رها بخشایش- در نخستین گزارش منتشر شده از سلسله گزارش‎های بررسی عملکرد گروه‎های کاری زیرمجموعه «کارگروه ستاد تسهیل امور پشتیبانی واحدهای تولیدی و شهرک‎های صنعتی خراسان رضوی» به اختصار اشاره‎ای به روند شکل‎گیری این ستاد داشتیم. ضمیمه هفتگی روزنامه «دنیای اقتصاد» در گزارش قبل، از این سلسله گزارش‎ها که در شماره 137 و در تاریخ 27 اردیبهشت ماه به چاپ رسید، به بررسی عملکرد گروه کاری زیربنایی، طرح‎ها و سرمایه‎گذاری استان پرداخت و حالا در دومین گزارش در حالی عملکرد گروه کاری تأمین مالی، بانکی و تسهیلات را با مسئولیت انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی بررسی می‏کند که در تازه‌ترین تحولات، به منظور تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط، بانک مرکزی طی بخشنامه‌ای اعلام کرده که بنگاه‌های کوچک و متوسط از برخی شرایط و الزامات قبلی از قبیل شرط «نداشتن چک برگشتی» و «نداشتن بدهی غیرجاری» برای بهره‌مندی از تسهیلات، مستثنا می‌شوند؛ این خبری بود که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‏جمهور نیز در سفر هفته گذشته خود به مشهد آن را اعلام کرد و این مصوبه به استان‎ها نیز ابلاغ شده است.در ادامه این سلسله گزارش‎ها این بار سراغ واحدهای تولیدی را گرفته‎ایم که مشکلات بانکی خود را از طریق گروه کاری تأمین مالی، بانکی و تسهیلات ستاد تسهیل و انجمن مدیران صنایع پیگیری کرده‎اند.

مصوبات در گیر و دار بوروکراسی اداری

مدیرعامل شرکت معادن خاور برای رفع مشکل بانکی این شرکت به ستاد تسهیل مراجعه کرده است و در این باره به «دنیای اقتصاد» می‎گوید: در سال 93 مدیرعامل قبلی شرکت برای تجهیز، راه‎اندازی معدن و خرید لوازم و تجهیزات با مراجعه به بانک انصار در قالب اخذ تسهیلات، وامی به مبلغ دو میلیارد و 500 میلیون تومان دریافت می‏کند و بازپرداخت این تسهیلات نیز 36 ماهه تعیین می‎شود.

فضل‎الله احتشام‎نیا ادامه می‎دهد: به نظر من از همان ابتدا دریافت این وام توجیه اقتصادی چندانی نداشته است زیرا به این وام حدود 30 درصد بهره تعلق می‎گرفته است؛ شرکت نتوانسته حتی یک ریال از اقساط را پرداخت کند و در نهایت این وام اکنون به بیش از پنج میلیارد تومان با جرایم رسیده است و بابت کل این مبلغ نیز باید جریمه‎ای پرداخت شود.

مدیرعامل شرکت معادن خاور با اشاره به اینکه از حدود هفت ماه پیش مدیرعاملی این شرکت را پذیرفتم، اظهار می‎کند: با توجه به مشکلات بسیاری که این وام برای شرکت ایجاد کرده، تقاضای شش ماه تنفس را برای شرکت داشتیم تا جریمه‌ها قطع شود؛ این جریمه‌ها سنگین است و به اصل مبلغ وام نیز جریمه تعلق گرفته است.

احتشام‎نیا با بیان اینکه از انجمن مدیران درخواست کردیم این مشکل را بررسی کند، می‎افزاید: در اردیبهشت ماه جلسه‎ای در انجمن مدیران با حضور نماینده بانک انصار تشکیل شد و توضیح دادیم فعلا توان پرداخت این وام را نداریم و اعلام کردیم شرکت یک ساختمان مهمانسرا دارد که با فروش آن می‎توانیم بدهی خود را به بانک پرداخت کنیم بنابراین درخواست کردیم شش ماه تنفس بدهند و بعد از شش ماه پرداخت وام در 30 قسط و با نرخ سود شورای پول و اعتبار انجام شود.

مدیرعامل شرکت معادن خاور در خصوص مصوبه ستاد تسهیل برای این شرکت، می‎گوید: بر اساس این مصوبه قرار شد فرصت شش ماهه در اختیار شرکت قرار گیرد و مجددا وام در 30 قسط و با نرخ مصوب شورای پول و اعتبار استمهال شود؛ با ریاست بانک انصار در استان هم صحبت کردیم که اعلام کردند این امر در حیطه وظایف ایشان نیست و نامه ستاد تسهیل در 19 اردیبهشت ماه به هیأت مدیره بانک انصار در تهران ارسال و قرار شد آنجا بررسی شود.

