رئیس سازمان محیط‌زیست در نخستین نشست خبری‌اش از اهمیت مسأله آب در ایران گفت
شهروند نوشت: کلانتری: مسأله آب را نباید قربانی مسأله جزیی‌تری مثل چند یوزپلنگ کنیم شرط من برای پذیرفتن ریاست سازمان محیط‌زیست این بود که سیاست‌گذاری حوزه آب به شورایعالی آب و نه وزارت نیرو محول شود و آقای روحانی این شرط را پذیرفت
جنجال در نخستین نشست خبری رئیس جدید سازمان حفاظت محیط‌زیست چنان بالا گرفت که خاتمه‌اش تنها با این بند ممکن بود: «من توان پاسخگویی علمی به مسائل محیط‌زیستی را ندارم، آمده‌ام که فقط مدیریت کنم. » عیسی کلانتری که برای نخستین‌بار به‌عنوان معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با خبرنگاران دور یک میز نشسته بود، صبح دیروز نشست خبری را تجربه کرد که از حاشیه‌های محیط‌زیستی پر بود. نشستن کارشناسان محصولات تراریخته کنار کلانتری، اعلام موافقت با سدسازی در شمال کشور و این تک جمله که «آب را نباید قربانی مسأله جزیی چون یوزپلنگ کرد. » کافی بود تا محتوای جلسه خبرنگاران را بشوراند. اینها اما تمام حاشیه‌ای که در نشست خبری اتفاق افتاد، نبود.
وقتی وزارت بهداشت تأیید می‌کند
«ببینید، این دوستان من محقق‌اند.» اشاره رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست به دو نفر از کارشناسان و طرفداران تراریخته بود که همراه او در نشست خبری حاضر شدند. موضوع محصولات تراریخته با این‌که پیش از این هم بحث‌برانگیز بود اما با آمدن عیسی کلانتری بیشتر از قبل مسأله شد. درحالی‌که تا یک‌ماه پیش معصومه ابتکار، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط‌زیست اصلی‌ترین مخالف تراریخته به شمار می‌رفت با روی کار آمدن رئیس جدید ورق‌ها برگشت. کلانتری همین چند روز پیش در گفت‌وگویش با سیما به دفاع تمام قد از محصولات «دستکاری ژنتیک» پرداخت: «تابه‌حال آن‌هایی که مخالف تراریخته هستند یک استدلال منطقی و علمی ندارند و حرف‌های سیاسی و شعاری مطرح می‌کنند.» محصولات تراریخته محصولات دستکاری شده ژنتیکی‌اند که کاشت آن در ۳۵کشور جهان ممنوع اعلام شده و در یک هفته اخیر بحث درباره آن در رادیو و تلویزیون و رسانه‌های دیگر بالاگرفته است.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این‌باره با درنظرگرفتن بحث میان کارشناسان و خبرنگاران با گفتن این جمله‌ها ماجرا را تمام شده دانست: «وزارت بهداشت ٤سال قبل ماموریت بررسی و اعلام نظر درباره سلامتی محصولات تراریخته را به دانشگاه علوم‌پزشکی یزد واگذار کرد که تازه هفته گذشته از سوی این دانشگاه اعلام شد برنج تراریخته از نظر سلامتی مشکلی ندارد، بر همین اساس وزارت بهداشت باید در مورد سلامتی و کاشت محصولات تراریخته مجوزهای لازم را صادر کند، چون محیط‌زیست آن‌قدر بزرگ است که موضوع تراریخته‌ها یک‌هزارم مسائل این سازمان را به خود اختصاص می‌دهد. »
نیره اعظم خوش خلق سیما هم توضیح داد: «زمانی که یک گیاه تراریخته تولید می‌کنیم باید آن را با گیاه مادر مطابقت دهیم تا هیچ تفاوتی با هم نداشته باشند و این همان پیش‌بینی ارزیابی خطر است. زمانی که چنین محصولی تولید می‌شود ابتدا بر روی موش و بعد دام مورد آزمایش قرار می‌گیرد و بعد از مصرف آنها نیز چندین بار آزمایش می‌شود تا تاثیرات آن مشخص شود و هم این‌که ثابت شود این همان گیاه مادر است و هیچ خطری ندارد. «با این همه صحبت مخالفان این بود هنوز اگرچه ادعا می‌شود که اثبات شده گیاه تراریخته با گیاه مادر فرقی ندارد اما این موضوع هنوز اثبات نشده که تراریخته‌ها سرطان‌آور نیستند.
