سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) با معرفی شاخصی فراتر از آمارهای خشک اقتصادی، سعی کرد وضعیت رفاهی و کیفیت زندگی کشورها را به تصویر بکشد: «شاخص زندگی بهتر». یکی از معیارهای مهم زندگی بهتر، «توازن کار-زندگی» است که بیشترین و کمترین ساعات کار و فراغت اقتصادهای دنیا را زیر ذره‌بین قرار می‌دهد. بررسی‌های این پروژه نشان داد که کشورهای ایتالیا، فرانسه، هلند و اسپانیا بیشترین فراغت را در روز دارند و در مقابل کشورهای کلمبیا، ترکیه و مکزیک، بیشترین ساعت کار را در هفته تجربه می‌کنند. اگر ایران (با احتساب ۴۴ ساعت کار در هفته) در این بررسی قرار داشت، در ۵ کشور بالای لیست قرار می‌گرفت. البته از دریچه دیگر، ایران در قله این لیست نیز می‌تواند قرار گیرد. یکی از شاخص‌های مورد بررسی، درصد جمعیتی است که بالای ۵۰ ساعت در هفته کار می‌کنند. ترکیه با ثبت نرخ ۳۳ درصد در رتبه نخست شاخص مذکور قرار گرفت؛ اما داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهند که ۳/ ۳۸ درصد از نیروی کار ایران، بیش از حدود ۵۰ ساعت در هفته کار می‌کنند، پس ایران می‌تواند رتبه نخست این حوزه را در جهان داشته باشد. همه این فعالیت بیش از حد در حالی است که یافته‌های علمی و شواهد تجربی بررسی اخیر ثابت کرد که کار بیش از حد، کاهش بهره‌وری و خروج نهایی نیروی کار را سبب خواهد شد.

توازن مناسب میان کار و امور زندگی، چالش هر نیروی‌کاری است. ایجاد توازن میان کار، تعهدات خانوادگی و زندگی شخصی برای تمام اعضای خانواده اهمیت دارد. شاید ما تصور کنیم ساعت‌های زیادی را کار می‌کنیم، اما در مقابل روحیه کاری برخی کشورها، کار کردن ما مانند قدم زدن در پارک است. در این رابطه «سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه» در تازه‌ترین گزارش خود ساعاتی را که نیروی‌کار ۳۹ کشور عمدتا توسعه‌یافته به «کار» و «فراغت» اختصاص می‌دهند منتشر کرده است. به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، این سازمان پروژه‌ای را با عنوان «شاخص زندگی بهتر» جلو می‌برد که در آن وضعیت رفاهی و کیفیت زندگی کشورهای عضو، فراتر از آمارهای سرد اقتصادی، بر مبنای ۱۱ معیار مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. این یازده شاخص که برای هریک از کشورها نمره بین صفر تا ۱۰ می‌گیرند عبارتند از: «شرایط و مخارج مسکن»، «درآمد و سرمایه مالی»، «وضعیت اشتغال و بیکاری»، «کیفیت شبکه حمایت اجتماعی»، «آموزش»، «کیفیت محیط‌زیست»، «مشارکت مدنی»، «وضعیت سلامت»، «رضایت زندگی»، «امنیت» و در نهایت «توازن کار-زندگی.» براساس آمارهای آخرین معیار این پروژه یعنی «توازن کار-زندگی»، در این گزارش سعی شده است بیشترین و کمترین ساعات کار و فراغت اقتصادهای پیشرفته مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین با استفاده از یافته‌های مطالعات علمی و شواهد تجربی نشان داده خواهد شد که چطور کار بیش از حد منجر به کاهش بهره‌وری و خروجی نهایی نیروی‌کار می‌شود.

رکوردداران ساعت کار

شاید جالب باشد بدانید نیروی‌کار در اقتصادهای پیشرفته چند ساعت در روز کار می‌کند و توازن کار-زندگی او چگونه است. سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه در گزارش خود، مهم‌ترین جنبه تعادل میان کار-زندگی، را میزان زمانی دانسته است که فرد به‌کار کردن اختصاص می‌دهد. شواهد حاکی از آن است که ساعات کار طولانی به سلامت شخص صدمه می‌زند، ایمنی را به خطر می‌اندازد و فشار استرس او را افزایش می‌دهد.

بیشترین ساعات کاری را چه کشورهایی دارند؟ براساس آمارها، طولانی‌ترین ساعات کاری را در جهان کلمبیا دارد، کشوری که جمعیت نیروی کار آن به‌طور میانگین ۷/ ۴۷ ساعت در هفته کار می‌کند. پس از کلمبیا، ترکیه با ۴۷ ساعت کار در هفته در رده دوم پرکارترین کشورها ایستاده است. در رده سوم این رتبه‌بندی نیز نام دیگر کشور آمریکای جنوبی، یعنی مکزیک به چشم می‌خورد. البته در معیار مجموع ساعات کار سالانه، یک نیروی‌کار مکزیکی با میانگین ۲۱۴۸ ساعت کار در سال بیش از هر جای دیگری در جهان کار می‌کند. براساس آمارها، تنها شش کشور در جهان هستند که میانگین ساعات کار بالای ۴۰ ساعت در هفته دارندکه به ترتیب عبارتند از: کلمبیا، ترکیه، مکزیک، کاستاریکا، آفریقای جنوبی و شیلی.

