برند خاویار ایرانی در جهان شهره است و شرایط و دانش به روز تولید این محصول 40 سال است که بومی کشور ماست، اما از سهم 450 تنی صید در دریای خزر تنها سه،‌چهار درصد صید می‌کنیم و به علت ضعف برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری، کشورهای دیگر از جمله امارات، دارند از ما جلو می‌زنند، خیلی جلوتر.

به گزارش پايگاه اطلاع‌رساني تولید ایرانی، دریای خزر به عنوان بزرگترین منبع ماهیان خاویاری دنیا، 90 درصد خاویار جهان را تامین می‌کند ولی استحصال خاویار در سال گذشته در آن کمتر از 10 تن بود در حالی‌که دهه 60 میزان استحصال خاویار در کشور بیشتر از 200 تن در سال بوده است.

ایران در سال 1370 برابر با 283 تن خاویار تولید کرد که این آمار در سال 1385 به 14 تن رسید. این روند نزولی تاجایی ادامه یافت که بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در سال 1388 طی بازدیدی از شیلات گیلان گفت: در حال حاضر کمتر از سه تن خاویار در سال استحصال می شود و در صورت ادامه این وضعیت در سال 1404 صادرات این محصول از بین می رود.

چندی پیش رييس سازمان شيلات ايران اعلام كرد: تاكنون بيش از 300 كيلوگرم خاويار پرورشي از مزارع كشور استحصال شده است و تا پايان سال قطعا ميزان توليد خاويار پرورشي ايران به بيش از يك تن مي‌رسد.

خاويار پرورشي ايران با برند كشورمان در بازار‌هاي جهاني عرضه مي‌شود و بیشترین سهم  صادرات خاويار پرورشي ايران به مقصد كشور‌هاي چين، مالزي، تايلند و دبي است و مسئولان اعلام کرده‌اند که به زودي مجوز صادرات اين محصول به كشور اروپا را خواند گرفت؛ رئیس سازمان شیلات از افزایش 40 درصدی صادرات در سال جاری خبر داده است.

مصرف جهانی خاویار تا 350 تن ارزیابی می‌شود، این در حالی است که مجوز ایران برای صید خاویار در دریای خزر 450 تن است گرچه در سال‌های اخیر کمتر از سه تا چهار تن از این ظرفیت محقق می‌شود.

قيمت هر كيلو خاويار پرورشي ايراني در بازار داخلي سه تا 3.5 ميليون تومان و در بازار جهاني بيش از دو هزار دلار است.

با این همه پرورش ماهيان خاوياري مشمول صندوق بيمه‌ محصولات كشاورزي نمي‌شوند!

زنگ‌خطرها برای خاویار خزری

ورود سالانه پنج میلیون تن مواد آلاینده از استان‌های شمالی ایران به دریای خزر، زنگ خطر ناشی از مرگ تدریجی ذخایر این دریا را به صدا درآورده و تداوم روند آلودگی، این دریا را به زباله دانی در آینده تبدیل می‌کند.

از سویی، گونه‌های مختلف ماهی موجود در این منطقه بویژه ماهی‌های خاویاری سبب شده است تا دریای خزر مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان قرار گیرد. با توجه به ارزش بالای آن یکی از منابع بالای درآمدی برای صادرکنندگان است.همین مساله سبب شد تا حجم تجارت غیرقانونی ماهی‌های خاویاری و خاویار در این کشورها ارتقا یابد.

این تجارت غیرقانونی عاملی شد تا مجمع بین‌المللی تجارت گونه‌های در حال انقراض سازمان ملل، صادرات خاویار و ماهی‌های خاویاری را محدود کند.

دانشمندان این مرکز پیشنهاد کردند سالانه تنها 100 ماهی استروژن _ خاویاری _ در کل دریای خزر صید شود و برخی دیگر نیز خواستار ممنوعیت صید این ماهی گرانقیمت شدند و طرح توسعه مزارع پرورش ماهی‌های خاویاری را ارائه دادند.

پیش از وضع محدودیت در تولید و صادرات، قیمت هر پوند خاویار صادراتی ایران معادل 2هزار و 960 دلار آمریکا بود اما پس از اجرای طرح محدودیت صادرات قیمت هر پوند خاویار به بیش از پنج هزار دلار رسید.

