فاطمه پاسبان 

بخش کشاورزی از جمله فعالیت‌هایی است که در انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش دارد. به طور کلی فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری در حدود 14درصد و دیگر کاربری زمین حدود 17درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص داده است. در این میان اطلاعات آماری فائو نشان می‌دهد که در طی دوره 2001 تا 2011 میلادی گازهای حاصل از تخمیر روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده، بزرگ‌ترین عامل انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش کشاورزی بوده، به طوری که حدود 40درصد سهم داشته است. بعد از آن فضولات حیوانی در مرتع حدود 15درصد، کودهای شیمیایی 13درصد، کشت برنج 10درصد، مدیریت کود 7درصد، سوزاندن ساوانا حدود 5درصد، باقیمانده‌های محصول4درصد، کودپاشی به خاک 3درصد و کشت خاک‌های ارگانیک3درصد سهم داشته‌‌اند.

آمار و ارقام نشان می‌دهد بخش دامپروری و حیوانات اهلی نقش مهمی در انتشار آلاینده‌های بخش کشاورزی دارد. گاز متان به صورت یک‌فرآورده فرعی از طریق نفخ شکم و باد گلوی حیوان نشخوار‌کننده آزاد می‌شود. تولید گازهای گلخانه‌ای توسط گاو، گاومیش، گوسفند، بز، شتر، اسب، قاطر، الاغ و خوک حاصل می‌شود. اطلاعات آماری فائو نشان می‌دهد در سال 2011 مجموع گازهای گلخانه‌ای انتشار یافته از تخمیر روده نشخوارکنندگان 2071تن معادل دی‌اکسیدکربن بوده که حدود سه‌چهارم از کل گازهای منتشر شده توسط کشورهای غیرمتعهد در توافقنامه کیوتو منتشر شده است. به عبارتی کشورهایی که در ضمیمهI پیمان کیوتو متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نبوده‌‌اند، عامل اصلی تولید گازهای گلخانه‌ای در خصوص تخمیر روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده بوده‌اند. آمار نشان می‌دهد که طی دوره 2001 تا 2011 انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از تخمیر روده نشخوارکنندگان از 1858تن معادل دی‌اکسیدکربن به 2071تن معادل دی‌اکسیدکربن در سال 2011 رسیده که سالانه طی این دوره حدود 11درصد رشد داشته است. همچنین ملاحظه می‌شود تمامی این رشد توسط کشورهای غیرمتعهد توافقنامه کیوتو صورت گرفته است. به‌طوری که طی دوره 2001 تا 2011 در کشورهای غیرمتعهد انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از تخمیر روده نشخوارکنندگان 19درصد افزایش داشته، در حالی که طی همین دوره در کشورهای متعهد در حدود 9درصد کاهش را نشان می‌دهد. در این میان قاره آسیا و آمریکا بزرگ‌ترین انتشار‌دهنده گازهای گلخانه‌ای ناشی از تخمیر روده نشخوارکنندگان بوده‌اند؛ به طوری که آسیا 37درصد و آمریکا 33درصد سهم را داشته و بعد از آن آفریقا با 14درصد، اروپا با 12درصد سهم در رتبه بعدی قرار دارند. میانگین رشد سالانه گازهای گلخانه‌ای ناشی از تخمیر روده نشخوارکنندگان طی دوره 2001 تا 2011 مربوط به آفریقا با 2/7درصد رشد مثبت بوده و بعد از آن آسیا با 2درصد رشد سالانه مثبت است و در مقابل اروپا با رشد 1/6درصد منفی و اقیانوسیه با رشد منفی یک‌درصدی قرار دارند.

 مشاهده می‌شود که بیشترین منتشر‌کننده گازهای ناشی از تبخیر روده نشخوارکنندگان قاره‌های آفریقا و آسیاست. با توجه به میانگین دهه 2000 پیش‌بینی می‌شود انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای ناشی از تبخیر روده نشخوارکنندگان در سال 2030 در حدود 19درصد و برای 2050 در حدود 32درصد رشد یابد و به بیش از 2500 تن معادل دی‌اکسیدکربن در سال 2050 خواهد رسید. این ارقام لزوم برنامه‌ریزی صحیح و مناسب را برای کاهش آلاینده‌های این نوع فعالیت‌های بخش کشاورزی ضروری می‌کند. در ایران آمار فائو نشان می‌دهد گازهای ناشی از تبخیر روده نشخوارکنندگان از رقم 18هزارو923تن معادل دی‌اکسید‌کربن در سال 2001 به 18هزارو384تن در سال 2011 رسیده که در حدود 2/8درصد سالانه رشد منفی داشته است اما در حدود بیش از 44درصد گازهای گلخانه‌ای فعالیت‌های بخش کشاورزی سهم تبخیر روده نشخوارکنندگان است و نقش مهمی در تولید گازهای گلخانه‌ای در ایران دارد. از مجموع گاز متان منتشرشده توسط تخمیر روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده حدود 74درصد توسط گاو (55درصد سهم گاوهای غیر شیری و 19درصد سهم گاوهای شیری)، 11درصد توسط گاومیش، 7درصد توسط گوسفند و 5درصد توسط بز تولید و منتشر می‌شود. به‌عبارتی پرورش و نگهداری گاو عامل مهمی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش کشاورزی است. این در حالی است که مهمترین منبع تولید شیر در اکثر کشورهای دنیا از جمله ایران گاو است. در سال 2011 اطلاعات برای ایران نشان می‌دهد که از مجموع گازهای گلخانه‌ای تولیدشده توسط تخمیر روده بزرگ حیوانات نشخوارکننده در حدود 53درصد توسط گاو ( 22/5درصد سهم گاوهای غیر شیری و 30/6درصد سهم گاوهای شیری)، 2/4درصد توسط گاومیش، 28درصد توسط گوسفند و 13/4درصد توسط بز تولید و منتشر می‌شود. به عبارتی در ایران گاو و گوسفند 81درصد گازهای گلخانه‌ای را به خود اختصاص می‌دهند.

منبع: شرق