بانک مرکزی آمار دخل و خرج دولت و بانک‌ها را در نیمه نخست امسال منتشر کرد. «رشد دارایی‌های خارجی بانک‌ها»، «کمترشدن بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی»، «کاهش رشد بدهی دولت به بانک‌ها» و «تداوم رشد سپرده‌ها» روندهایی است که در بازار پول مشاهده می‌شود. همچنین «افزایش شکاف درآمد و هزینه دولت»، «کاهش درآمدهای مالیاتی و نفتی» و «افزایش 200درصدی کسری بودجه» از جمله شاخص‌های مهم در بخش مالی دولت بوده است.

کارنامه بازار پول در نیمه نخست سال‌جاری از سوی بانک مرکزی منتشر شد که حاکی از چند نکته قابل توجه است. در نیمه نخست سال‌جاری، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی 1/ 6 درصد کاهش یافت که عمدتا به خاطر کاهش بدهی بانک‌های «غیر دولتی و موسسات اعتباری» و «تخصصی» بوده است، اما در این مدت رشد بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی دو برابر شده است.در بخش سپرده‌های بخش غیر‌دولتی نیز در نیمه نخست سال‌جاری از رشد سپرده‌های دیداری کاسته شده و به رشد سپرده‌های مدت‌دار افزوده شده است. همچنین آمارهای بانکی در نیمه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از رشد بدهی بخش دولتی به بانک‌ها کاسته شده است (از رقم 6/ 22 درصد به 8/ 5 درصد). مطابق آمار بانک مرکزی میزان دارایی‌های خارجی بانک‌ها در نیم فصل نخست نیز 4/ 19 درصد بوده که نسبت به مدت مشابه سال با رشدی معادل 7/ 5 درصد، روندی افزایشی پشت سر گذاشته است. آخرین آمار از دخل و خرج بانک‌ها در نیمه نخست سال‌جاری به روز شد. این گزارش تصویری از دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر‌بانکی را به تصویر می‌کشد.در ترازنامه بانک‌ها و موسسات اعتباری «دارایی‌های خارجی»، «اسکناس و مسکوک»، «سپرده نزد بانک مرکزی»، «بدهی بخش دولتی» و «بدهی بخش غیر‌دولتی» بخش دارایی‌ها و «سپرده‌های بخش غیر‌دولتی»، «بدهی به بانک مرکزی»، «وام‌ها و سپرده‌های بخش دولتی»، «حساب سرمایه» و «وام‌ها و سپرده‌های ارزی» مشخص می‌شود. علاوه بر این در این گزارش، آخرین آمار پولی و اعتباری در اقتصاد ایران نیز به روز می‌شود.

رشد 19 درصدی دارایی‌های خارجی

مطابق آمار منتشر شده در شهریورماه سال‌جاری میزان دارایی‌های خارجی به 228 هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم در اسفندماه معادل 190 هزار میلیارد تومان بوده است؛ بنابراین رشد دارایی خارجی بانک‌ها و موسسات اعتباری در نیمه نخست سال‌جاری معادل 4/ 19 درصد بوده که البته این رشد در نیمه نخست سال گذشته معادل 7/ 5 درصد ثبت شده بود. همچنین رشد دارایی‌های خارجی در «بانک‌های غیر‌دولتی و موسسات اعتباری» نسبت به «بانک‌های تجاری» و «بانک‌های تخصصی» بیشتر بوده است. مطابق آمارها در بانک‌های غیر‌دولتی و موسسات رشد دارایی‌های خارجی در نیمه نخست سال‌جاری معادل 9/ 23 درصد بوده است، اما این مقدار در بانک‌های تجاری معادل 7/ 13 درصد و در بانک‌های تخصصی معادل 9/ 8 درصد عنوان شده است. رشد دارایی‌های خارجی شامل انواع دارایی‌های غیر‌ریالی بانک‌ها است که ارزش ریالی آن در دارایی‌ها محاسبه می‌شود. در نیمه نخست سال‌جاری میزان اسکناس و مسکوک در دارایی بانک‌ها 7/ 34 درصد رشد کرده است. البته نسبت به رشد 51 درصدی این متغیر در نیمه نخست سال گذشته رقم کمتری بوده است.