هم اکنون صید بی‌رویه، قاچاق خاویار، عدم رعایت صید، بازسازی نکردن ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر و افزایش آلودگی آب دریا در اثر فاضلاب کشورهای همسایه ایران از دلایل عمده خطر انقراض این‌گونه ماهیان است.

به گفته کارشناسان، این ماهیان خاویاری فسیل‌هایی زنده‌ای هستند که از میلیون‌ها سال پیش در دریا حضور دارند و متاسفانه در بحث حفاظت از این ماهیان خاویاری فقط دو کشور ایران و روسیه کار می‌کنند.

سایر کشورها این ماهیان خاویاری را بدون اینکه یک ماهی خاویاری تکثیر کنند، به تاراج می‌برند ولی در کشور ما سال گذشته حدود 20 میلیون قطعه لارو ماهیان خاویاری تکثیر و به دریا رهاسازی شده است.

در زمان شوروی سابق سهم زیادی از آبها در اختیار این کشور بود. براین اساس دولت شوروی قانون مدونی برای صید این دسته از ماهی‌ها وضع کرد ولی بعد از فروپاشی این سرزمین هر یک از کشورها قانون تازه‌ای تدوین کردند و همین مساله صید را افزایش داد.

قاچاقچیان حتی نر و ماده خاویار را تشخیص نمی‌دهند

این افزایش صید سبب شد تا دانشمندان نیز اعلام کنند شمار ماهی‌های خاویاری طی یک قرن اخیر 90 درصد تنزل یافته است و در صوت ادامه این روند تا 10 سال آینده هیچ ماهی تولیدکننده خاویار در دریای خزر باقی نخواهد ماند.

آن‌ها مهمترین مساله را صید غیر قانونی توسط افراد ناآشنا به این‌گونه ماهیان گرانقیمت می‌دانند. زیرا این افراد حتی جنس نر و ماده این ماهی را نیز تشخیص نمی‌دهند و پس از صید بی‌درنگ اقدام به باز کردن شکم ماهی می‌کنند.

سهم ایران و همسایه‌های خزری از صید وصادرات خاویار

در سال 2007 میلادی سهمیه صید ماهی‌های خاویاری در کشورهای حوزه دریای خزر یک‌هزار و 71 تن اعلام شد. از این میزان 450 تن سهم ایران ، 286 تن سهم روسیه ، 182 تن سهم قزاقستان ، 90 تن سهم آذربایجان و 63 تن سهم ترکمنستان بود.

ایران اجازه دارد 47 درصد از تولید خود را به بازارهای صادراتی عرضه کند. طبق این قانون کشور روسیه 4/26 درصد ، قزاقستان 5/14 درصد، آذربایجان 3/7 درصد و ترکمنستان 8/4 درصد از تولید خاویار و ماهی خاویاری خود را به بازارهای جهانی عرضه خواهد کرد.

تولید خاویار در کویر ایران

هم‌زمان با به صدا درآمدن زنگ خطر انقراض برای خاویار خزری، مرکز شیلات ایران با راه اندازی مرکزی با عنوان تحقیقات ماهیان آب شور داخلی بافق، سعی در پرورش ماهی‌هایی داد که امکان انقراض آنها در دریاهای جنوبی و شمالی کشور وجود دارد.

این مرکز  در سال 1369 از سوی سازمان جهاد سازندگی استان یزد راه‌اندازی شد و در اواخر سال 1379 رسماً به عنوان ایستگاه مستقل تحقیقات شیلاتی آب‌های شور داخلی وابسته به موسسه تحقیقات شیلات ایران ادامه فعالیت داد.

چندی پیش رئیس موسسه تحقیقات شیلات ایران گفت:‌ یکی از کارهای موفقی که در شرایط شوری آب بافق انجام شده است، پرورش ماهی خاویار با موفقیت در آب‌های شور بافق است.

مطلبی تصریح کرد: ماهیان مولد در حال حاضر در مرحله رسیدگی جنسی قرار دارند و در شرف این هستند که نسبت به استحصال خاویار دست پیدا کنند.

وی افزود: این اقدام نوید بزرگی است برای استان یزد که سرمایه‌گذاران بتوانند بخشی از فعالیت‌های شیلاتی خود را به ماهیان خاویاری اختصاص دهند.

