در حالی که روز گذشته وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد طی ۲۰ سال اخیر جمعیت شهرنشین ایران ۴۵ درصد افزایش یافته است، هم اکنون تعداد شهرنشینان ایران ۱۹ درصد از میانگین جهانی بیشتر است.
به گزارش ایسنا، رشد شهرنشینی در ایران، حدود ۲۰ درصد بیش از میانگین جهانی است. در حال حاضر نزدیک به ۴ میلیارد نفر از جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند و رشد شهرنشینی در دنیا ۵۴ درصد است در حالیکه در ایران ۷۳ درصد جمعیت در شهرها زندگی می کنند. لذا مساله شهر، شهرنشینی و شهروندی به صورت جدی در صدر مسائل آینده ایران خواهد بود.
وزیر راه و شهرسازی در این خصوص گفته است: شهرنشینی روزافزون و تمرکز جمعیت شهری در مناطق متراکم شهری بزرگتر، ویژگی خاص پدیده شهرنشینی ایران شده است. بعد از گذشت ۲۰ سال از نشست هبیتات۲، هم اکنون جمعیت شهری ایران نزدیک ۴۵.۷ درصد افزایش یافته است.
عباس آخوندی افزود: جمعیت کلان شهر تهران بعنوان پرجمعیت ترین منطقه در ایران، از ۱۰.۳ میلیون در سال ۱۹۹۶ به ۱۴.۵۹ میلیون نفر در سال ۲۰۱۱ رسیده است. دیگر مناطق شهری نیز به نسبت منطقه شان نرخ رشد جمعیت بسیار زیادی را تجربه کرده اند.
یکی از عارضه‌هایی که در نتیجه‌ی این رشد دوپینگ گونه ایجاد شده است، گسترش پدیده حاشیه‌نشینی است. بنا به گفته‌ی معاون وزیر راه و شهرسازی، جریان شهرنشینی شتابان و گسترش‌های افقی و نامتعادل که در دهه‌های قبل اتفاق افتاده است در زمان کنونی مسائل و مشکلات متعددی را برای شهرها به بار آورده است. امروزه شهر با پدیده‌ها و مسائل بزرگی مانند فقر شهری، پایین بودن تاب‌آوری در عرصه‌های گسترده، بحران هویت و محیط زیستی، تخریب زیست‌بوم‌ها و مسائل بسیار گسترده‌ای که حجم قابل توجهی از شهرها را هم به خود اختصاص داده روبه‌رو است.
محمدسعید ایزدی افزود: ما در مواجهه با شهر و مسائل آن نیازمند رویکرد جدیدی هستیم. این رویکرد جدید در قالب سیاستی (که امروزه درحال دنبال آن هستیم) با عنوان بازآفرینی شهری تلاش میکند در وهله اول به شهر نه به عنوان یک ماشین بلکه به عنوان یک سازمان اجتماعی نگاه کند. به تبع باید موجودیت این سازمان اجتماعی که شهروندان هستند در اولویت قرار بگیرند و در وهله دوم باید بررسی شود که چطور می‌شود به این مسائل از رویکردهای دیگری نگاه شود. اگر به دو سال گذشته برگردیم می‌بینیم که در امر سیاست مسکن به برنامه‌های بازآفرینی به عنوان اولویت نگاه شده و پس از شناسایی فرصت‌ها اجرای آنها در خط اول قرار گرفته است.
از سوی دیگر کارشناسان معتقدند تا سال ۲۰۴۵ جمعیت شهرنشین جهان تا ۱/۵ برابر یعنی حدود ۶ میلیارد نفر افزایش پیدا میکند. با افزایش ۲ میلیارد جمعیت به جمعیت شهرنشین مدیران شهری باید به سرعت اقداماتی را جهت برنامه ریزی، رشد و ارائه خدمات اولیه، زیرساخت ها و مسکن مناسب مورد نیاز این توسعه جمعیتی فراهم کنند.
چندی پیش بان‌کی‌مون دبیرکل سازمان ملل متحد در پیامی که به مناسبت ۳ اکتبر روز جهانی اسکان بشر منتشر کرد، تاکید کرد تقریبا یک چهارم از افراد شهرنشین جهان، در زاغه‌ها یا مکان‌های اسکان غیررسمی زندگی می‌کنند و ارائه مسکن مناسب برای همه مردم از بالاترین اولویت‌های دستور کار نوین شهری است.
روز گذشته نیز وزیر راه و شهرسازی در نشست هبیتات ۳ در اکوادور به تشریح سه برنامه دولت برای مدیریت روند سریع شهرنشینی اشاره کرد و گفت: یک طرح کالبدی ملی در سال ۱۹۹۷ تهیه و تصویب شد. این طرح سیستم شهریای که در آن ساختار ارائه خدمات شهری تسهیل گردیده را معرفی می کند. همچنین عرصه مناسب برای توسعه شهری آتی و رشد شهرها را مشخص نموده و مجموعه ای مناسب از قوانین و مقررات برای کاربرد و توسعه اراضی برای کل سرزمین ایران طراحی گردیده است. طرح مذکور در حال حاضر در حال بازبینی و تجدیدنظر است.
به گفته آخوندی، در سطح شهری، معیارها و شاخص هایی برای شناسایی مناطق شهری کشور معرفی شده و برنامه های شهری برای نقاط شهری کشور آماده شده و در دست اجرا هستند. در حال حاضر سیاست شهرنشینی ملی بوسیله وزارت راه و شهرسازی در حال پیگیری است که به ابزارهای موجود برای مدیریت پروسه سریع شهرنشینی در کشور اضافه می شود.
وی با بیان این‌که یکی از تاثیرات مخرب شهرنشینی سریع، پراکندگی شهری بوده، خاطرنشان کرد: برای پرداختن به موضوع پراکندگی شهرها دو نهاد ایجاد گردیده است؛ اولی به منظور ارتقاء، نوسازی و بازسازی سکونت گاههای غیر رسمی شهری و دومی به منظور توسعه شهرهای جدید برای تامین مسکن مناسب و شایسته برای سرریز جمعیت شهری. در حوزه مدیریت شهری، یکی از مهمترین روش هایی که توسط دولت طی دو دهه اخیر مصوب گردیده است، ادغام فرایند تصمیمگیری بوده است. این راهکار برای کاهش نقش سازمان های دولتی در مدیریت شهری و تفویض اختیار آن به شهرداری ها دنبال شده است.
وزیر راه و شهرسازی، فرصت مهم دیگر که در حوزه مدیریت شهری طی دو دهه اخیر به وجود آمد را ایجاد ظرفیت سازماندهی شده جدیدی از بین مردم و تشکل ها عنوان و تاکید کرد: این حوزه با تاسیس شوراهای اسلامی شهر و روستا محقق شده است. این شوراها که مستقیما توسط مردم انتخاب می شوند، برخی کارهایی را که قبلا توسط شهرداری ها صورت می پذیرفت را انجام می دهند.
آخوندی با اشاره به دسترسی گروه های مختلف جامعه به مسکن مناسب و شایسته که یکی از نکات اصلی و کانونی در برنامه های پنج ساله توسعه کشور بوده است گفت: از زمان کنفرانس هبیتات ۲، چهار برنامه توسعه پنج ساله در ایران تهیه و اجرا گردیده است. در بخش مسکن توسعه دسترسی به مسکن مناسب و شایسته و نیز تامین نیازهای اولیه برای کلیه خانوارها جزو هدف های این طرح های توسعه بوده اند.