بررسی وضعیت 19 صندوق سرمایه‌گذاری بزرگ با درآمد ثابت که 94.2 درصد از حجم کل دارایی 64 صندوق با درآمد ثابت بورسی را در اختیار دارند، نشان می‌دهد 70.2 درصد منابع این بانک‌ها سپرده بانکی است و سود حاصله از سیستم بانکی به دست می‌آید.

به گزارش فارس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه در سه قالب مختلط، با درآمد ثابت و در سهام راه‌اندازی شده‌اند اما با توجه به جذابیت و نرخ بالای سود صندوق‌های با درآمد ثابت، تعداد و حجم دارایی این صندوق‌ها روز به روز بیشتر شده است تا جایی که هم‌اکنون 64 صندوق با درآمد ثابت در بازار سرمایه فعال هستند.

هدف اصلی از راه‌اندازی این صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری در بخش خرید انواع اوراق از جمله اوراق بدهی و مشارکت و شکل‌گیری یک بازار مناسب برای خرید و فروش اوراق بود اما شرایط به گونه‌ای پیش رفته است که منابع صندوق‌ها مجددا سر از بازار پول درآورد.

نرخ بالای سود بانکی، بازدهی کمتر سهام شرکت‌ها و محدودیت خرید اوراق مشارکت و بدهی، موجب شد صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای کسب سودی بیش از سود بانک‌ها و بازار سرمایه، به بازار پول و شبکه بانکی روی بیاورند.

حجم کل دارایی خالص 64 صندوق‌ با درآمد ثابت هم‌اکنون 133 هزار و 946 میلیارد تومان است.

جدول زیر وضعیت وضعیت 19 صندوق بزرگ سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت را نشان می‌دهد.

* ارقام به میلیارد تومان

بررسی ترکیب دارایی 19 صندوق بزرگ با درآمد ثابت نشان می‌دهد از مجموع 126 هزار و 184 میلیارد تومان دارایی این صندوق‌ها، 70.2 درصد آن در بخش بانکی و تنها 29.8 درصد در بخش خرید اوراق و سهام و دیگر دارایی‌ها، سرمایه‌گذاری شده است.

خالص دارایی این 19 صندوق، 94.2 درصد از کل دارایی 64 صندوق‌ با درآمد ثابت است.

در عین حال چنانکه همین نسبت 70.2 درصدی سپرده‌گذاری در بانک‌ها را برای کل منابع 64 صندوق با درآمد ثابت در نظر بگیریم، این صندوق‌ها، از مجموع 134 هزار میلیارد تومان خالص دارایی، حدود 95 هزار میلیارد تومان را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده‌اند.

* ارقام به میلیارد تومان

سیر حرکتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد این صندوق‌ها به طور کامل از اهداف اولیه شکل‌گیری دور شده‌اند و به جای تمرکز در بازار سرمایه، واسطه‌گر وجوه در بازار پول شده‌اند.

تا پیش از بخشنامه بانک مرکزی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت با اختصاص بخش عمده منابع خود در بانک‌ها، نرخ‌های 20 تا 23 درصد را از بانک اخذ کرده و به مشتریان خود پرداخت می‌کردند.

با وجود کاهش نرخ سود سپرده به 15 درصد و الزام بانک‌ها به پرداخت این رقم سود به صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اما پیش‌بینی سود اغلب این صندوق‌ها بیش از 18 درصد است. در حالی که ترکیب دارایی‌ آنها نشان می‌دهد بخش عمده منابع این صندوق‌ها سپرده بانکی است.

حال چگونه ممکن است که هم سهم عمده دارایی صندوق‌های با درآمد ثابت سپرده بانکی باشد و هم سود پیش‌بینی شده آنها بیش از 18 درصد و حتی 20 درصد باشد؟ 

اگر دقیق‌تر به موضوع نگاه کنیم آثار و پیامدهای این حضور صندوق‌ها بیشتر نمایان می‌شود. یکی از پیامدهای منفی سپرده‌گذاری صندوق‌ها در شبکه بانکی، شکل گیری فضای دلالی بین مشتریان و بانک‌ها است. 

صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به حجم دارایی بالا، قطعا با مشتریان خرد که بخش عمده مشتریان نظام بانکی را تشکیل می‌دهند، تفاوت دارد. صندوق بزرگ برای حفظ منابع خود، در فضای رقابتی، با بازارگردانی در پی کسب سود بیشتر می‌روند.

در واقع به جای اینکه سپرده‌گذاران خرد، نرخ سود بیشتر را از بانک‌ها مطالبه کنند، صندوق‌های چند صد میلیاردی و چند هزار میلیاردی به میدان چانه‌زنی با بانک‌ها می‌روند.

بنابراین، با شکل‌گیری قدرت‌های غیرهم‌وزن در بین مشتریان بانکی، بانک از هدف حفظ سپرده‌های کلان و راضی نگهداشتن مشتری بزرگ، سود متفاوتی را به این مشتریان بزرگ اختصاص می‌دهند و در چنین وضعیتی عملا سیاست کاهش نرخ سود از دست خواهد رفت.

اساسا وجود صندوق‌های سرمایه‌گذاری در یک بازار برای تجمیع منابع و حداکثر کردن است و وقتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بازار پول شوند، قطعا راهی جز، حداکثر کردن سود را طی نخواهند کرد که این کاملا مغایر با هدف سیاست‌گذار پولی است.

بنابراین، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با دور شدن از هدف اولیه راه‌اندازی، خود به مانعی برای سیاست‌گذار پول تبدیل شده و در صورت ادامه این روند، حجم دارایی این صندوق‌ها از برخی بانک‌ها هم فراتر خواهد رفت چرا که حجم دارایی یکی از صندوق‌های بزرگ در مدت یک سال بیش از 2 برابر افزایش یافت.

آنچه که سیاست‌گذاران بازار پول و بازار سرمایه باید برای آن تصمیم‌گیری کنند، حضور یا عدم حضور صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت در شبکه بانکی است.

در صورتی می‌توان به این صندوق‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری گفت که منشاء جریان درآمدی آنها از بازار پول و شبکه بانکی نباشد، در غیر این صورت نقش این صندوق‌ها چیزی بیش از دلالی منابع بانکی برای حداکثر کردن سود مشتریان نیست زیرا  70 درصد منابع صندوق‌ها در جایی سرمایه‌گذاری نشده و مجددا به بانک بازگشته است.

گزارش از: مرتضی ماکنالی