پیشرفت‌های علمی روسیه چه نسبتی با فعالیت‌های نظامی‌اش دارد؟

در آخرین رده‌بندی صورت‌گرفته در سال 2019 از سوی GFP (سایت قدرت‌های نظامی جهان)، روسیه در بین 137 کشور و بعد از آمریکا، در جایگاه دومین کشور برتر نظامی دنیا قرار گرفته است. این کشور هم مانند بسیاری دیگر از کشورهای فعال در زمینه‌های نظامی، در بخش‌های مختلف از جمله زمینی، هوایی و دریایی قدرت بالایی داشته و با توجه به تسهیلاتی که در اختیار دارد، یکی از ابرقدرت‌های نظامی دنیا به‌شمار می‌رود. در ادامه پرونده بررسی ارتباط ارگان‌های نظامی کشورهای مختلف با دانشگاه‌ها و نقش تاثیرگذار آنها در پیشبرد علم، این‌بار سراغ کشور روسیه رفته‌ایم.روسیه از آکادمی‌های نظامی مختلفی در حوزه‌های تخصصی تشکیل شده و موسسات دانشگاهی روسیه تحت عنوان آکادمی فعالیت می‌کنند. آکادمی‌های نظامی ستادکل؛ آکادمی‌های نظامی نیروهای زمینی؛ مدرسه و دانشکده نظامی نیروهای زمینی؛ آکادمی‌های نظامی نیروهای موشکی؛ آکادمی‌های نظامی نیروهای هوایی، نیروهای دفاع هوایی و نیروهای فضایی؛ دانشکده‌های آموزشی دریایی و آکادمی‌ها و دانشکده‌های نیروهای مسلح جزء آکادمی‌های نظامی روسیه محسوب می‌شوند. علاوه‌بر این، آکادمی علوم نظامی نیز یک سازمان غیردولتی بین‌منطقه‌ای تحقیقاتی روسیه است که در آن تحقیقات پایه و کاربردی نظامی به دانش‌آموختگان ارائه می‌شود.

با تاسیس آکادمی علوم روسیه، دانشمندان برتر نیروهای مسلح، آژانس‌های امنیتی و صنایع دفاعی و نیز دانشمندان غیرنظامی جذب این آکادمی شدند. حدود 30 درصد از اعضای این آکادمی را اعضای خدمتگزار در بخش نیروهای مسلح روسیه و دیگر آژانس‌های امنیتی تشکیل می‌دادند. این آکادمی ارتباط تنگاتنگی با مراکز تحقیقاتی برتر روسیه و سازمان‌های علمی کشورهای CIS (کشورهای مستقل هم‌سود)، آکادمی علوم روسیه، آکادمی علوم راکتی و توپخانه‌ای روسیه، آکادمی ملی علوم بلاروس، آکادمی نظامی ستادکل نیروهای مسلح روسیه، دانشگاه نظامی وزارت دفاع روسیه، دانشکده تاریخ نظامی لیگ وزارت دفاع روسیه برای شرکت‌های دفاعی و دیگر دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی و موسسات و دانشکده‌های تحقیقاتی عمومی دارد که در رشد و ترقی آنها در زمینه‌های نظامی این کشور نقش قابل‌ملاحظه‌ای ایفا می‌کند.

 زمینه‌های تحقیقاتی آکادمی علوم نظامی

تمام آکادمی‌ها و دانشگاه‌های نظامی روسیه در زمینه‌ها و حوزه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند. مطالعه ماهیت تهدیدهای نظامی امنیت روسیه و راه‌های جلوگیری از بروز جنگ و مناقشه‌های نظامی؛ بررسی ترکیب و محتوای منافع ملی روسیه و چگونگی اطمینان از امنیت نظامی این کشور؛ رشد پایه‌های علمی دکترین نظامی، اصلاحات نظامی و سازمان دفاع جمعی کشورهای CIS؛ پیش‌بینی رفاه آتی و روش‌های به‌کارگیری از نیروهای مسلح جزء مباحثی است که به‌طور تحقیقاتی در این آکادمی‌ها مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.

      نیروی هوایی روسیه

روسیه با توجه به هلی‌کوپترهای بال‌ثابت و بال چرخشی که دارد، از قدرت بالایی در حوزه‌های نظامی برخوردار است. حملاتی که در نیروی هوایی روسیه شکل می‌گیرند، انواع حملات چندمنظوره و نیز حملاتی با هدف حملات سبک را هم شامل می‌شوند. البته پهپادهای بدون سرنشین در این نوع جای نمی‌گیرند. به‌طورکلی، هواپیماهای تک‌بال استراتژیک و تاکتیکی تنها وسایل حمل‌ونقل نظامی در این کشور هستند. جنگنده‌ها شامل جنگنده‌های چندمنظوره و ردیاب؛ هواگردهای ابتدایی و پیشرفته؛ هلی‌کوپترهای ثابت‌بال، بمب‌افکن‌های اختصاصی و پلتفرم‌های عملیات‌ویژه، انواع هواپیماهای نظامی روسیه را تشکیل می‌دهند. البته تجهیزات نیروی هوایی روسیه هنوز در حال توسعه است و انتظار می‌رود در سال‌های آتی سیستم‌های پیشرفته‌تری را وارد بخش‌های نظامی خود کند.