مسأله «جزیی» یوزپلنگ و مسأله مهم آب
کلانتری که وزیر کشاورزی دوران ریاست‌جمهوری مرحوم هاشمی‌رفسنجانی و محمد خاتمی بوده در حاشیه نشست گفت: «شرط من برای پذیرفتن ریاست سازمان محیط‌زیست این بود که سیاست‌گذاری حوزه آب به شورایعالی آب و نه وزارت نیرو محول شود و آقای روحانی این شرط را پذیرفت.» او که پیش از این هم در نخستین گفته‌هایش به‌عنوان رئیس سازمان آب را اصلی‌ترین گرفتاری ایران دانسته بود، باز هم درباره این موضوع حرف زد و گفت: « در سال ٩٧میلیون متر مکعب آب در کشور مصرف می‌شود، مهم نیست که چه چیزی می‌خواهیم تولید کنیم، آنچه اهمیت دارد این است که جامعه را آگاه کنیم که پتانسیل تولیدات کشاورزی کشور با توجه به بحران آب محدود است. ممکن است بعضی از مسئولان بپرسند که تکلیف کشاورزان چه می‌شود؟ باید پرسید که آیا مصلحت کشاورزان به حیات کشور ارجحیت دارد؟ اگر به درستی از آب استفاده می‌کردیم با بحران ریزگردها روبه‌رو نبودیم.»
اما صحبت از آب هم به حاشیه رفت. معاون رئیس‌جمهوری که در سخنانش چندان اشاره‌ای به حیات‌وحش نداشت، جایی میان حرف‌هایش گفت: «آب اصلی‌ترین مشکل کشور است. اگر مشکل آب کشور حل نشود مشکل محیط‌زیست هم حل نمی‌شود. مسأله آب فقط خطر برای نظام نیست، خطر برای تاریخ ٧هزارساله این سرزمین است. این مسأله را نباید قربانی مسأله جزیی‌تری مثل چند یوزپلنگ کنیم.» او با این گفته‌ها البته می‌خواست اهمیت مشکل آب را گوشزد کند اما از صبح دیروز صحبت درباره یوزپلنگ‌های آسیایی که شمار آنها در ایران به کمتر از٥٠ تا رسیده و همین چند روز پیش دهمین سالروز ملی یوزپلنگ بود، باعث شد حرف‌های کلانتری غوغا به پا کند.
او از طرف دیگر تولید محصولات تراریخته را هم در مقابل آب موضوعی جزیی دانست که اهمیت چندانی ندارد و در این‌باره گفت: «در شرایطی که مشکل اصلی کشور بحران آب است، تراریخته اهمیتی ندارد. وزارت نیرو را رها کرده‌ایم و چسبیده‌ایم به وزارت کشاورزی، آن هم سر تراریخته. این مشکلات هست اما سازمان محیط‌زیست نیروی کافی و متخصص در این زمینه ندارد. ما حق نداریم طبق عرف بین‌الملل بیش از ٤٠درصد منابع آبی تجدیدپذیر خود را استفاده کنیم اما در کشور ما از ١١٠درصد این منابع استفاده می‌شود. این درحالی است که هیچ کشوری در دنیا حتی کشورهای خاورمیانه منابع آب تجدیرپذیرش را مصرف نمی‌کند. این برخورد نشان می‌دهد کشور ما هیچ اهمیتی به مسأله آب نداده است.»
کلانتری که در دولت یازدهم مشاور معاون اول رئیس‌جمهوری در امور آب بوده مشکلات محیط‌زیستی مناطق مختلف کشور را متفاوت دانست و برای توضیح این مسأله مثال زد: «معدن طلایی در ورزقان برای استخراج طلا از سیانور استفاه می‌کند. آنها ضوابط زیست‌محیطی را رعایت نکرده‌اند و بعضی پرندگان و حیوانات دیگر از بین رفته‌اند. قاضی ابتدا حکم پلمپ این معدن را داد و بعد حکم داد که دوباره راهش بیندازند.»
او به حرف‌هایش اضافه کرد که «مسائل زیست‌محیطی در نقاط مختلف کشور فرق می‌کند. در شمال کشور مسأله اول پسماند است. اگرچه در دیگر نقاط کشور اولویت چهارم و پنجم را دارد. مسأله آب در شمال کشور شاید از آخرین مسائل باشد و اولویت پنجم و ششم هم ندارد، اما در دیگر نقاط کشور اهمیت شماره یک است. در جایی مثل بیرجند پسماند اصلا مشکل نیست و آن‌جا مسأله اول آب است و جای دیگری مسأله اول آلودگی هواست.»