براساس آمارهای این سازمان، ۱۱ درصد از جمعیت نیروی‌کار کشورهای عضو که عمدتا اقتصادهای پیشرفته هستند، بیش از ۵۰ ساعت در هفته کار می‌کنند. در میان این کشورها، ترکیه با اختلاف بیشترین سهم جمعیتی که بیش از حد کار می‌کنند (بیش از ۵۰ ساعت در هفته) را دارد: حدود ۳۳ درصد از نیروی‌کار. پس از ترکیه، مکزیک با ۲۹ درصد و کلمبیا با ۲۷ درصد بیشترین سهم را از جمعیتی که بیش از ۵۰ ساعت در هفته کار می‌کنند دارند. براساس آمارهای این سازمان، در مجموع مردان نسبت به زنان ساعات طولانی بیشتری را کار می‌کنند: سهم مردان با ساعات طولانی کار در میان کشورهای «سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه» ۱۵ درصد است، نرخی که در میان زنان ۶ درصد را نشان می‌دهد.

ایتالیایی‌ها؛ رکورددار ساعات فراغت

هر چه نیروی‌کار ساعات طولانی‌تری را به‌کار کردن اختصاص دهد، زمان کمتری برای سایر فعالیت‌های زندگی او باقی می‌ماند. میزان و کیفیت زمان فراغت افراد، نقش حیاتی در رفاه دارد، و منجر به تقویت سلامت روحی و فیزیکی می‌شود. بر این اساس یک نیروی‌کار «سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه» به‌طور میانگین ۶۳ درصد از روز خود را (معادل ۱۵ ساعت) به مراقبت‌های شخصی (شامل تغذیه و خواب) و فراغت (شامل روابط با دوستان و خانواده و فعالیت‌های سرگرم‌کننده) اختصاص می‌دهد. بیشترین زمان فراغت را ایتالیایی‌ها دارند، جایی که نیروی‌کار در روز ۵/ ۱۶ ساعت را صرف فراغت می‌کند. فرانسه با ۴/ ۱۶ و هلند با ۱/ ۱۶ ساعت زمان تفریح در روز به ترتیب در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. در مجموع نیز تنها این سه کشور بیش از ۱۶ ساعت در روز را به فراغت اختصاص می‌دهند. در انتهای این رتبه‌بندی کلمبیا با ۱۲ ساعت و مکزیک با ۴/ ۱۲ ساعت کمترین زمان فراغت از کار را در میان کشورها دارند، آماری که با ساعات کاری بالای آنها مطابقت دارد.

افزایش ساعات کار، کاهش بهره‌وری و تولید

براساس مطالعه‌ای که دانشگاه استنفورد با عنوان «کرانچ مُد» پیرامون بهره‌وری نیروی‌کار انجام داده، کار بیش از حد باعث کاهش مجموع خروجی نهایی می‌شود. برای مثال کارگر «الف» را در نظر بگیرید با ۴۰ ساعت کار در هفته و کارگر «ب» که ۶۰ ساعت در هفته کار می‌کند. براساس یافته‌های این مطالعه مجموع خروجی نهایی (یا تولید کل) کارگر «الف» که معادل «۴۰ ضربدر بهره‌وری کارگر الف» است بیشتر از کارگر «ب» که برابر «۶۰ ضربدر بهره‌وری کارگر ب» است خواهد بود. در واقع کاهش بهره‌وری کارگر «ب» ناشی از کار بیش از حد به اندازه‌ای است که ساعات کاری بالای او را بی‌اثر کند.

ضربه به بهره‌وری از دو جنبه

به اعتقاد اقتصاددانان این دانشگاه، این کاهش چشمگیر بهره‌وری از دو جنبه قابل توضیح‌ است. اول، با افزایش ساعات کاری، به‌طور ساده‌ای کارآیی‌ نیروی‌کار کاهش می‌یابد، کاهشی که ناشی از استرس، خستگی و سایر عوامل است. این درحالی است که کار بیش از حد منجر به خواب ناکافی و حتی اختلال در خواب می‌شود، امری که اثرات منفی قابل‌توجه برای بهره‌وری تمام ساعات روز افراد به همراه دارد. عامل دومی که برای کاهش بهره‌وری ناشی از کار بیش از حد عنوان شده، تا حدی در دنباله مورد اول است. کاهش بهره‌وری نیروی‌کاری که بیش از حد کار می‌کند در برخی از ساعات کمتر و در برخی ساعات دیگر با شدت بیشتری نمایان می‌شود. برای مثال بهره‌وری ۴ ساعت ابتدایی کارگری که ۶۰ ساعت در هفته کار می‌کند ممکن است با کارگری که ۴۰ ساعت در هفته کار می‌کند برابر باشد. در ساعات آخر کار اما بهره‌وری او به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. به عبارتی دیگر نیروی‌کاری که بیش از حد کار می‌کند پس از ساعاتی به‌خصوص (و شاید آخرین روزهای هفته) خستگی او منجر به بروز خطا و اشتباه می‌شود که اصلاح آن نیاز به‌کار اضافه دارد. این واقعیت تاکنون به وضوح برای نیروی‌کار بخش صنعتی تجربه شده است: کارگرانی که با ماشین‌آلات سنگین کار می‌کنند، با افزایش ساعات کاری، با احتمال بیشتری به خود یا کالاها صدمه می‌زنند.

