سعیده شفیعی. پژوهشگر اقتصادی
وزارت امور اقتصادی و دارایی یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های درآمدی دولت است که به طور متوسط حدود یک‌سوم کل درآمدهای بودجه عمومی دولت را تأمین می‌کند. بررسی ارقام لایحه بودجه سال ١٣٩٥ کل کشور نشان می‌دهد ردیف این وزارتخانه از دستگاه‌هایی است که در لایحه پیشنهادی با افزایش بودجه ٢٢,١ درصدی نسبت به رقم مصوب بودجه سال جاری مواجه شد‌ه‌اند.
١- در لایحه ارائه‌شده به مجلس، بودجه این وزارتخانه بالغ بر ٣٦ هزار میلیارد ریال پیشنهاد شده که نسبت به لایحه بودجه سال جاری ٣٤,١ درصد و نسبت به رقم مصوب بودجه سال جاری رشد ٢٢.١ درصد رشد نشان می‌دهد. این رقم حدود ١.٤ درصد از کل مصارف عمومی لایحه پیشنهادی بودجه سال ١٣٩٤ است؛ درحالی‌که این سهم در لایحه بودجه سال ١٣٩٤ حدود ١.٢ درصد بوده است.
٢- به دلیل ماهیت فعالیت وزارتخانه، همواره بخش عمده بودجه این دستگاه به «سازمان امور مالیاتی کشور» اختصاص دارد. از جمله وظایف این سازمان اصلاح و دگرگونی نظام مالیاتی، مکانیزه‌کردن سیستم مالیاتی کشور و اجرای مالیات بر ارزش افزوده است. بودجه پیشنهادی سازمان امور مالیاتی در لایحه، ٢١هزارو ٨٩٤ میلیارد ریال است که این رقم ٥٩,٥ درصد بودجه کل وزارت امور اقتصادی و دارایی و حدود ٠.٨ درصد کل مصارف بودجه عمومی دولت را به خود اختصاص داده است. همچنین بودجه پیشنهادی این سازمان نسبت به لایحه بودجه سال جاری ٤١.٢ درصد و نسبت به رقم بودجه مصوب سال جاری حدود ٢٣.١ درصد رشد نشان می‌دهد که نشان‌دهنده توجه جدی دولت به فعالیت‌های این سازمان است.
٣- رقم بودجه پیشنهادی «گمرک جمهوری اسلامی ایران» - به عنوان یکی از دستگاه‌های زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی- با ٢٢,٤ درصد نسبت به لایحه ١٣٩٤ و ٢٠ درصد نسبت به مصوب بودجه سال گذشته به شش‌هزارو ١٣٤ میلیارد ریال رسیده که این رقم ١٦.٧ درصد بودجه پیشنهادی وزارت امور اقتصادی و دارایی را به خود اختصاص می‌دهد. این سازمان مسئول اجرای قانون گمرک و وصول حقوق و عوارض ورودی و صدوری و همچنین واردات، ترانزیت و صادرات کالا است.
٤- «سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران» یکی دیگر از سازمان‌های زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی است که در حوزه‌های سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، تأمین مالی خارجی، سرمایه‌گذاری در خارج و روابط اقتصادی خارجی فعالیت دارد. رقم پیشنهادی بودجه این سازمان در لایحه بودجه سال ١٣٩٥ با ٣٦,٦ درصد رشد نسبت به لایحه و قانون بودجه سال جاری به ٨٧.٤ میلیارد ریال رسیده است.
٥- رقم پیشنهادی بودجه «پژوهشکده بیمه» با رشد ٢٠درصدی از ٢٥ میلیارد ریال در لایحه و قانون بودجه سال جاری، به ٣٠ میلیارد ریال در لایحه سال آینده کل کشور رسیده است. گفتنی است پژوهشکده بیمه در زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی تعریف شده است، ولی این پژوهشکده از نظر علمی تابع قوانین پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.
٦- رقم پیشنهادی دولت برای «هزینه خرید پلمب، هولوگرام و اسناد گمرکی» بدون تغییر نسبت به رقم لایحه و بودجه مصوب سال جاری در سطح ٢٥,٤ میلیارد ریال ثابت باقی مانده است.
بررسی درآمدهای مالیاتی در لایحه
بررسی لایحه پیشنهادی بودجه در بخش درآمدهای مالیاتی نشان می‌دهد رقم پیشنهادی دولت به‌ترتیب با رشد ١٧,٦ و ١٤.٥درصدی نسبت به رقم لایحه بودجه و رقم مصوب سال جاری به بیش از هزارو ٢٨ میلیارد ریال رسیده است. بخش عمده این افزایش مربوط به مالیات‌های غیرمستقیم (به‌ویژه مالیات بر ارزش افزوده) است که رویکرد دولت در اتکا به مالیات غیرمستقیم را نشان می‌دهد.