معاون رئیس‌جمهوری با بیان این موارد گفت: «حالا مثلا تراریخته اهمیتش در برابر آب خیلی‌خیلی جزیی است، ما نباید مسأله اصلی کشور در محیط‌زیست را قربانی مسائل فرعی کنیم. الان بیش از ۷۵درصد آب‌های شیرین فسیلی خود را که حاصل صدها سال کار طبیعت در زیرزمین بوده را از دست دادیم، اما اصلا اهمیت نمی‌دهیم، چون نمی‌توانیم این موضوع را تشخیص بدهیم.»
دولت به تنهایی از پس محیط‌زیست برنمی‌آید
کلانتری که جای دیگری در سخنانش از نبود نیروی کافی در سازمان گفته بود، در ادامه سخنانش از نبود بودجه کافی حرف زد. او اینطور گفت که بودجه محیط‌زیست کشور به ۶۰۰میلیارد تومان هم نمی‌رسد و برای رساندن این نکته بودجه سازمان محیط‌زیست را با کمک دولت به مناطق آزاد مقایسه کرد.
او با این پرسش که چرا محیط‌زیست ضعیف است، توضیح داد: «بودجه کل محیط‌زیست کشور از کمک دولت به مناطق آزاد کمتر است. دولت کمکی که به ٧ منطقه آزاد می‌کند، ۲هزار‌میلیارد تومان است، اما محیط‌زیست کشور مثل سازمان برنامه و وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح است. یعنی حاکمیت باید محیط‌زیست را از بعد کلان ببیند. کاری که الان با این بودجه در سازمان انجام می‌شود، از خودگذشتگی است.»
معاون رئیس‌جمهوری ادامه داد: «سیاست سازمان توسعه متوازن و پایدار است و قصد داریم با ایجاد یک‌سری تغییرات تشکیلاتی به این هدف خود برسیم، چون نمی‌توانیم با چهار‌میلیون فارغ‌التحصیل بیکار بی‌تفاوت باشیم و قوه‌قضائیه، قوه‌مجریه و همه سازمان‌ها باید در راستای این توسعه حرکت کنند تا بتوانیم به نتیجه برسیم.»
به گفته او، اگر توسعه متوازن و پایدار دنبال نشود، محیط‌زیست و توسعه قربانی هم خواهند شد: «اگر توسعه رخ ندهد و فقط به فکر حفاظت از محیط‌زیست باشیم، سرنوشت کشور مثل کشورهای آفریقایی استوایی می‌شود که جنگل، هوا و حیات‌وحش دارند اما مردمشان با وضع بدی زندگی می‌کنند و یا خلاف آن اتفاق می‌افتد، یعنی توسعه بدون توجه به محیط‌زیست که در اوایل قرن در آمریکا منجر به باران‌های اسیدی شد.» او حفظ محیط‌زیست را در کلان وظیفه حکومت دانست که اکنون دولت که تنها بخشی از حکومت است هم از پس آن برنیامده است.
حقابه تالاب‌ها را مردم طلب کنند
کلانتری که با حفظ سمت دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه هم هست، در بخش دیگری از سخنان خود درباره موضوع کشاورزی و مرگ تالاب‌ها گفت: «هیچ‌یک از وزرای نیروی بعد انقلاب فهم آبی آقای چیت‌چیان را نداشتند. او برای نخستین‌بار ۱۱.۸میلیارد مترمکعب برای تالاب‌ها و رودخانه‌ها حقابه تعیین کرد. برای کارون که به اروند رود می‌ریزد، سالی ۱/۸میلیارد مترمکعب حقابه تعیین کرد. برای گاوخونی سالانه ۱۷۵میلیون مترمکعب حقابه تعیین کردند. این حقابه‌ها را باید بگیریم اما در تابستان که کشاورزی است، این امکان وجود ندارد و باید بگوییم حقابه ما را در بهمن‌ماه و اسفندماه بدهند.»
او با این توضیح که حقابه هورالعظیم را باید در زمستان از سد کرخه گرفت، شرحی بر آنچه بر سر حقابه‌ها آمده است، داد: «حقابه تالاب‌ها از سیلاب تعیین می‌شد اما سدها را که زدیم، آب‌های سیلابی مهار شدند و طوری شده که دیگر در هیچ‌جای کشور آب‌های جاری از اردیبهشت‌ماه به بعد به تالاب و دریاچه نمی‌رسد. این آب تنظیم‌شده به تالاب و رودخانه نمی‌رسد و باید کمک کرد که این حقابه‌ها را بگیریم. در شرق اصفهان بیش از فینیکس آریزونا فضای سبز داریم اما نصف بارندگی آن را داریم. نباید انتظار داشته باشیم که هم فضای سبز اصفهان را داشته باشیم و هم گاوخونی زنده باشد. این حقابه‌ها را باید مطالبه مردم باشد آنها بخواهند، حق آنهاست که تالاب‌ها خشک نباشند.»
