پرداخت سود به طلب ايران در هند
نزديكي ايران و هند اقتصاد منطقه را تحت تاثير قرار مي‌دهد
زهرا علي‌اكبري
نخست وزير هند در ايران؛ نماينده‌اي از يك شبه قاره، ايران و هند روزهاي پركاري را پيش رو دارند، از امضاي قرارداد همكاري ترانزيت سهجانبه تا سرمايه‌گذاري در چابهار، از مذاكره بر سر فرزاد B تا خريد بلندمدت گاز.
اين نخستين باري نيست كه مقامي بلندپايه از هند راهي ايران مي‌شود. ١٤ سال از چنين اتفاقي گذشته است، سال ٢٠٠١ بود كه نخست وزيري از هند روبه‌روي مقامات ايراني نشست و مذاكره كرد، در دوران تصدي دولت نهم و دهم نيز تمايل براي عميق‌تر شدن نگاه به شرق وجود داشت و هرچند احمدي‌نژاد در ديدار با نخست وزير هند در حاشيه اجلاس سازمان ملل از وي دعوت كرد راهي ايران شود تا بناي همكاري‌ها محكم‌تر از قبل پيگيري شود، اين اتفاق رخ نداد تا امروز نخست وزير هند تهران را ببيند.
نخست‌وزير هند در شرايطي وارد ايران مي‌شود كه توافق هسته‌اي حلقه تنگ تحريم را از گردن اقتصاد ايران برداشته و هر چند هنوز در مسير اجرا، مشكلات و نواقصي شناسايي مي‌شود و نشست و برخاست‌هايي براي رفع اين مشكلات شكل مي‌گيرد اما حالا نه فقط ايراني‌ها كه هندي‌ها اذعان دارند، با روند كنوني آينده خوبي مي‌تواند پيش روي همكاري‌هاي اقتصادي ايران و هند باشد.
نگاه به شرق، از سال‌ها قبل در سياست خارجي ايران جاي گرفت. چند روز پيش بود كه سفراي ايراني در همايشي گرد هم آمدند تا دستور كار دستگاه ديپلماسي را براي پيشبرد اهداف اقتصادي بشنوند، توسعه روابط اقتصادي و تلاش براي حمايت از توان اقتصادي ايران در عرصه بين‌الملل از جمله نكاتي بود كه در اين راستا مورد توجه قرار گرفته است. نگاه به شرق ايران كه با نزديكي به چين آغاز شد، حالا با توسعه روابط با هندي‌ها تغييري جدي را تجربه مي‌كند.
«نارندرا دامورداس مودي» حالا با دستور كارهايي مشخص به ايران مي‌آيد. از مدت‌ها قبل نگاه خيره سرمايه‌گذاران دولتي و خصوصي هند به چابهار قابل تشخيص بود و حالا انتظار مي‌رود اين سفر دستاوردهايي مهم در عرصه انرژي داشته باشد. فصل جديد در راه است؛ اين را نخست وزير هند به ايرنا گفته است. او تاكيد دارد كه در اين فصل تازه «چابهار، انرژي و تجارت» سه ركن اصلي هستند.
ايران و هند؛ اقتصادهاي مكمل
غلامرضا انصاري، سفير ايران در هند، در گفت‌وگو با «اعتماد» با تاكيد بر اهميت اين سفر گفت: اقتصادهاي ايران و هند مكمل يكديگر هستند و به نظر مي‌رسد با اين سفر همكاري‌هاي آتي دو كشور جهشي قابل توجه را تجربه كند.
او با اشاره به اينكه ايران يكي از بزرگ‌ترين دارندگان منابع انرژي در جهان است، افزود: رشد اقتصادي هند، اين كشور را به يكي از بزرگ‌ترين مصرف‌كنندگان انرژي تبديل كرده و طبيعتا اين موقعيت سبب شده هر دو كشور از نزديكي روابط و افزايش مراودات منتفع شوند.
