مرتضی زمانیان

صبح روز اول ژانویه تونی اتکینسون اقتصاددانی که نیم قرن در بحث فقر و نابرابری کوشید درگذشت. اتکینسون اقتصاددان انگلیسی متولد 1944 است که از سال 1960 نوشتن در موضوعات اقتصادی را آغاز نمود. در همان زمان که وی در بیمارستانی در آلمان مشغول فعالیت‌های داوطلبانه بود، علاقه خود را به بحث نابرابری اظهار داشت و پس از آن عمر آکادمیک خود را وقف این حوزه نمود. 

وی در سال‌های پایانی عمر در کتاب «نابرابری؛ چه می‌توان کرد؟» پانزده پیشنهاد خود برای مواجهه با مساله نابرابری را ارائه نمود. افزایش مالیات بر درآمدهای بالا، افزایش مخارج‌ حمایتی بويژه در مورد کودکان، هدفگذاری مشخص دولت‌ها در افزایش اشتغال و جهت‌دهی به سوی نوآوری‌های اشتغال‌آفرین و اصلاح و توسعه سیاست‌های توزیعی از مهمترین محورهای اصلاحات پیشنهادی اتکینسون بود. 

وی ضمن تاکید بر اهمیت تفکیک سرمایه از ثروت، و عنوان این مساله که پیکتی نیز در کتاب خود با ذکر تیتر سرمایه در حقیقت به مساله ثروت پرداخته است، عنوان می‌کند که ثروت هم‌اکنون بسیار یکنواخت‌تر از قرن پیش توزیع شده است. اما این بدان معنا نیست که توزیع معادلی نیز از قدرت به کار گیری سرمایه در اقتصاد وجود دارد. از این حیث وی ضروری می‌دانست که نهادهای متولی رقابت، سیاست‌های بازتوزیعی خاصی با هدف افزایش قدرت چانه‌زنی ذینفعان خرد را مورد توجه قرار دهند. همچنین وی در مورد بازتوزیع ثروت معتقد بود که سیاست‌های بازتوزیعی لزوما به معنای اخذ مالیات از ثروتمندان و توزیع آن در بین نیازمندان نیست، بلکه ضروریست تمهیداتی اندیشیده شود که به مرور ثروت پس‌انداز کنندگان خرد افزایش یابد.

اتکینسون می‌گوید هرچند پیکتی از پیشی گرفتن نرخ بازدهی ثروت (r) از نرخ رشد اقتصادی (g) و اثرات آن بر نابرابری صحبت به میان آورده است، اما کماکان نرخ سود در مورد پس‌انداز بسیاری از پس‌اندازکنندگان خرد کمتر از نرخ رشد اقتصادی است. از همین رو وی پیشنهاد می‌دهد که اوراق قرضه‌ای که وابسته به شاخص‌هایی مانند تورم هستند مورد توجه قرار گیرند (**). 

اتکینسون سرانجام در آغازین روز سال جدید میلادی بر اثر سرطان خون چشم از جهان فرو بست.

پی نوشت:

(*) پیکتی در مورد نقش وی در این حوزه از علم اقتصاد از وی با عنوان «پدرخوانده مطالعات تاریخی درآمد و ثروت» یاد می‌کند.

(**) Index-linked bonds

برگرفته از کانال روزنوشت اقتصاد