اعتماد - سميه مقدم نوشت:
جاي خالي امريكايي‌ها در پروژه‌هاي نفت و گاز ايران
ايران تا سال آينده بيش از ٢٠ ميليارد دلار قرارداد جديد در حوزه انرژي با شركت‌هاي مختلف منعقد مي‌كند. اين با وجود تهديداتي است كه از سوي امريكا مبني بر اعمال تحريم‌هاي جديد انجام مي‌شود. قرار است كه مذاكراتي با شركت‌هاي بين‌المللي نظير رويال داچ‌شل، آنگلو داچ‌گروپ و كرملين كنترلد روس‌نفت انجام شود. اين بخشي از اظهارات معاون وزير نفت ايران در گفت‌وگو با فايننشال‌تايمز است كه خبر از سرعت‌گيري تبديل تفاهمنامه‌هاي پيشين به قراردادهايي است كه مي‌تواند توسعه صنعت نفت ايران را سرعت بخشد. گرچه زنگنه اعلام كرده بود ايران آمادگي دارد با شركت‌هاي امريكايي در صورت تمايل رييس‌جمهور اين كشور دارد اظهارات اخير اميرحسين زماني‌نيا معاون وزير نفت در امور بين‌الملل در گفت‌وگو با اين خبرگزاري بين‌المللي، نشان داد كه تمايلي براي حضور اين شركت‌ها در ايران در دستور كار نيست. اين مقام مسوول اذعان داشته ايران در حال مذاكره براي به ثمر رساندن ٢٨ قراردادي است كه در سال‌هاي گذشته تفاهمنامه‌هاي‌شان با برخي از شركت‌هاي بين‌المللي به امضا رسيده است. اين شركت‌ها كه شامل مرسك اويل و روس‌نفت براي توسعه لايه‌هاي نفتي پارس‌جنوبي و نيز با شركت‌هاي روسي نظير لوك‌اويل، گازپروم و زاروبژنت براي توسعه ميادين نفتي پايدار غرب، آب‌تيمور و منصوري است و ساير شركت‌هاي بين‌المللي به استثناي شركت‌هاي امريكايي. در اين بين مشخص نيست كه چه زماني قرار است ايران از زير تحريم‌هاي اوليه‌اي كه حضور شركت‌هاي امريكايي را با مشكل مواجه مي‌كند رهايي خواهد يافت. كانال باريك ارتباطي كه اگر اتفاق مي‌افتاد مي‌توانست راه تحريم‌هاي ثانويه را روي ايران بسته نگاه دارد.
با اين همه هنوز هم مي‌توان به آينده اميد وار بود چرا كه به گفته زماني نيا، تغييرات ملموسي در ملاحظات شركت‌هاي نفتي براي سرمايه‌گذاري در ايران و نيز سرعت دادن به مذاكرات‌شان با ايران با وجود موضع اخير ترامپ ايجاد نشده است. اين موضوع براي ايران حائز اهميت است چرا كه ايران با داشتن منابع عظيم نفت و گاز همچنان حجم كمتري از توليد و صادرات نفت و گاز جهان را داراست در نتيجه براي دستيابي به مطلوب مورد نظر در شرايط كنوني بيش از هر زمان ديگري، نياز به تكنولوژي‌هاي پيشرفته احساس مي‌شود. با علم به اين موضوع و نيز اينكه شركت‌هاي ايراني بدون كمك شركت‌هاي خارجي نمي‌توانند توسعه ميادين نفتي را انجام دهند، به نظر مي‌رسد دليل تكاپوي دولتمردان است تا بتوانند پيش از آنكه قوانين بين‌المللي پروژه‌هاي نفتي را تعليق كند، از زمان موجود بيشترين بهره‌برداري را كرده و انجام پروژه‌ها را تسريع كنند. سرعت‌گيري در انعقاد قراردادها زماني در دستور كار قرار گرفته كه ايران با وجود افزايش ظرفيت توليد قرار است از طرح كاهش توليد نفت اوپك هم پيروي كند چرا كه تقريبا سهم خود را از بازارهاي جهاني نفت به دست آورده است.
كار كردن با روس‌ها اقتصادي نيست
اما اين دلگرمي از حضور برخي كشورهاي اروپايي در پروژه‌هاي نفتي ايران هميشه موجبات دلگرمي ما را فراهم نمي‌كند و گاه زمينه ضررهاي مالي و بعدها فني را به بار مي‌آورد؛ شركت‌هاي روسي از اين جرگه هستند. اسپوت نيك از زبان مدير اكتشافات شركت ملي نفت ايران از جزييات تفاهمنامه‌هاي ايران با روس‌ها رو نمايي كرده و اذعان داشته كه ايران براي توسعه ١٠ ميدان نفتي در حال مذاكره با شركت‌هاي روسي است. سيد صالح هندي در گفت‌وگو با اين خبرگزاري روسي اعلام كرده است كه اين مسوول ايراني شركت ملي نفت ايران تفاهمنامه‌هايي را با شركت‌هاي روسي امضا كرده است و در حال حاضر منتظر امضاي قرارداد نهايي و آغاز انجام پروژه‌ها است.