او مساله امضاي قرارداد ترانزيت سهجانبه ميان ايران، هندوستان و افغانستان را مورد اشاره قرار داد و تاكيد كرد: اين قرارداد از ابعاد مختلفي مي‌تواند مورد توجه و بررسي قرار گيرد. مهم‌ترين موضوع، توسعه اقتصادي منطقه و تغيير شرايط در افغانستان است. وصل افغانستان به آب‌هاي آزاد از يك سو و دسترسي هند به بازار افغانستان از سوي ديگر براي اين دو كشور و براي ايران از اهميتي خاص برخوردار است.
او گفت: ايران و هند از مدت‌ها قبل، از زمان رويارويي‌ها در افغانستان به دنبال تحقق اين هدف بودند و اين سياست همچنان تداوم دارد چرا كه ثبات در افغانستان نفعي غيرقابل انكار براي منطقه و ايران دارد. او ايران را محل وصل اين دو كشور و همچنين كشورهاي آسياي ميانه به بازارهاي اروپايي خواند و گفت: استفاده ايران از اين فرصت مي‌تواند اقتصاد منطقه را با تغييراتي مثبت روبه‌رو كند. او با اشاره به نزديكي ريشه‌هاي فرهنگي و سياسي دو كشور، زمان را براي خيز در روابط اقتصادي مناسب خواند و در پاسخ به اين سوال كه برآوردها بر رسيدن حجم مراودات به چه سطحي دلالت دارد، گفت: در طول سال‌هاي تحريم حجم روابط اقتصادي ايران و هند در حدود ١٥ تا ١٦ ميليارد دلار بود البته قيمت نفت در آن زمان بر رسيدن روابط به اين حجم موثر بود اما بررسي‌ها نشان مي‌دهد با توجه به كاهش قيمت نفت در ١١ ماه سال گذشته سطح روابط تجاري ما و هند به ٩ ميليارد دلار رسيد. از اين ٩ ميليارد دلار، سه ميليارد دلار مربوط به صادرات كالا از هند به ايران بود و ٦ ميليارد لار نيز به صدور كالا از ايران به هند اختصاص داشت. او با اشاره به احتمال امضاي موافقتنامه تجارت ترجيحي ميان ايران و هند گفت: اين اتفاق مي‌تواند دسترسي ايران و هند به بازارهاي يكديگر را ساده‌تر از قبل كند و همچنين بحث‌هايي بر سر امضاي موافقنامه امتناع از اخذ ماليات مضاعف يا تشويق سرمايه‌گذاري‌هاي مشترك مطرح است كه مي‌تواند در افزايش سطح روابط تجاري ايران و هند نقش‌آفريني كند.
هند به طلب ايران بهره مي‌دهد
انصاري همچنين در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه طلب ٦ ميليارد دلاري ايران از هند بابت فروش نفت، قرار است ظرف چه مدتي وصول شود؟ گفت: اول لازم مي‌دانم توضيح دهم اين طلب
٦ ميليارد دلار نيست و طرفين بايد حتما جلساتي براي برآورد رقم دقيق مطالبات برگزار كنند. فروش نفت ايران به هند هيچگاه متوقف نشده و طبيعتا با توجه به حجم نفت فروخته شده اين عدد نيز تغييراتي كرده است.
رسانه‌ها گزارش دادند پالايشگران هندي براي نخستين‌بار در چهار سال گذشته، بخشي از بدهي خود را به ايران با استفاده از يورو پرداخت كردند. به گفته برخي منابع، شركت پالايش و پتروشيمي مانگلور معادل ٥٠٠ ميليون دلار و شركت ايندين اويل معادل ٢٥٠ ميليون دلار از بدهي‌هاي خود را به ايران پرداخت كرده‌اند و شركت اسار نيز به زودي ٥٠٠هزار دلار به ايران مي‌پردازد. پالايشگران ياد شده، اين مبالغ را به يونيون بانك هند پرداخته‌اند و يونيون بانك نيز اين مبالغ را از طريق بانك خلق (هالك بانك) تركيه به شركت ملي نفت ايران منتقل كرده است. سفير ايران در هند در توضيح حجم مطالبات ايران از هند گفت: اعدادي كه اعلام مي‌شود بين ٦ تا ٧ ميليارد دلار است اما قطعا طلب ما بيش از اين حرف‌هاست چرا كه براي برآورد اين رقم عواملي مانند نرخ تبديل اين طلب به ارزهاي ديگر مهم است. او با اشاره به اينكه به دليل شرايط تحريم پول ايران براي مدتي در اين كشور مانده است، گفت؟ طرف ايراني انتظار داشت كه سودي به اين پول تعلق گيرد كه در نهايت پس از اعلام مقامات هندي قرار است سود مورد نظر به پولي كه براي مدتي در هند مانده بود، پرداخت شود. او در پاسخ اين پرسش كه سود مورد نظر ايران چقدر است؟ گفت: ايراني‌ها خواستار در نظر گرفتن سودي يك و نيم‌درصدي به اين پول بودند و مقامات هندي نيز با پرداخت اين پول موافقت كرده‌اند.
