کتاب برنامه‌ریزی و توسعه در ایران
جرج بی. بالدوین، 1967 (1346)
ترجمه میکائیل عظیمی
انتشارات علم
در دهه 1335 تا 1345، ایران برای تدوین برنامه سوم و چهارم توسعه، از دو گروه مشاور خارجی استفاده کرد که به گروه مشاوران هاروارد مشهور شدند. سرپرستان هر دو گروه پس از بازگشت به امریکا جمع‌بندی خود از این مشاوره و برداشت‌های گروه از شرایط ایران را تدوین و منتشر کرده‌اند. سرپرست گروه دوم توماس مکلئود بود که کتاب وی توسط علی‌اعظم محمدبیگی ترجمه و منتشر شده است. اما خبری از کتاب اول و یا ترجمه آن نبود. در حالی که مکلئود در جای جای کتاب خود به گروه اول اشاره می‌کند.
جرج بالدوین (نویسنده کتاب حاضر) در 8-1337 به ایران آمده و تا 41-1340 در ایران بوده تا به همراه همکاران خود در تدوین برنامه توسعه به کارشناسان و مدیران سازمان برنامه وقت مشاوره دهد. بالدوین جمع‌بندی این تجربه را در 1967 (1346) در امریکا منتشر کرده و اینک ترجمه آن کتاب تقدیم علاقه‌مندان شده است.
آنچه مهم است این کتاب بیان‌گر دیدگاه و جمع‌بندی گروهی از متخصصان برنامه‌ریزی توسعه است که در نیمه دوم دهه 1330 به ایران آمده و حدود سه سال در ایران زیسته‌اند. این گروه، با مقامات متعدد و دستگاه‌های مختلف و افراد متفاوتی در ایران ملاقات کرده و با برخی همکاری داشته‌اند. اشتغال این گروه به موضوع خطیر و پرابعادی چون برنامه‌ریزی توسعه، سبب می‌شده تا ایشان بتوانند اطلاعات و تحلیل‌های مختلف در این باره را شنیده و در نهایت دارای تحلیلی از این فرایند سرنوشت‌ساز شوند. بنابراین کتابی که بیان‌گر چنین شناختی باشد، نمی‌تواند تنها قصه‌ای از سال‌های رفته باشد و تنها به کار لالایی شب‌های بلند زمستانی آید. بلکه شکافنده و آشکارکننده لایه‌های پنهان این جامعه و به رخ کشاننده موانع و سنگلاخ‌های برنامه‌ریزی توسعه در ایران خواهد بود.
فهرست مطالب
پیشگفتار
خلاصه‌ای از واقعیت‌های ایران
فصل اول: ترتیبات
مقدمه
پیشینه ایران به عنوان حائل
اصلاحات رضا شاه
توسعه اقتصادی در زمان رضا شاه
جامعه و سیاست در ایران
فصل دوم: برنامه‌ریزی در دوره پس از جنگ ]دوم جهانی[ :ریشه‌ها و سازمان
ریشه‌ها: 1324 تا 1328 و پیش از آن
آغاز سازمان برنامه: 18 ماه پس از تأسیس تا ترور ژنرال رزم‌آرا
خلاصه و جمع‌بندی
فصل سوم:از برنامه (پروگرام) توسعه تا برنامه‌ریزی جامع
رونق اواخر دهه 1330
مهم‌ترین یافته‌های مرور برنامه
سنت بودجه‌ریزی ایران
مشخصات اصلی قانون برنامه سوم
جمع‌بندی
فصل چهارم: تراز پرداخت‌ها
کسر تجاری عادیِ ایران و تأمین مالی آن
ساختار صادرات و واردات
فصل پنجم: کشاورزی
مقدمه
ترکیب/ساختار گسترده محصولات کشاورزی
اهداف و برنامه‌ها: انتخاب اهداف (شاخص ها/objectives)
پیش‌بینی تغییر قیمت‌های آتی
چند برنامه کلیدی
تاکتیک‌ها و سازمان‌ها برای اجرای برنامه
اصلاحات ارضی و انقلاب سفید 1341 تا 1342
فصل ششم: صنعت
مقدمه
دوره رضا شاه
دهه 1330
پروژه فولاد
برنامه‌ریزی و ضد برنامه‌ریزی در پتروشیمی
آغاز تأمین مالی صنعتی
برنامه سوم: اهداف و روش‌ها
استراتژی گسترده
برنامه سرمایه‌گذاری و تأمین مالی آن
پول دولتی برای صنعت خصوصی
برنامه‌ریزی خدمات پشتیبان
برنامه‌های ویژه برای صنایع کوچک
جمع‌بندی
فصل هفتم: نیروی انسانی و آموزش
مقدمه
مفاهیم پایه
بسط آموزش و افزایش توجه به منابع انسانی
پیمایش نیروی انسانی 1337: استفاده‌ها و محدودیت‌ها
آینده توسعه آموزش
نظام دانشگاهی
جمع‌بندی
فصل هشتم: فرایند برنامه‌ریزی از منظری کلی
بالا-پایین
پایین-بالا
شبکه کردن بالا و پایین
سخن پایانی: آیا برنامه‌ریزان به اقتصاددانان نیاز دارند؟
فصل نهم: نتیجه‌گیری
سازمانی برای تلاش‌های توسعه‌ای
ظرفیت جذب
نقش کمک‌های فنی
چشم‌انداز فساد
نشانی نشر علم:
تهران، خ انقلاب، خ 12 فروردین، خ شهدای ژاندارمری، بن‌بست گرانفر، پلاک 4
تلفن: 58 23 41 66