نیروی زمینی

بخش اعظمی از قدرت نیروی نظامی روسیه مدیون بهره‌مندی از تانک‌ها شامل تانک‌های اصلی میادین نبرد (MBT)، تانک‌های سبک و تانک‌های نابودگر و نیز انواعی از خودروی زره‌پوش جنگی است. پرتابگرهای راکتی در نیروی زمینی تنها نوع پیشرانه‌ها هستند.

      قدرت نیروی دریایی

ناو هواپیمابر یکی از ارکان اصلی نیروی دریایی روسیه به شمار می‌رود. معمولا از ناوهای قدیمی برای حمل ناوهای هلی‌کوپتربر استفاده می‌شد. سیستم زیردریایی روسیه هم انواعی از زیردریایی‌های دیزلی- الکتریکی و زیردریایی‌های هسته‌ای را شامل می‌شود که تحولی را در حملات هسته‌ای در دنیا ایجاد کرده است.

      بزرگ‌ترین تولیدکننده تجهیزات نظامی در دنیا

ارتش روسیه علاوه‌بر سه نیروی زمینی، دریایی و هوایی، از سه ارتش مستقل شامل یگان استراتژیک موشکی، یگان پدافند دفاعی و یگان هوابرد تشکیل شده است. ارتش این کشور در سال 2017، با بیش از یک میلیون پرسنل فعال پنجمین قدرت ارتش دنیا به شمار می‌رفت. علاوه‌بر این، بیش از 2.5 میلیون سرباز ذخیره و یگان‌های رزرو هم در روسیه وجود دارند که تعداد نیروها را به بیش از 20 میلیون نفر افزایش می‌دهد. روسیه بزرگ‌ترین انبار سلاح‌های هسته‌ای را در دنیا به نام خود ثبت کرده و دومین ناوگان بزرگ زیردریایی‌های موشکی بالستیک و تنها نیروی بمب‌افکن استراتژیک مدرن را در خارج از آمریکاست. بیش از 90 درصد 14 هزار سلاح هسته‌ای دنیا در اختیار روسیه و آمریکاست. همچنین، نیروی تانکی روسیه بزرگ‌ترین نیرو و جزء بزرگ‌ترین نیروهای زمینی، دریایی و هوایی در دنیاست.

روسیه از نظر صنعت نظامی کاملا مجهز است و بخش اعظم تجهیزات و تسهیلات نظامی موردنیاز خود را در داخل کشور تولید می‌کند و تنها بخش محدودی از این تجهیزات وارداتی هستند. این کشور از سال 2001 تاکنون یکی از برترین کشورها در زمینه تولید تجهیزات نظامی در دنیاست و حدود 30 درصد فروش سلاح‌های نظامی دنیا در اختیار روسیه است، به‌طوری که سلاح‌های نظامی تولیدی خود را به حدود 80 کشور صادر می‌کند. طبق گزارش موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، روسیه در سال‌های 2010 تا 2014 دومین صادرکننده بزرگ نظامی در دنیا لقب گرفت، به‌طوری که صادرات تجهیزات نظامی از این کشور به کشورهای دیگر بین سال‌های 2005 تا 2009 تا 37 درصد رشد را نشان می‌دهد.

 بودجه‌های نظامی روسیه

براساس گزارش‌های  tradingeconomics که حول محور تاثیر ارگان‌های نظامی در پیشبرد علم دنیاست، بخش تحقیق و توسعه نظامی در کشورها به‌ویژه برترین کشورهای نظامی دنیا حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و از این‌رو، بودجه‌های زیادی صرف R&D در این حوزه می‌شود. تولید ناخالص داخلی (GDP) روسیه در سال 2019 به حدود یک تریلیون و 750 میلیارد دلار رسید و انتظار می‌رود این مقدار در سال 2020 به حدود یک تریلیون و 910 میلیارد دلار افزایش یابد. GDP روسیه در سال 2016 حدود یک تریلیون و 657 میلیارد دلار بود. طبق آخرین گزارش‌ها، بودجه نظامی دولت روسیه در سال 2016 چیزی حدود 93 میلیارد و 900 میلیون دلار را شامل می‌شد. این درحالی است که در سال 2019 حدود 44 میلیارد دلار صرف بودجه دفاعی این کشور شده است. مسکو حدود نیمی از بودجه دفاعی خود را که چیزی بالغ بر 25 میلیارد دلار می‌شود، صرف تحقیق و توسعه می‌کند که به طور قطع، می‌تواند نقش تأثیرگذاری در پیشبرد علم در این کشور ایفا کند.