احتشام‎نیا در خصوص عملکرد گروه‎های کاری ستاد تسهیل نیز تصریح می‎کند: به نظر من کارگروه‎های ستاد تسهیل اختیارات کافی ندارند؛ این کارگروه‏ها زیرنظر استانداری، وزارت کشور و ... تصمیم می‏گیرند و تصمیمات آن‎ها نباید درگیر کش و قوس شود و نباید بعد از آن اما و اگری وجود داشته باشد؛ گروه‏های کاری ستاد تسهیل تصمیمات خوبی به نفع تولید می‏گیرد اما این تصمیمات بعد از تصویب درگیر بوروکراسی اداری می‎شود؛ اگر قرار باشد این تصمیمات ضمانت اجرایی نداشته باشد، بیهوده و پوچ خواهد بود و این گروه‏های کاری تنها نقش سنگ صبوری را خواهد داشت که غصه واحدهای تولیدی را می‎خورد اما کاری از دستش بر نمی‏آید.

پیگیری‎های بی‌نتیجه

شرکت صنایع غذایی کیان توس یکی از این واحدهای تولیدی است که برای رفع مشکل بانکی خود به گروه کاری تأمین مالی، بانکی و تسهیلات مراجعه کرده است؛ مدیرعامل این شرکت در گفت‏وگو با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه ستاد تسهیل در مجموع عملکرد خوبی دارد، اظهار می‏کند: این ستاد فرصت مناسبی برای مواجهه واحدهای تولیدی با مسئولان است و در آن حرف ارباب رجوع شنیده می‏شود.

محمود کیانی در خصوص مشکل واحد تولیدی خود اینطور می‎گوید: مشکل ما بانکی بود؛ تسهیلاتی را به مبلغ یک میلیارد و 200 میلیون تومان در سال 92 از صندوق توسعه ملی با عاملیت بانک سپه دریافت کردیم که صندوق توسعه ملی زمان هشت ساله را برای بازپرداخت تسهیلات تعیین کرده اما قرارداد بانک با واحد تولیدی ما دو ساله است؛ به ما اعلام شد باید به ازای وامی که دریافت کردیم، سالانه مبلغ 700 میلیون تومان بازپرداخت داشته باشیم؛ قبل از اینکه سررسید پرداخت ما فرا برسد، با بانک مکاتبه کردیم و از آن‌ها خواستیم از صندوق توسعه ملی بخواهند با توجه به اساسنامه این صندوق، بازپرداخت را به پنج سال برسانند اما نتیجه نداشت و وام‏های ما عقب افتاد.

مدیرعامل شرکت صنایع غذایی کیان توس با بیان اینکه با توجه به رکود موجود واحد تولیدی ما نمی‏تواند مبلغ وام را ظرف مدت دو سال بازپرداخت کند و این واحد نوپا نیاز به کمک دارد، عنوان می‎کند: استاندار خراسان رضوی نیز نامه‌ای به صندوق توسعه ملی ارسال کردند اما هنوز به نتیجه‌ای نرسیدیم.

کیانی اضافه می‎کند: جلسه کارگروه کمتر از یک ماه بعد از مراجعه ما به ستاد تولید، برای بررسی مشکل ما تشکیل شد و همه حتی بانک سپه استان هم با ما همراهی کردند اما متأسفانه شعبه مرکزی بانک سپه تاکنون همکاری نکرده است. وی یادآور می‎شود: مصوبه کارگروه این بود که برای رفع مشکل واحد تولیدی استانداری با صندوق توسعه ملی مکاتبه داشته باشد که این اقدام انجام شد اما تاکنون نتیجه‌ای نداشته است.

مدیرعامل شرکت صنایع غذایی کیان توس عنوان می‎کند: مسئولان استانی همکاری لازم را با ما داشتند اما به نظر من اختیارات کافی را ندارند؛ باید اختیارات بیشتری به استان داده شود تا مشکل واحدهای تولیدی حل شود.

تصمیمات واقعی‎تر

عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی معتقد است: واگذاری بررسی مشکلات بخش تولید و مسائلی از این دست به بخش خصوصی یا مشارکت بخش خصوصی در تصمیم‏گیری کمک می‎کند این تصمیمات به واقعیت‎ها نزدیک‎تر باشد.