او با تاكيد بر اينكه پيگيري‌ها براي فعال شدن دوباره صندوق تسويه‌حساب آسيايي ادامه دارد، گفت: اگر اين اتفاق بيفتد مانند قبل از تحريم، سيستم پرداخت روالي منطقي پيدا مي‌كند.
او از زوايه‌اي ديگر مساله پول‌هاي ايران در هند را مورد بررسي قرار داد و گفت: « هندي‌ها در اين ميان مي‌توانند نكته ديگري را نيز مد نظر قرار بدهند. اگر بانك‌هاي هندي قادر باشند سرويس‌هاي بين‌المللي مورد نظر را به ايران ارايه دهند، ايران ديگر نيازي به خارج كردن پول خود از هند احساس نمي‌كند. به هر حال اين پول‌ها براي مصارف خارجي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و ما اين پول را ممكن است بعد از خارج كردن از بانك‌هاي هند در بانك‌هاي ديگر كشورها بگذاريم اما اگر هندي‌ها سرويس‌هاي مورد نظر ما را ارايه كنند، ديگر نيازي به جابه‌جا كردن پول نيست و تنها بايد رقم طلب مانده با احتساب سود و... حساب شود. او در جواب اين سوال كه آيا شرط پيشين هندي‌ها براي خريد از هند به ازاي طلب حاضر ديگر مطرح نيست، گفت: من از هيچ يك از مقامات هندي چنين شرطي را نشنيده‌ام. البته در دوره تحريم با توافق طرفين چنين مراوداتي صورت گرفت. در اين دوره بخشي از پول ايران در هند به صورت روپيه نگهداري مي‌شد كه باز هم از امتيازات خاصي برخوردار بود و مشمول پرداخت ماليات هم نمي‌شد، لازم است توضيح دهم مساله در اين ميان توافق دو طرف بود و ما اجباري به انجام چنين كاري نداشتيم.
انرژي تنور روابط را داغ مي‌كند
انصاري در پاسخ به سوالي در خصوص روابط دو كشور در حوزه انرژي و احتمال ورود هند به باشگاه مشتريان گاز ايران از پس چند دهه رايزني گفت: از نظر طبيعي، با توجه به فاصله كمتر از ٩ هزار كيلومتر دو كشور، ايران مي‌تواند نقشي موثر و مفيد هم در حوزه تامين نفت و هم در حوزه تامين گاز مورد نياز هند ايفا كند. او با اشاره به اينكه ممكن است هندي‌ها تصميم بگيرند در بخش خريد ال‌ان‌جي از ايران وارد عمل شوند، گفت: بعد از به سرانجام رسيدن برجام، شرايط بسيار خوبي براي كارهاي بلندمدت پيش روي ايران قرار گرفته است. از سوي ديگر بايد در نظر داشت كه هندي‌ها نيز طرح‌ها و پروژه‌هاي بزرگي در حوزه انرژي را در دستور كار دارند، به عنوان مثال هندي‌ها در حال پيگيري پروژه‌اي عظيم هستند براي ايجاد ذخاير نفتي.
او در خصوص سابقه اين پروژه نيز گفت: از زمان پايين آمدن قيمت نفت تمركز هند بر اين مساله افزايش يافت و مي‌خواهند با توجه به برنامه‌هاي توسعه‌اي شان از اين موقعيت براي خيز اقتصادي بهره ببرند.
او به مذاكرات ايران و هند در فرزاد B نيز اشاره كرد و گفت: اگر هندي‌ها بتوانند ايران را مجاب كنند كه امكان توسعه اين ميدان را دارند، بدون ترديد روابط دو كشور در اين حوزه افزايشي جدي خواهد داشت.