مالیات‌های مستقیم
«مالیات مستقیم» شامل مالیات اشخاص حقوقی (مالیات بر شرکت‌ها)، مالیات بر درآمدها و مالیات بر ثروت است. رقم پیشنهادی دولت برای این پایه مالیاتی در لایحه بودجه سال آینده معادل ٤٩٦,٤ هزار میلیارد ریال است که نسبت به رقم مصوب بودجه سال جاری حدود ١٢.٤ درصد رشد را نشان می‌دهد و ٤٨.٣ درصد کل درآمدهای مالیاتی پیشنهادی را به خود اختصاص می‌دهد.
«مالیات بر اشخاص حقوقی»، مهم‌ترین بخش مالیات مستقیم است که به طور متوسط نیمی از مالیات مستقیم را تشکیل می‌دهد. براساس ارقام لایحه بودجه پیشنهادی، بالغ بر ٣٢٩ هزار میلیارد ریال برای این پایه مالیاتی پیشنهاد شده است که نسبت به رقم لایحه و مصوب بودجه سال جاری به ترتیب ١٧,٣ و ٩.٣ درصد رشد دارد.
سر فصل «مالیات بر درآمدها»، مشتمل بر حقوق کارکنان بخش عمومی و خصوصی، مالیات بر مشاغل و مستغلات است. رقم پیشنهادی دولت در لایحه بودجه سال آینده برای این پایه مالیاتی ١٤٢,١ هزار میلیارد ریال است که این رقم نسبت به رقم لایحه بودجه سال جاری ٢٢.٥ درصد و نسبت به رقم مصوب بودجه سال جاری ٢١.٣ درصد افزایش دارد.
«مالیات بر ثروت» نیز شامل مالیات بر ارث، سرقفلی، درآمدهای اتفاقی، نقل و انتقال سهام، املاک و حق تمبر است. لایحه بودجه سال ١٣٩٥ رقم ٢٥,٣ هزار میلیارد ریال را برای این پایه پیشنهاد کرده است که این رقم نسبت به لایحه و قانون بودجه سال ١٣٩٤ حدود ٦.٣ درصد افزایش نشان می‌دهد.
مالیات‌های غیرمستقیم
«مالیات غيرمستقیم» شامل مالیات اشخاص حقوقی (مالیات بر شرکت‌ها)، مالیات بر درآمدها و مالیات بر ثروت است. براساس ارقام لایحه بودجه سال آینده، ٥١,٧ درصد از کل درآمدهای مالیاتی مربوط به این سرفصل است. بر این اساس، ٥٣٢ هزار میلیارد ریال برای این پایه مالیاتی پیشنهاد شده است که نسبت به رقم لایحه و مصوب بودجه سال جاری به ترتیب ١٧.١ و ١٦.٦ درصد رشد دارد.
مالیات بر واردات
«مالیات بر واردات» یکی از اجزای مهم مالیات غیرمستقیم است که شامل حقوق ورودی خودرو و سایر کالاها، حقوق ورودی دستگاه‌های اجرائی و شهرداری‌هاست. رقم پیشنهادی دولت برای این پایه مالیاتی، ١٥٥,٤ هزار میلیارد ریال است که نسبت به رقم مندرج در لایحه و قانون بودجه سال جاری به ترتیب ١١.٥ و ١٠.٤ درصد رشد دارد. این نوع مالیات تابع سیاست‌های تجاری و ارزی دولت است و به روابط منطقه‌ای و دیپلماتیک در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی نیز بستگی دارد.
مالیات بر کالا و خدمات
«مالیات بر کالا و خدمات» یکی دیگر از اجزای مالیات غیرمستقیم است که مشتمل بر مالیات بر فروش فراورده‌های نفتی، دو درصد سایر کالاها (معوقه قانون تجمیع عوارض)، مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر فروش سیگار است. اجزای عمده این پایه مالیاتی، دو بخش مالیات بر فروش فراورده‌های نفتی و مالیات بر ارزش افزوده هستند. رقم پیشنهادی دولت برای این پایه مالیاتی ٣٧٦,٨ هزار میلیارد ریال است که نسبت به لایحه بودجه سال جاری ١٩.٦ درصد و نسبت به مصوب بودجه ١٣٩٤ حدود ١٩.٣ درصد افزایش یافته است.
مالیات بر ارزش افزوده
رقم پیشنهادی مربوط به «مالیات بر ارزش افزوده» با حدود ٢٠ درصد رشد از ٢٥٠,٧ هزار میلیارد ریال مصوب بودجه سال جاری به بیش از ٣٠١.٥ هزار میلیارد ریال در لایحه پیشنهادی سال آینده رسیده است. براساس لایحه پیشنهادی دولت، نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال آینده ٩ درصد پیشنهاد شده که نسبت به سال جاری بدون تغییر باقی مانده است.
منبع: شرق