حسین متین‎راد با تأکید بر اینکه واگذاری بررسی مشکلات تولید استان به تشکل‏های بخش خصوصی و تقسیم وظایفی که در این زمینه صورت گرفته، اتفاق مثبتی است، می‏افزاید: اما نکته مهم در این واگذاری‏ها تفویض اختیارات است؛ محدودیت این اختیارات نیز به صورت سلسله مراتبی به استاندار (رئیس ستاد تسهیل استان) و رئیس سازمان صنعت (دبیر این ستاد) برمی‎گردد.

وی با اشاره به اینکه این اختیارات در برخی موارد بسیار محدود است، می‏گوید: ممکن است این ایراد مطرح شود که با وجود این محدودیت‏ها نیازی به ایجاد ستاد تسهیل نیست؛ ایجاد ستادهای تسهیل نشان‏دهنده این واقعیت است که به این نتیجه رسیده‎ایم برای شرایط خاص نیازمند تصمیم‎های خاص هستیم.

این عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی با اعتقاد بر اینکه این محدودیت اختیارات، همه تشکل‎ها و مسئولان به ویژه استاندار را رنج می‎دهد، تصریح می‎کند: در دولت قبل با توجه به ماده 127 قانون اساسی اختیاراتی به این ستادهای استانی تفویض شده بود اما همان زمان هم چالش‏هایی بین ستاد تسهیل و مدیران اجرایی وجود داشت؛ در بخشنامه دولت فعلی به ستادهای تسهیل، این نکته ذکر شده که مصوبات ستاد تسهیل نباید مغایرتی با سایر موارد قانونی نباشد؛ نکته قابل توجه این است که اگر این قوانین می‏توانست مشکلات را حل کند که نیازی به ایجاد ستاد تسهیل نبود؛ این بند از بخشنامه زمانی مشکل‏ساز می‏شود که سازمان‏های نظارتی به بررسی عملکرد بانک، بیمه، دارایی و ... می‌پردازند؛ با این حال در برخی موارد مصوبات ستاد تسهیل به رفع مشکلات واحدهای تولیدی کمک می‏کند.

با اختیارات موجود، مشکلات حل نمی‎شود

متین‎راد به این نکته نیز اشاره می‎کند که رفع نشدن مشکلات برخی واحدهای تولیدی با مصوبات ستادهای تسهیل دولت را به این نتیجه رسانده است که با اختیارات موجود نمی‏توان این مشکلات را حل کرد. وی ادامه می‎دهد: به همین دلیل وزارت صنعت جلسه‎ای با عنوان تبیین و ابلاغ مصوبات ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی کشور برگزار کرد که در این جلسه چند مسأله که از مدت‏ها پیش دغدغه بخش خصوصی بود به صورت شفاف مطرح شد؛ برای مثال عنوان شد واحدهای کوچک و متوسط با تأیید ستاد تسهیل می‎توانند حتی در صورت داشتن چک برگشتی و معوقات بانکی از سرمایه در گردش استفاده کنند که معاون اول رئیس‏جمهور نیز در سفر اخیر خود به مشهد این مسأله را مطرح کرد.

این عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی با بیان اینکه عموم استانداران در این جلسه اعلام کردند اختیارات آن‌ها برای اجرای مصوبات گروه‎های کاری ستادهای تسهیل استانی محدود است، خاطرنشان می‎کند: یکی دیگر از مسائلی که در این جلسه مقرر شد به شکل تفویض اختیار به استان‏ها واگذار شود این است که بیمه، دارایی و حتی بانک‎ها تحت هیچ شرایطی اجازه ندارند مطالبات قبلی خود را از واحدهای تولیدی از سرمایه در گردشی که با مصوبات جدید در اختیار این واحدها قرار می‏گیرد، برداشت کنند. وی با اشاره به اینکه از دیگر اختیارات تفویض شده به استان‎ها می‎توان به این نکته اشاره کرد که با تشخیص ستاد تسهیل استان‎ها، واحدهایی که بدهی کمتر از یک میلیارد تومان دارند، می‎تواند استمهال شود، اظهار می‎کند: این بخشنامه به استان‏ها ابلاغ شده اما ابلاغ سندهای زیردستی آن هنوز صورت نگرفته است.