به گفته وي، «براساس گزارشي كه دريافت كرده‌ام، مضافا NOIC تفاهمنامه‌هايي با لوك‌اويل، روس‌نفت، زاروب‌بژنفت، تات‌نفت، گازپروم و گازپروم نفت به امضا رسانيده به گونه‌اي كه مذاكرات نهايي توسعه ١٠ ميدان نفتي در دستور كار قرار گرفته است»
در اين بين در حالي، فهرستي از ميادين نفتي كه مربوط به مذاكرات شركت‌هاي روسيه و ايران هست شامل ميادين منصوري، آب‌تيمور، كيش، ياران، مارون، لايه‌هاي نفتي پارس جنوبي، كوپال، آبان، اسفنديار، پايدار غرب، دهلران، آذر، چنگوله و چشمه‌خوش تهيه شده است و به نظر مي‌رسد كه شركت‌هاي روسي مي‌توانند سهم بيشتري از بازارهاي نفت و گاز را از طريق پيمان‌هاي استراتژيك روسيه با اروپايي‌ها، چيني‌ها و شركت‌هاي آسيايي جنوب شرق براي ايران رقم بزنند كه به گفته اين مقام مسوول، شاخص‌هاي كليدي پيشنهادي شركت‌هاي روسي، بسيار محتاطانه و كمتر اقتصادي و بسيار گران است گرچه ايران مشكل جدي در اجرا با شركت‌هاي روسي در بخش‌هاي بالادستي تاكنون نداشته است. با اين همه از زماني كه ايران تصميم گرفته از ظرفيت‌هاي شركت‌هاي روسي استفاده كند، گستره مذاكرات ايران با شركت‌هاي ديگر افزايش يافته و ايران در جست‌وجوي شريكي براي شركت لوك‌اويل است.
گفتني است كه شركت ملي نفت ايران قبلا يادداشت‌تفاهم‌هايي را با شركت‌هاي روسي منعقد كرده و اكنون در انتظار امضاي قرارداد آنها و آغاز اجراي پروژه‌هاي مربوطه است. كه بر اساس گفته اين مقام مسوول، مذاكرات فني با لوك اويل در مورد ميادين نفتي منصوري و آب تيمور نهايي شده است.
هندي اعلام كرده كه مذاكرات فني نهايي شده است و لوك اويل پيشنهادات شركت ملي نفت ايران و نسخه نهايي پيشنهادات براي طرح توسعه اين ميدان تحويل اين شركت خواهد شد. پس از آن، مذاكرات حقوقي و مالي آغاز خواهد شد. بر اساس زمان‌بندي مشخص شده، اين مذاكرات بايد در طي ٤٥ روز نهايي شود كه برنامه زماني فشرده و دشواري است و اين برنامه فشرده به دليل فوريتي است كه شركت ملي نفت ايران براي امضاي اين قرارداد دارد.
در اين بين آنچه موجبات نگراني را فراهم كرده نحوه سرمايه‌گذاري شركت‌هاي روسي در ايران است كه به نظر مي‌رسد با پذيرش پيشنهاداتي كه وزير نفت ايران به وزير انرژي روسيه در رابطه با نحوه سرمايه‌گذاري شركت‌هاي روسي ارايه داده است در اين بين با اطلاع‌رساني انجام شده و طرح يك گزارش مقايسه‌اي وزير نفت اميدوار است كه مقامات و شركت‌هاي روس
متقاعد شوند كه بايد پيشنهادات خود را بهبود ببخشند. بي‌ترديد بر اساس همين پيشنهادات، سرمايه‌گذاري شركت‌هاي ايراني و روسي در حال مذاكره در مورد مشاركت‌شان در اكتشاف ميادين نفت و گاز در ايران هستند.
در نتيجه با آنچه كه از اظهارات اين دو مدير ارشد نفتي برمي‌آيد، راهي كه پس از برجام هموار
شده، جاده حضور شركت‌هاي نفتي روسي را در ايران گشوده است. موضوعي كه به صراحت در گفته‌هاي ولادمير پوتين رييس‌جمهور روسيه قابل مشاهده است. به گفته وي روسيه ظرفيت‌هاي زيادي را براي همكاري بيشتر با ايران به ويژه در حوزه نفت و گاز مي‌بيند. گرچه ايران دوباره از ژانويه
سال جاري به بازارهاي جهاني ورود پيدا كرده و گفته مي‌شود كه اتحاديه اروپا، سازمان ملل متحد و ايالات متحده امريكا، برخي تحريم‌ها را عليه اين كشور برداشته‌اند اما هنوز تا رفع كامل نارسايي‌هايي كه دامن اقتصاد ايران را به واسطه تحريم‌ها گرفته است، زمان زيادي لازم است به خصوص اينكه به نظر نمي‌رسد كه اميدي به حضور شركت‌هاي امريكايي در پروژه‌هاي نفتي و گازي ايران باشد، موضوعي كه مي‌توانست با فرو نشاندن عطش سهم‌خواهي امريكا از شدت تحريم‌هاي ثانويه بكاهد.