وقتی ایرانی‌ها را می‌دزدند

بعد از ربودن میراث و نام مولوی از ایران به نام ترکیه و ساز کاملا ایرانی تار به نام آذربایجان و تلاش کشورهای مختلف برای به نام زدن میراث ملی و هویتی ایران، حالا سال‌ها است که کشورهای مختلف سعی دارند جایگاه و برند برجسته خاویارا یرانی را که این روزها ضعیف شده است، بربایند . به نام کشور خود سند بزنند.

سال‌هاست که اخبار غم انگیزی از تولید محصولاتی -که از مزیتهای اقتصادی خاص ایران بشمار می روند- توسط سایر کشور ها به گوش می رسد، کالاهایی چون فرش ایرانی، پسته و زعفران از این دست بوده اند و امروز نوبت شنیدن خبر تولید انبوه خاویار در کشور گرمسیری چون امارات است.

این روز ها کشورهایی مانند چین، روسیه، بلغارستان، ایتالیا، آلمان و فرانسه خیز بلندی برای تولید ماهیان خاویاری پرورشی برداشته اند و تنها فرانسه سالانه 10 تا 15 تن خاویار به بازار عرضه می کند.

نباید فراموش کرد که دانش فنی تولید ماهیان خاویاری 40 سال است نزد کشور ما وجود دارد و ما در بخش عمل آوری می توانیم حرف اول دنیا را بزنیم و از سوی دیگر شرایط آب و هوایی و نیروی کار ارزان و برند تجاری خاویار ایران فرصت مناسبی برای تولید سودآور در کشور است که همه اینها در صورت بی توجهی و عدم سرمایه گذاری در تولید خاویار از ماهیان پرورشی از دست خواهد رفت.

بزرگترین مجتمع پرورش ماهی خاویار در . . . امارات

بزرگترین مجتمع پرورش ماهی خاویار در جهان در امارات عربی متحده راه اندازی شده است. پیش بینی می شود این مجتمع 10 درصد تقاضای جهانی خاویار را به میزان 35 تن در سال تولید کند.

اماراتی ها اعلام کرده اند این مجتمع که با هزینه حدود 115میلیون دلار ساخته شده است مکانهای ویژه ای را برای تخم گذاری و پرورش بچه ماهی خاویار فراهم کرده است.ماهی خاویار از این پس فقط در زادگاه اصلی آن یعنی آبهای سرد دریای خزر پرورش نمی یابد بلکه هم اکنون در امارات نیز پرورش می یابد البته نه در آبهای گرم خلیج فارس بلکه در مجتمعی پیشرفته که همان آب سرد را برای این نوع ماهی گرانقیمت فراهم کرده است.

طبق این اطلاعات اماراتی ها بدون داشتن مزیت اقتصادی در تولید خاویار و با سرمایه گذاری و فراهم ساختن شرایط مصنوعی قصد بدست آوردن بازار این کالای گرانبها را دارند و ایران به عنوان یکی از معدود کشور های دارای مزیت طبیعی در تولید خاویار رفته رفته در حال ازدست دادن سهم خود در بازار های بین المللی این کالاست.

اماراتی ها می گویند انتظار می رود ماهیهای خاویار این مجتمع سال آینده تخم ریزی کنند تا مسئولان مجتمع، کار پرورش ماهی خاویار را آغاز کند و مسئولان مجتمع می گویند سی و پنج تن ماهی خاویار در سال تولید خواهند کرد.

به گفته متخصصان هر مقدار محل زندگی خاویار مناسبتر باشد خاویار آن نیز بهتر خواهد بود و مجتمع پرورش ماهی خاویار در امارات، این شرایط را پدید آورده است ، مجتمعی که از پیشرفته ترین تکنولوژی برای پرورش و نگهداری ماهیان خاویار استفاده می کند.

انتظار می‌رود مسئولانی که در این باره کمترین مسئولیتی هم دارند، به خود بیایند و برای مدتی دعواها و جدال‌های رسانه‌ای را کنار بگذارند و به درد ماهیان خاویاری برسند! نگذاریم همه آنچه در انحصار ما بود به سادگی از دستمان برود.