پرداخت تسهیلات به 10 هزار واحد صنعتی

متین‎راد یادآور می‎شود: طبق اعلام وزارت صنعت 84 هزار واحد صنعتی کوچک و متوسط در کشور وجود دارد که قرار است به 10 هزار واحد، تسهیلات پرداخت شود که در انتخاب این واحدها نظر کمیته ستاد تسهیل بسیار اهمیت دارد و نحوه افزایش اشتغال و تولید این واحدها نیز حائز اهمیت است.

این عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی با بیان اینکه اکنون همه دستگاه‎ها به این نتیجه رسیده‎اند که اقتصاد کشور در وضعیت خاصی قرار دارد و مدیریت آن نیازمند تصمیمات خاص است، می‎گوید: به نظر من شعار سال «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» باعث می‎شود استانداران تحت فشار و به دنبال افزایش محدوده اختیارات باشند و شاخص‎هایی از قبیل نرخ بیکاری و ... نیز به گونه‏ای است که برای دریافت این اختیارات تلاش کنند زیرا صرفا تشکیل ستاد اقتصاد مقاومتی مشکلی را حل نمی‎کند و باید اختیارات لازم نیز در این زمینه وجود داشته باشد.

متین‎راد خاطرنشان می‎کند: به این نکته نیز باید توجه کرد که بیشتر این تصمیمات در اقتصاد کلان در بخش عرضه است اما در بخش تقاضا نیز باید اقداماتی از جمله تحریک تقاضا، محدود کردن واردات و جلوگیری از قاچاق انجام شود؛ اگر تولیدات داخلی نیاز داخل را برطرف می‎کند، نباید وارداتی صورت گیرد زیرا واردات به صورت رسمی یا غیررسمی باعث از بین رفتن اشتغال می‎شود.

این عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی تأکید می‎کند: تسهیلات جدید باید به واحدهایی پرداخت شود که توان فروش محصول خود را دارند. وی در خصوص دلیل ناتوانی برخی واحدها برای فروش محصول خود اینطور عنوان می‏کند: این امر یا به دلیل وجود کالاهای وارداتی مشابه است یا اینکه واقعا تکنولوژی این واحد و محصول تولیدی آن از چرخه خارج است.

بررسی پرونده 408 واحد تولیدی

دبیر اجرایی انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی در خصوص عملکرد گروه کاری تأمین مالی، بانکی و تسهیلات به «دنیای اقتصاد» می‎گوید: از سال 91 تاکنون 55 جلسه در این گروه کاری برگزار شده که در این جلسات 408 پرونده واحد های تولیدی بررسی شده و حاصل آن صدور 437 مصوبه است که حدود 50 درصد این مصوبات اجرایی شده است. امیرمهدی مرادی در خصوص علت اجرایی نشدن نیمی دیگر از مصوبات این کارگروه به محدودیت اختیارات اشاره و خاطرنشان می‎کند: بخش دیگری از این امر به خواست بانک‎ها برای اجرای مصوبات این کارگروه برمی‎گردد؛ در این جلسات تصمیمی را با حضور مدیران ارشد بانکی تصویب می‎کنیم اما وقتی این مصوبات به شعبه مربوطه می‎رسد به دلیل اینکه وصولی وام ها بر حقوق و مزایای این شعبه تاثیر گذار است و با اجرای این مصوبه این حقوق و مزایای پرسنل شعبه کاهش می یابد، در عمل شعبه حاضر به اجرای مصوبه کارگروه ستاد تسهیل نیست.

واگذاری برای رفع تکلیف؟

دبیر اجرایی انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی با تأکید بر اینکه دولت باید کوچک و بخشی از کارها به بخش خصوصی واگذار شود، تصریح می‏کند: بخش خصوصی درک بهتری از مشکلات خود دارد اما نباید این واگذاری به صورت رفع تکلیف برای دولت باشد. وی با بیان اینکه معمولا مراجعان ما تمام مسیرها را رفته و مستأصل هستند و آنگاه به ما مراجعه می‎کنند، تأکید می‎کند: انتظار داریم حداقل در بخش دولتی بررسی اولیه پرونده این واحدهای تولیدی انجام شود و کارشناسی اولیه‎ای برای این واحدها صورت گیرد اما معمولا این اتفاق نمی‎افتد و در نهایت با حجم زیادی از این واحدهای تولیدی مواجه هستیم.