او در پاسخ به اين سوال كه عزمي براي افزايش خريد نفت هند از ايران وجود دارد، گفت: سطح صادرات ايران به هند به ٤٠٠ هزار بشكه رسيده كه بالاترين سطح در ٧ سال اخير است و امكان افزايش اين رقم نيز وجود دارد.
محركي براي خصوصي‌ها
او ابراز اميدواري كرد كه اين سفر مشوقي براي تجار و بخش خصوصي ايران باشد تا براي شناسايي بازار هند اقدام كنند. او بي‌اطلاعي فعالان اقتصادي دو طرف را از بازار يكديگر مهم‌ترين مساله دانست و گفت: هند كشوري با يك ميليارد و دويست ميليون نفر جمعيت است و اين بازار بزرگ به هر كالايي نياز دارد، خصوصا محصولات پتروشيمي، محصولات كشاورزي مانند خشكبار و زعفران و... در ضمن شركت‌هاي صادر‌كننده خدمات فني و مهندسي مي‌توانند در اين كشور بازار خوبي را به دست بياورند.
او با تاكيد بر اينكه در سراسر هند ده‌ها و صدها پروژه عمراني كوچك و بزرگ در حال اجراست، گفت: شركت‌هاي خارجي زيادي در اين بازار مشغول كارند و شركت‌هاي ايراني نيز مي‌توانند به اين بازار ورود پيدا كنند.
او با تاكيد بر اينكه هندي‌ها برنامه رشد اقتصادي ٥/٧ درصدي را براي خود پيش بيني كرده‌اند، گفت: قرارداد ترانزيت سه جانبه، رايزني‌ها براي افزايش نقش ايران در تامين نياز هند به انرژي و توافقنامه‌هاي تجارت ترجيحي و... مي‌تواند شكل روابط اقتصادي ايران و هند را تغيير داده و به توسعه منطقه منجر شود.
افزايش قابل توجه توريست‌هاي ايراني در هند
سفير ايران در هند همچنين در پاسخ به اين سوال كه با توجه به افزايش قابل توجه سفر ايرانيان به هند، مخصوصا بعد از راه افتادن كمپين امتناع از سفر به كشورهاي حامي داعش، برنامه‌اي براي افزايش متقابل سفر هندي‌ها به ايران و استفاده از ظرفيت‌هاي گردشگري دو كشور مطرح است؟ گفت: نكته‌اي كه اشاره كرديد كاملا درست است چرا كه در نوروز ١٣٩٥، حجم گردشگران ايران در هند به‌شدت افزايش يافت. تقريبا مي‌توانم بگويم اغلب مسافران دهلي و بمبئي و گوا را ايرانيان تشكيل مي‌دادند و گلايه‌ها بر نبود هواپيما متمركز بود. او گفت: اما نكته مهم در اين ميان افزايش قابل توجه سفر هندي‌ها به ايران در ماه‌هاي اخير است. ما با پديده توريست زيارتي از هند روبه‌رو هستيم. به هر روي در اين كشور ٢٠٠ ميليون مسلمان و حدود ٣٠ تا ٤٠ ميليون شيعه زندگي مي‌كنند كه مي‌توان براي افزايش ورودشان به ايران برنامه‌هاي مهمي تدارك ديد و سرمايه‌گذاري‌هاي مشتركي نيز انجام داد.
اشرف غني در راه تهران
سفر مهم نخست وزير هند همان طور كه اشاره شد، قراردادي سه جانبه را در خود جاي داده است از اين رو محمد اشرف‌غني، رييس‌جمهور افغانستان امروز راهي ايران شده است تا امضاي خود را پاي قرارداد سهجانبه ترانزيتي حك كند. اين دومين سفر رييس‌جمهور افغانستان به ايران پس از به قدرت رسيدن است. اشرف غني پس از اين نشست تهران را ترك مي‌كند، اما نخست‌وزير هند در تهران با تعدادي از مقامات ارشد ايران ديدار و گفت‌وگو خواهد كرد و دوشنبه شب تهران را ترك مي‌كند.