز به ویزا ندارند، ۲۲۰ هزار تومان عوارض خروج از کشور بدهد و مبلغ محدودی را به‌عنوان خسارت لغو بلیت خود عرضه کند، باز هم می‌توانست از خرید دلار ارزان کسب سود کند. به گفته فعالان، برای سفر به کشورهایی که نیاز به ویزا نداشتند، عرضه ارز بین ۵۰۰ تا ۲هزار دلار بود. در این شرایط اگر فردی تنها هزار دلار را با قیمت ۴ هزار و ۹۷۰ تومان دریافت می‌کرد و با عدد ۵ هزار و ۹۷۰ تومان آن را به فروش می‌رساند، یک میلیون تومان سود حاصل از این اختلاف را دریافت می‌کرد؛ این در حالی بود که مبلغی بسیار پایین‌تر را به‌عنوان هزینه‌های مدارک دریافت ارز ارزان می‌پرداخت. البته برخی صرافی‌ها نیز تنها به کسانی ارز عرضه می‌کردند که ویزا داشته باشند.

با این حال، رانت مهم‌تر بازار در اختیار خود صرافی‌ها بود. روز گذشته، یکی از صرافی‌های دولتی به سایر صرافی‌های بازار در کمترین حالت ۵۰ هزار دلار عرضه می‌کرد تا آنها این میزان را به متقاضیان خود بفروشند. با این حال، شنیده‌ها حاکی از آن است که اکثر صرافی‌ها سعی می‌کنند با دور زدن مکانیسم‌های نظارتی ارز دریافت شده خود را یا در بازار آزاد بفروشند یا در صورت صعودی بودن قیمت‌ها آن را احتکار کنند. این صرافی دولتی روز گذشته دلار را با قیمت ۴ هزار و ۹۵۹ تومان دراختیار صرافی‌ها قرار می‌داد؛ صرافی‌های دریافت‌کننده موظف بودند این دلار را ۱۰ تومان بالاتر و با قیمت ۴ هزار و ۹۶۹ تومان در اختیار مشتری قرار دهند. بااین حال، اختلاف زیاد این قیمت با بازار آزاد این انگیزه را ایجاد می‌کرد که با فروش دلار مداخله‌ای با قیمت‌هایی در آستانه مرز ۶ هزار تومانی سودهای بالای ۴۰ میلیون تومان در یک روز را به دست آورند.در این شرایط، به‌نظر می‌رسد بازارساز باید با قیمت‌هایی نزدیک به نرخ بازار عرضه خود را کلید بزند تا از ورود تقاضاهای کاذب نیز به بازار جلوگیری کند.

حباب کانادایی

زمانی که قیمت دلار در بازار داخلی بالا می‌رود، قیمت سایر ارزها را نیز به تبع خود افزایشی می‌کند. وضعیت دلار در ۲ روز اخیر چنان نوسانی شده است که سایر ارزها نیز قله‌های قیمتی جدیدی را فتح می‌کنند. در این شرایط، حتی برخی ارزها بالاتر از ارزش ذاتی خود معامله می‌شوند. به‌عنوان مثال، روز دوشنبه، دلار کانادا در مقاطعی در بازار داخلی بالای ۵ هزار و ۲۰۰ تومان قیمت خورد که بیش از هزار تومان از نرخ روز یک شنبه بالاتر بود.  این در حالی بود که بر اساس نرخ برابری دلار کانادا در بازار جهانی نسبت به دلار آمریکا قیمت آن بسیار کمتر بود. به گفته فعالان، براساس متغیرهای جهانی، قیمت دلار کانادا حدود ۴ هزار و ۷۰۰ تومان ارزش داشت ولی با قیمت بالای ۵ هزار و ۲۰۰ تومان در بازار آزاد عرضه می‌شد.