مرادی با اشاره به اینکه در دولت قبل پرداخت وام به همه افتخار محسوب می‎شد و برای پرداخت تسهیلات به واحدهای تولیدی اهلیت و شایستگی این واحدها بررسی نمی‎گردید، عنوان می‎کند: اگرچه مصوبه جدید بیشتر بر طرح‎های توسعه و سرمایه در گردش تمرکز دارد با این حال پرداخت وام به واحدهای تولیدی باید کاملا حساب شده باشد و این تسهیلات به افرادی تعلق گیرد که ثابت کردند صنعت‏گر و سرمایه‎گذار هستند نه سرمایه‎دار.

دبیر اجرایی انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی به این نکته نیز اشاره می‏کند که صنعت‎گران معتقد هستند مشکلات تولید صرفا با ارائه وام حل نخواهد شد و تا زمانی که تحریک تقاضا و فروش نداشته باشیم، این وام‎ها در انبارهای شرکت‎ها بلوکه می‌شود؛ بنابراین پرداخت این وام‏ها لازم است اما کافی نیست و باید بتوانیم تحریک تقاضا داشته باشیم.مرادی در خصوص مصوبه اخیر بانک مرکزی مبنی بر تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط اینطور می‎گوید: در کشور قانون‌های خوبی مصوب می‏شود اما گاهی آیین‌نامه‎های اجرایی اصل قانون را نقض می‎کند؛ برای قضاوت درباره این مصوبه هنوز زود است اما معمولا سعی می‏کنیم خوش‏بین باشیم؛ باید ببینیم این مصوبه جدید در عمل به چه نحوی پاسخگوی مشکلات خواهد بود.

دبیر اجرایی انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی با بیان اینکه بانک‌ها باید به این نتیجه برسند که در حال حاضر شرایط تولید مانند سابق نیست و باید به تولید کمک کرد، تصریح می‎کند: تولیدکننده نیز به این نتیجه رسیده است که نمی‎تواند با نرخ بهره فعلی پاسخگوی تسهیلات بانکی باشد بنابراین تمایلی برای دریافت این تسهیلات ندارد مگر اینکه شرایط ویژه‏ای برای وی در نظر گرفته شود؛ اگر در مسیر اجرای مصوبه اخیر دست‏اندازی ایجاد نشود، مصوبه فعلی مصوبه خوبی است و می‏تواند گره‏گشای بخشی از مشکلات حوزه تولید باشد.

مقاومت بانک‎ها در برابر اجرای مصوبات

عضو گروه کاری تأمین مالی، بانکی و تسهیلات ستاد تسهیل امور پشتیبانی واحدهای تولیدی و شهرک‎های صنعتی خراسان رضوی هم واگذاری بررسی مشکلات تولید به بخش خصوصی را اقدام مثبتی می‎داند و اظهار می‎کند: با این حال قدرت تصمیم‌گیری و اجرایی کردن مصوبات این ستاد در حد انتظار در اختیار استان‎ها نیست؛ استاندار باید سینه سپر کند و این اختیارات را بگیرد.

کامران عامریان با اشاره به اینکه در جلسات گروه کاری تأمین مالی، بانکی، متقاضی و بانک نقش اصلی را بازی می‎کنند، عنوان می‎کند: در حدی که منطق اجازه دهد و با قانون بانک‎ها مغایرت نداشته باشد، مصوبه ستاد تسهیل می‌تواند مشکل واحدهای تولیدی را رفع کند اما برخی از بانک‏ها یا واقعا قدرت تصمیم‏گیری استانی ندارند یا اینکه نمی‎خواهند این مصوبات را اجرا کنند؛ وظیفه ماست به بانکی که نمی‏خواهد مصوبات را اجرا کند، این امر را تکلیف کنیم؛ اما در مواردی که بانک‎ها قدرت تصمیم‏گیری ندارند، پیشنهاد می‏کنم استانداران نشستی با مدیران عامل بانک‎ها و رئیس کل بانک مرکزی داشته باشند و این مطلب را مطرح کنند که مشکل اصلی کشور اقتصاد و بیکاری است و برای رفع این مشکل مصوبات ستاد تسهیل در گروه کاری بانکی اگر 100 درصد مغایر قوانین و مقررات بانکی نباشد، بدون چون و چرا باید اجرا شود. مدیر اسبق امور شعب بانک تجارت خراسان رضوی یادآور می‎شود: مشکل اقتصاد زمانی حل می‎شود که به بانک‎ها که اکنون در کشور بیشترین نقش اقتصادی را دارند، این مسأله تفهیم شود که باید مشکل تولید و اشتغال حل شود.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 3771