آکادمی نظامی نیروی زمینی «فرونز»

این آکادمی نظامی سال 1918 در شهر مسکو به‌عنوان آکادمی ستادکل تاسیس شد و سه سال بعد به آکادمی نظامی ارتش سرخ تغییر یافت. درواقع، این آکادمی از نظر فعالیت، با دانشکده ستادکل و فرماندهی ارتش آمریکا در کانزاس یا دانشکده ستاد ارتش بریتانیا در کمبرلی برابری می‌کند. اواخر دهه 1930، دوره‌های بالاتر دانشگاهی نیز به‌عنوان برنامه آموزشی پیشرفته و برای فارغ‌التحصیلان پیشین به دروس فرونز اضافه شد. سپس، این برنامه به‌عنوان پایه دروس آکادمی ستادکل «وروشیلوف» انتخاب شد و آکادمی فرونز بار دیگر روی آموزش جنگ زمینی ارتش در سطح تاکتیکی متمرکز شد. سال 1979، این آکادمی جایگاهی برای اجرای اصول عملیاتی- تاکتیکی، تاریخ جنگ و هنر نظامی، زبان‌های خارجی و دیگر موضوعات و بخش‌های تحقیقاتی علمی بود. در آن سال، کتابخانه آکادمی فرونز متشکل از حدود دو میلیون نسخه کتاب بود.

در سپتامبر 1998، این آکادمی و آکادمی «مالینوفسکی» با آکادمی ترکیبی ارتش متشکل از نیروهای نظامی و ارتشی فدراسیون روسیه ادغام شدند. این مرکز از سال 2010 تحت‌عنوان مرکز علمی و آموزشی نظامی فعالیت می‌کند. بخشی از فعالیت‌های نظامی مشترک غرب روسیه در این مرکز علم و آموزشی نظامی صورت می‌گیرد. تمام افسرانی که از این مرکز فارغ‌التحصیل می‌شوند، دیپلم و نشان الماس‌مانند نقره‌ای را دریافت می‌کنند که در گوشه سمت راست اونیفرم نظامی یا لباس‌های غیرنظامی آنها نصب می‌شود.

دانشکده فرماندهی عالی ارتش مسکو

این دانشکده در سال 1917 به‌عنوان نخستین دانشکده توپچی‌ها در مسکو راه‌اندازی شد. در این دانشکده آموزش افسران آینده ارتش روسیه در زمینه کسب مهارت‌های استراتژیکی، تاکتیکی و فرماندهی در دستور کار قرار می‌گیرد و دانش‌آموختگان باید دوره‌ای چهار ساله را پشت‌سر بگذارند و بعد از آن می‌توانند به‌عنوان ستوان در ارتش روسیه خدمت کنند. دانشجویان این دانشکده افسری به دانشجویان کرملین معروف هستند. بعد از دو سالی که از آغاز فعالیت این دانشکده گذشت، ارتش سرخ مدیریت آن را برعهده گرفت. پس از مدتی، این دانشکده به‌عنوان اولین دانشکده عالی نظامی شوروی فعالیت خود را ادامه داد. این دانشکده پس از مدتی به دانشکده نظامی آموزش پیاده‌نظام مسکو تغییر یافت که دانش‌آموختگان آن کار دفاع از مسکو را در جنگ‌جهانی دوم در جبهه شرقی برعهده داشتند و در سال 1998 به دانشکده نظامی مسکو تغییر کرد  که این نام تاکنون روی آن باقی مانده است.

آکادمی مهندسی نیروی هوایی

آکادمی مهندسی نیروی هوایی ژوکوفسکی سال 1920 در مسکو تاسیس شد. هدف از راه‌اندازی این آکادمی، آموزش مهندسان کارکشته برای فعالیت در نیروی هوایی شوروی بود که علاوه‌بر سخنرانی، در مقام دانشمند بتوانند در دانشکده‌های نظامی و موسسات تحقیقاتی فعالیت کنند. تاسیسات اصلی این آکادمی حوالی فرودگاه مرکزی مسکو واقع شده است. طول دوره تحصیل در این آکادمی حدود پنج سال است. این مرکز علاوه‌بر اینکه موسسه‌ای برای یادگیری در سطوح آموزش عالی است، مرکزی علمی برای کار روی مسائلی در حوزه‌های فناوری‌های هواپیمایی، نگهداری و استفاده از آنها در جنگ‌ها و مبارزه‌ها نیز به شمار می‌رود. از سال 2008 تاکنون، آکادمی هوایی «گاگارین» بخشی از این مرکز به شمار می‌رود.

روزنامه فرهیختگان