بانک مرکزی آمار تفصیلی از متغیرهای اقتصادی کشور در سال 1391 را منتشر کرد . گزارش جدید بانک مرکزی «آمارهای شفاهی» قبلی مسوولان اقتصادی در خصوص رشد منفی اقتصاد ایران در سال گذشته را تایید کرده و جزئیات عملکرد بخش‌های مختلف اقتصادی در این سال را مشخص کرده است.

مطابق این گزارش، اقتصاد ایران در سال گذشته مجموعا به میزان 5.8 درصد کوچک شده و رشد اقتصادی بدون نفت نیز معادل منفی 3.1 درصد بوده است. اطلاعات منتشرشده همچنین از افت شدید سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران خبر داده و مشخص می‌کند در سال گذشته، «سرمایه‌گذاری در ساختمان» به میزان 32 درصد و «سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات» نیز به میزان 14 درصد کاهش داشته است.

پیش از این گزارش‌های منتشر شده وضعیت شاخص‌های اقتصادی تا پایان پاییز سال گذشته را پوشش می‌داد. آخرین گزارش بانک مرکزی، علاوه بر این که تصویری از تغییرات متغیرها در زمستان سال گذشته را ارائه می‌کند، وضعيت کلی اقتصاد کشور را نیز در سال گذشته مشخص کرده است.

جزئیات رشد منفی 5.8 درصدی

گزارش منتشر شده بانک مرکزی، آمار ارائه شده قبلی بر نرخ رشد منفی 5.8 درصدی اقتصاد ایران در سال گذشته را تایید کرده و میزان کاهش تولید را به تفکیک چهار بخش مختلف اقتصادی کشور در این سال مشخص کرده‌است. پیش از این مسوولان اقتصادی دولت جدید با استناد به برآوردهای انجام شده، از رشد اقتصادی منفی 5 تا منفی 6 درصدی اقتصاد ایران در سال گذشته سخن می‌گفتند. آماری که هیچ گاه مورد تایید مسوولان اقتصادی دولت احمدی‌نژاد، چه در زمان مسوولیت و چه پس از اتمام دولت قبل، قرار نگرفت. از جمله شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد دولت احمدی‌نژاد چندی پیش با استناد به تنها یک شاخص، رشد منفی اقتصاد ایران در سال گذشته را «رد» کرده بود. وی با بیان اینکه «آمارها نشان می‌دهد، میزان مصرف برق در بخش صنعت افزایش پیدا کرده‌است»، از بهبود تولید کشور سخن گفته و آمارهای مبنی بر رشد اقتصادی منفی را قابل قبول نمی‌دانست.

گزارش جدید بانک مرکزی نرخ «رشد اقتصادی بدون نفت» ایران را نیز در سال گذشته به میزان منفی 3.1 درصدی اعلام کرده است. با توجه به این گزارش، می‌توان گفت اقتصاد ایران در سال گذشته مجموعا در حدود 6 درصد و بخش‌های بدون نفت اقتصاد نیز، در سال گذشته در حدود 3 درصد «کوچک‌تر» شده است.

کشاورزی: تنها بخش دارای رشد مثبت

گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد در سال 1391، همه بخش‌های اقتصادی کشور به استثنای «بخش کشاورزی»، با افت تولید نسبت به سال 1390 مواجه بوده‌اند. بیشترین افت تولید در بین چهار بخش اصلی اقتصادی ایران، در بخش «نفت» به وقوع پیوست که رشد بی‌سابقه منفی 34.1درصدی را در سال گذشته ثبت کرد. پس از بخش نفت، بخش «صنایع و معادن» نیز با رشد منفی 12.4 درصدی، رکود قابل توجهی را در این سال تجربه کرده‌است. گزارش بانک مرکزی بخش «صنایع و معادن» را شامل دو زیرمجموعه «صنعت و معدن» و «ساختمان» در نظر می‌گیرد و بنا به آمارهای ارائه شده، در سال گذشته بخش «صنعت و معدن» به میزان 9.5 درصد کاهش تولید داشته و بخش «ساختمان» افت بی‌سابقه‌ای را به میزان منفی 28.1 درصد تجربه کرده است. این آمارها نشان می‌دهد در کنار تولیدات نفتی، تولید در بخش‌های ساختمانی اقتصاد ایران نیز در سال گذشته به میزان قابل توجهی با مشکل مواجه بوده و کاهش یافته ‌است، البته مطابق گزارش بانک مرکزی، 2 بخش دیگر اقتصاد ایران یعنی «خدمات» و «کشاورزی» در سال گذشته وضعیت «نسبتا» بهتری از بخش‌های نفت و صنایع و معادن داشته‌اند، چرا که خدمات در این سال تنها به میزان 4/0 درصد رشد منفی داشته و بخش کشاورزی نیز، رشد قابل توجه 6.3 درصدی را ثبت کرده است.