رئیس سازمان محیط‌زیست با اشاره به این‌که تاکنون در این سازمان متخصص مهندسی ژنتیک نداشتیم، ادامه داد: «متاسفانه سازمان محیط‌زیست تاکنون از توان علمی و متخصصان حوزه‌های مختلف ازجمله مهندسی ژنتیک و متخصصان حوزه آلودگی هوا بی‌بهره بود.»
به گفته او، زمانی دریاچه ۳۰میلیارد مترمکعب آب داشت، کارشناسان گفتند؛ اگر تعادل آبی از دست برود، این دریاچه خواهد خشکید: «آن زمان سمیناری در حاشیه اطراف دریاچه که همه‌اش زیر آب بود، گذاشتیم. آن‌زمان گفتند؛ آقای کلانتری ما را مسخره کرده آب دریاچه راه‌آهن را گرفته اما ایشان می‌گویند، دریاچه به زودی خشک می‌شود، اما اکنون دریاچه ارومیه به حالت تثبیت رسیده و خطر خشکیدن از سر آن گذشته است.»
کلانتری اینها را گفت و اضافه کرد که «پزشکان نسخه خوبی برای دریاچه ارومیه پیچیده‌اند» اما «بعد از این بستگی به این دارد که چقدر بودجه بدهند. منابع مالی مهم است و قول می‌دهم دریاچه در حد اکولوژیک احیا بشود. هرچه کمتر پول بدهند، دیرتر احیا خواهد شد.»
جنگل دست‌کاشت
هم‌گونه‌های هیرکانی را دارد
جایی دیگر از نشست خبری، کلانتری اعلام کرد که با سدسازی در شمال کشور موافق است. این اظهارنظر اما درحالی است که احداث تعدادی از سدهایی که در این خطه کشور که جنگل‌های هیرکانی در آن قرار دارند، مخالفان زیادی دارد، برای نمونه سد شفارود که مخالفت‌ها با آن ادامه کار را متوقف کرد اما به تازگی صحبت‌هایی از ادامه کار آن شنیده می‌شود.
حرف رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست این بود: «سدسازی هم خوب است و هم بد. در جای مناسب خوب و در جای نامناسب بد است.»
او این را گفت و اضافه کرد: «من در دریاچه ارومیه، جلوی سد نازلو را با ۶۷درصد پیشرفت گرفتم. با نماینده هم درگیر شدم. سد سیمینه‌رود را با بیش از ۸۰میلیارد سرمایه‌گذاری جلوگیری کردم اما در شمال کشور با سدسازی موافقم.» رئیس سازمان محیط‌زیست با بیان این موضوع، در پاسخ به این انتقاد که سدهای شمال کشور جنگل‌های هیرکانی را از بین برده‌اند، پاسخ دیگری داد که باز هم مخالفان بسیاری دارد. او گفت که می‌خواهد وزارت نیرو را مجاب کند تا در طول رسیدن به مرحله آبگیری سدهای شمال، اگر قرار است ٦٠ هکتار از جنگل‌های هیرکانی زیر آب سد برود، ٦٠٠ هکتار جنگل دست‌کاشت بکارد؛ با این بهانه که: «سطح جنگل‌های شمال کشور ٢میلیون و ٣٠٠هزار هکتار بوده و حالا حدود یک‌میلیون و ١٠٠هزار هکتار باقی مانده است.» و «برای من در شمال نسبت سطح برگ جنگل به سطح زمین مهم است.» این‌جا اما این سوال که چطور جنگل‌های هیرکانیِ بازمانده از دوران سوم زمین‌شناسی با جنگل دست‌کاشت برابر می‌شوند، چنین پاسخی از سوی کلانتری داشت: «جنگل دست‌کاشت هم همان گونه‌های جنگل هیرکانی را دارد.»
رئیس جدید سازمان محیط‌زیست که مدرک دکترای فیزیولوژی و بیوشیمی زراعی دارد، نخستین نشست خبری چالشی را پشت‌سر گذاشت و در پاسخ به سوال‌های بی‌جواب و نارضایتی خبرنگاران گفت: «ابایی ندارم که بگویم صاحب‌نظر نیستم. من آمده‌ام که مدیریت کنم. من توان پاسخگویی به مسائل محیط‌زیستی را ندارم.»