شواهد علمی نیز بر این یافته‌های علمی صحه می‌گذارند. براساس گزارشی که «کنگره اتحادیه تجاری» انگلیس منتشر کرده، در میان اقتصادهای عضو اتحادیه اروپا، بالاترین میزان بهره‌وری مربوط به کشورهایی است که ساعات کاری پایینی دارند. براساس آمارهای این گزارش، در سال ۲۰۱۸ نیروی‌کار تمام‌وقت انگلیس طولانی‌ترین ساعات کار را در میان اعضای اتحادیه اروپا داشت، درحالی‌که یکی از پایین‌ترین سطوح بهره‌وری را به ثبت رساند. در این رابطه هر چند آلمانی‌ها ۸/ ۱ ساعت در هفته کمتر از انگلیسی‌ها کار می‌کنند اما بهره‌وری آنها ۶/ ۱۴ درصد بیشتر است. به همین منوال، نیروی‌کار تمام وقت ایرلند ۶/ ۲ ساعت کار هفتگی کمتر از همتای انگلیسی خود دارد، درحالی‌که بهره‌وری او ۷/ ۶۲ درصد بالاتر است.

کار کردن در ایران و دیگر کشورها
  قوانین کار کردن در ایران چه شباهت و تفاوت‌هایی با دنیا دارد؟ مطالعه گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه و برآیند مطالعات انجام‌شده در این حوزه نشان می‌دهد 1-  شش کشور در جهان هستند که میانگین ساعات کار بالای 40 ساعت در هفته دارندکه به ترتیب عبارتند از: کلمبیا، ترکیه، مکزیک، کاستاریکا، آفریقای جنوبی و شیلی. اگر در این مطالعه شرایط کار در کشور ما نیز بررسی می‌شد نام ایران هم باید به این جمع اضافه می‌شد، ساعت کاری قانونی در ایران ۴۴ ساعت در هفته است. بنابراین علاوه بر این شش کشور، در ایران نیز میانگین قانونی ساعت کار بالای ۴۰ ساعت است. ۲- یکی از شاخص‌های دیگر این گزارش درصد جمعیتی است که بالای ۵۰ ساعت در هفته کار می‌کنند. ترکیه رتبه نخست در این شاخص را دارد؛ زیرا ۳۳ درصد از جمعیت کار ترکیه بیش از ۵۰ ساعت در هفته کار می‌کنند. وضعیت ایران چطور است؟ داده‌های تفصیلی مرکز آمار از بازار کار ایران نشان می‌دهد این رقم برای ایران ۳/ ۳۸ درصد است. یعنی این درصد از جمعیت کار ایران بالای حدود۵۰ ساعت در هفته کار می‌کنند. بنابراین اگر در این بررسی نام ایران اضافه می‌شد می‌توانست جایگاه ترکیه را به خود اختصاص دهد. ۳- بحث تعطیلات دو روزه مدت‌هاست در نظام تصمیم‌گیری مطرح است. برخی اثر‌گذاری این تصمیم بر تولید و رشد اقتصادی را دلیل مخالفت خود عنوان می‌کنند. گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه به خوبی نشان می‌دهد کلیشه‌ها چگونه مانع تصمیم درست شده است.کار کردن زیاد از سطحی به بعد نه تنها کمک به تولید نمی‌کند، بلکه ضد تولید است. جالب اینکه درحالی برخی از ایران به عنوان کشور تعطیلات نام می‌برند که فقط سه کشور آخر هفته یک روزه دارند؛ ایران، بوتان و نپال. ایرانی‌ها با وجود داشتن تعطیلات مناسبتی بیشتر در مقایسه با سایر کشورها، به‌واسطه یک روزه بودن تعطیلات پایان هفته، تقریبا یک ماه کمتر از میانگین جهانی به تعطیلات می‌روند. در مجموع در ایران کارگران یکی از طولانی‌ترین ساعت‌های کاری را در مقایسه با دیگر کشور‌ها دارند. بر مبنای گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه بیشترین درصد فراوانی نیروی کار بالای ۵۰ ساعت کار از آن ایران است (با توجه به رتبه اعلام شده برای ترکیه) و بیشترین روز کاری در سال، از آن کارگران و کارکنان در ایران. اما جالب نرخ رشد بهره‌وری در کشور با وجود این میزان کار است؛ تقریبا صفر.

 همگی خسته نباشیم!

منبع: دنیای اقتصاد