بهبود رشد اقتصادی چهار بخش در زمستان

همچنین با مقایسه میزان تولید بخش‌های اقتصادی در فصل‌های سال 1391 و بررسی تغییرات میزان آنها در مقایسه با ارقام سال 1390، می‌توان روند تغییرات رشد اقتصادی هر یک از بخش‌ها را در سال گذشته بررسی کرد. بر اساس گزارش بانک مرکزی، تولید بخش نفت در بهار سال گذشته در مقایسه با بهار 1390، به میزان 32.5 درصد کاهش یافته است. این رشد منفی در تابستان تشدید و معادل منفی 43.1 درصد شد، اما نرخ منفی آن در پاییز و زمستان تا حدی تعدیل شد و به ترتیب ارقام منفی 34.5 درصدی و منفی 24.8 درصدی را ثبت کرد.

رشد بخش کشاورزی نیز در بهار سال گذشته به میزان 8.1 درصد بود که در تابستان و پاییز، از نرخ آن کاسته شد و به ارقام 6.9 درصدی و 3.3 درصدی رسید. با این حال در زمستان سال گذشته، رشد کشاورزی نیز مشابه نفت «مثبت‌تر» شد و نرخ 7 درصدی را ثبت کرد. بر اساس گزارش منتشرشده، بخش «صنایع و معادن» در بهار و تابستان سال گذشته رشد تقریبا منفی 11 درصدی را تجربه کرد که در پاییز این سال، این رشد منفی‌تر شد و به منفی 14.7 درصد رسید. رشد بخش صنایع و معادن نیز مشابه نفت و کشاورزی، در زمستان سال گذشته نسبت به پاییز، اندکی بهبود نسبی یافت و به منفی 12.9 درصد رسید.

گزارش بانک مرکزی چنین روندی را برای بخش «خدمات» نیز نشان می‌دهد. این بخش در بهار سال گذشته رشد اندکی به میزان 0.2 درصد داشت که در تابستان با افت تقریبا دو درصدی، نرخ آن به منفی 1.9 درصدی رسید. رشد بخش کشاورزی در پاییز و زمستان بهبود یافت، به طوری که در پاییز به منفی 0.9 درصد رسید و در زمستان، با عبور از صفر و ثبت رقمی مثبت، نرخ 1.3 درصدی را ثبت کرد.

رشد منفی 32 درصدی سرمایه‌گذاری در ساختمان

گزارش بانک مرکزی بیانگر این است که شاخص‌های مرتبط با بخش‌های سرمایه‌گذاری و تاسیس و عملکرد واحدهای صنعتی کشور نیز در سال گذشته با افت‌های شدیدی مواجه بوده‌اند. در بررسی‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری یکی از متغیرهای مهمی است که هم به جهت اینکه یکی از اجزای تولید ناخالص داخلی است، در نرخ رشد اقتصادی اثرگذار است و هم به جهت نقشی که در ایجاد زیرساخت‌ها برای تولید سال‌های بعد دارد، در نرخ‌های رشد آینده موثر است. این در حالی است که گزارش بانک مرکزی نرخ رشد سرمایه‌گذاری در سال 1391 را به میزان منفی 21.9 درصد اعلام کرده است. میزان سرمایه‌گذاری که در این آمارها به آن اشاره می‌شود، «مجموع سرمایه‌گذاری بخش‌های خصوصی و دولتی در ساختمان و ماشین‌آلات» را مشخص می‌کند. مطابق این گزارش، سرمایه‌گذاری صورت گرفته در ساختمان در سال گذشته به میزان 32 درصد کاهش یافته که رشد منفی بسیار شدیدی نشان می‌دهد که در تاریخ اقتصادی کشور کم‌سابقه است. همچنین نرخ رشد سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات نیز به میزان قابل توجهی در این سال منفی شده و رقم منفی 14 درصدی را ثبت کرده‌است. برخی از کارشناسان می‌گویند رشد پایین سرمایه‌گذاری سال گذشته، همچون وزنه بازدارنده‌ای عمل خواهد کرد و جلوی رشد اقتصادی سال‌های بعد را تا حدی خواهد گرفت.

گزارش بانک مرکزی همچنین نشان از کاهش قابل‌توجهی در میزان شاخص‌های صنعتی اقتصادی کشور در سال گذشته دارد، به طوری که شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی در سال 1391 به میزان تقریبا 10 درصد کاهش یافته که نشان‌دهنده افت تولیدات صنعتی ایران در این سال است. همچنین شاخص جواز تاسیس واحدهای صنعتی نیز در سال گذشته با وجود اینکه از لحاظ تعداد در حدود 5.6 درصد زیاد شده، از لحاظ ارزش سرمایه‌گذاری‌های موجود در آن تقریبا 30 درصد کاهش یافته که بسیار قابل‌توجه است، البته بر اساس این گزارش، رشد پروانه‌های بهره‌برداری از واحدهای صنعتی در سال گذشته منفی‌تر و افت آن شدیدتر بوده است، به طوری که میزان پروانه‌های بهره‌برداری از واحدهای صنعتی، از لحاظ تعداد در حدود 36.1 درصد و از لحاظ ارزش در حدود 43.5 درصد «کاهش» یافته است.