ثابت ماندن رشد سپرده قانونی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در نیمه نخست سال‌جاری رشد سپرده قانونی که نزد بانک مرکزی قرار می‌گیرد معادل 4/ 10 درصد بوده است. این رشد در نیمه نخست سال گذشته نیز معادل 4/ 10 درصد ثبت شده بود. رقم کل سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی در شهریورماه به رقم 9/ 93 هزار میلیارد تومان رسیده است، بنابراین نسبت سپرده قانونی نیز در شهریورماه معادل 2/ 11 درصد ثبت شده است. سپرده بانک‌ها نزد بانک مرکزی شامل دو بخش است، علاوه بر سپرده قانونی، سپرده دیداری نزد بانک مرکزی وجود دارد که سودی به آن تعلق نمی‌گیرد و بانک‌ها معمولا مازاد منابع خود را در قالب اندوخته‌های احتیاطی نزد بانک مرکزی قرار می‌دهند. کل این مبلغ در شهریورماه سال‌جاری معادل 5/ 3 هزار میلیارد تومان بوده است که در 6 ماه نخست سال‌جاری 7/ 10 درصد کاهش یافته است. این مقدار در نیمه نخست سال گذشته نیز 5/ 77 درصد کاهش یافته است. بنابراین این روند نشان می‌دهد که بانک‌ها و موسسات اعتباری در دو سال گذشته که با محدودیت‌ها در منابع خود روبه‌رو بودند، سعی کردند که از این منابع استفاده کنند و سهم آن نزد بانک مرکزی کاهش یافته است.

کاهش رشد بدهی دولتی به بانک‌ها

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در نیمه نخست سال‌جاری رشد بدهی بخش دولتی به بانک‌ها معادل 8/ 5 درصد افزایش یافته است، اما در مقابل رشد 6/ 22 درصدی بدهی دولتی در نیمه نخست سال گذشته، از کمتر افزایش یافته است. میزان کلی بدهی بخش دولتی به بانک‌ها در شهریورماه سال‌جاری 110 هزار میلیارد تومان عنوان شده است دولت در نظر دارد که با انتشار اوراق بدهی، بخش قابل توجهی از بدهی خود را در نیمه دوم سال‌جاری کاهش دهد. همچنین بدهی بخش غیر‌دولتی که به نوعی میزان مانده تسهیلات بانکی به بخش غیر‌دولتی را نشان می‌دهد در شهریورماه سال‌جاری به رقم 3/ 660 هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم در 6 ماه نخست سال‌جاری 7/ 4 درصد رشد داشته که البته نسبت به رشد 7 درصدی در مدت مشابه سال قبل، کمتر بوده است.

چرخش سپرده به سمت مدت‌دار

اما در بخش بدهی‌ها یکی از اقلام، مورد توجه روند سپرده‌های بخش غیر‌دولتی است. این سپرده‌ها شامل سپرده‌های دیداری، سرمایه‌گذاری مدت‌دار، قرض‌الحسنه و سایر موارد است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در نیمه نخست سال‌جاری، رشد سپرده‌های مدت‌دار افزایش یافته، اما از رشد سپرده‌های دیداری کاسته شده است. مطابق آمار در شهریورماه میزان سپرده‌های بخش غیر‌دولتی به 842 هزار میلیارد تومان رسیده که از این میزان معادل 700 هزار میلیارد تومان سهم سپرده‌های مدت‌دار و 87 هزار میلیارد تومان سهم سپرده‌های دیداری بوده است. همچنین در نیمه نخست سال ‌جاری رشد سپرده‌های مدت‌دار معادل 9/ 14 درصد عنوان شده که در مقابل رشد 6/ 13 درصدی نیمه نخست سال قبل، افزایش یافته است. عکس این روند در سپرده‌های دیداری مشاهده می‌شود، مطابق این آمار، میزان سپرده‌های دیداری در نیمه نخست سال‌جاری 1/ 2 درصد رشد کرده است که این رقم در مدت مشابه معادل 4/ 5 درصد بود؛ بنابراین میزان رشد سپرده‌های دیداری که شامل انواع سپرده جاری بانک‌ها می‌شود، کاهش یافته است. دلیل این موضوع نیز سود بالای سپرده‌های مدت‌دار نسبت به سپرده‌های جاری است. در حال حاضر سپرده‌های مدت‌دار یکی از پربازده‌ترین، بازارها برای سرمایه‌گذاری بدون ریسک است.

کاهش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی

آمارها نشان می‌دهد که سهم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در شهریورماه به 6/ 80 هزار میلیارد تومان رسیده است که در نیمه نخست سال‌جاری کاهش 1/ 6 درصدی داشته است. این متغیر در نیمه نخست سال گذشته، 6/ 14 درصد رشد داشته بود. این کاهش عمدتا به دلیل کاهش بدهی‌های «بانک‌های غیر‌دولتی و موسسات اعتباری» بوده است. بر اساس آمارها بدهی این بخش بازار پول به بانک مرکزی در شهریورماه 2/ 13 هزار میلیارد تومان بوده که در نیمه نخست سال‌جاری کاهش 7/ 44 درصدی را پشت سر گذاشته است. بیشترین بخش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، در بانک‌های تخصصی است که این سهم در شهریورماه معادل 55 هزار میلیارد تومان بوده است. البته این رقم نیز در شهریورماه نسبت به اسفند سال قبل 6/ 1 درصد کاهش یافته است. همچنین بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی به 3/ 12 هزار میلیارد تومان در شهریورماه رسیده و نسبت به اسفند سال قبل بیش از دو برابر شده است.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۶۴۰

متن کامل گزارش بانک مرکزی