لایحه­خروج از رکود درحالی قرار است به مجلس ارائه شود که انتظار وجود دارد تا نمایندگان مجلس با سرعت در تصویب و حفظ انسجام این لایحه، دولت را در رویارویی با چالش رکود تورمی کمک و همراهی کنند. در این راستا به‌منظور نقد بسته پیشنهادی دولت به گفت‌وگو با آلبرت بغازیان، اقتصاددان پرداختیم. 

 نظر شما درمورد بسته دولت چیست، آیا این بسته را برای خروج از رکود تورمی مناسب ارزیابی می­کنید؟

بسته ارائه‌شده از سوی دولت نوآوری خاصی ندارد و سیاست و ضمانت اجرائی این بسته مثل دیگر برنامه­های توسعه و مخصوصا توسعه صنعتی مشخص نیست. چنانچه در کنار آن ما برنامه‌های پنج و ششم، بودجه و سیاست­های اقتصاد مقاومتی را داریم. در این بسته سیاست­های اقتصاد مقاومتی دیده می­شود. اما اینکه چگونه

و طی چه مدت زمانی می­خواهد اجرا شود، مشخص نیست. یعنی بخش مالی و زمانبندی آن مشخص نیست. حتی اگر عنوان را هم برداریم، این بسته بیشتر به بسته سیاست دولت توسعه‌ای، سند توسعه یا نوعی برنامه اجرایی دولت برای آینده کشور شبیه است. هر کشوری هم حتی اگر در وضعیت رکود نباشد و تورم هم نداشته باشد به‌دنبال گسترش صنعت، تخصیص بهینه منابع، کنترل نقدینگی و گسترش توریسم خواهدبود. در این حالت بحث اولویت‌بندی است که این بسته فاقد آن است و منابع مالی و زمانبندی آن هم مشخص نیست. درست است که ما دچار بیماری هلندی، نقدینگی بالا، کاهش نرخ ارز و همچنین دچار تحریم هستیم یعنی به نوعی دچار شوک تورمی شدیم. اما خروجمان باید عکس این باشد. به هرحال اقتصاد ما از شوک ارزی و تحریم ها ضربه خورده است و نرخ ارز هم 3 هزار تومان رسیده است و برخی آن را تا 4 هزار تومان هم پیش‌بینی می‌کنند؛ چون دولت برنامه­ای برای کاهش آن ندارد. طی 2 یا 3 سال اخیر شوك ارزی باعث بالارفتن قیمت تمام‌شده و كاهش قدرت خرید مردم شد ضمن اینكه اعمال تحریم­ها نیز توان كاركردن با تمام ظرفیت تعریف شده را از شركت­ها گرفت لذا قیمت‌ها بالاتر رفته و در نتیجه قدرت خرید و تقاضای مردم كاهش چشمگیری پیدا كرد. لذا انتظار می‌رفت در بسته پیشنهادی این دو عامل منفی اقتصادی لحاظ شده و راهكار عملی برای حل آن در نظر گرفته می شد. با پیش‌بینی نشدن راهكاری برای كاهش نرخ ارز هر روز شاهد ماراتن قیمت‌هایی هستیم. در این بین خلا برنامه برای كاهش نرخ ارز در بسته حمایتی كاملا مشهود است. البته معتقدم که سال بعد اقتصاد رشد مثبتی خواهیم داشت یعنی درحال خروج از رکود هستیم. اما اگر بخواهیم قیمت­ها را کاهش دهیم این بسته در این زمینه چیزی ندارد. 

 راهکار مناسب برای خروج از رکود چیست؟

در این زمینه هر وزارتخانه­ای باید سهم خود را داشته باشد و وزارت اقتصادی باید مجری و پایش‌کننده و پاسخگو باشد نه اینکه بیاید و بسته را مورد تائید قرار دهد. البته دو اقدام در اینجا مغفول مانده است؛ یکی بحث استقرار رفع تنگناهای حاصل از تحریم­هاست که مشخص نیست، آیا دیده شده یا نه و دیگر کاهش نرخ ارز و نرخ بهره­‌ای که هزینه مالی این دو از نظر قیمتی و تولیدی اینجا دیده نشده یا کمرنگ است و یا در اولویت نیست. بحث صادرات و افزایش کیفیت و تولید همواره در هر اقتصادی مطرح و در صدر برنامه­هاست و نمی­توان آن را حذف کرد. در هر وضعیت اقتصادی نمی­توانیم بگویم که نمی­خواهیم ارزش‌افزوده را بالا ببریم یا صادرات را زیاد کنیم. افزایش صادرات و كاهش وابستگی راهكارهایی است كه دولت برای بلندمدت پیش‌بینی كرده و برای كوتاه‌مدت باید راهكارهای ملموس‌تری را مدنظر قرار می­داد تا اثرات مثبت آن نیز سریع­تر در جامعه نمود پیدا می­كرد. كاهش نرخ ارز و تثبیت آن راهی سریع­تر برای فرار از ركود بوده درحالی كه جزو راهكارهایی كه در بسته برای خروج از تورم در نظر گرفته شده گنجانده نشده است.

 برای اینکه بتوانیم مشکل رکود را حل کنیم؛ باید تورم کاهش یابد؟ 

رکود ناشی از عرضه و هزینه‌هاست نه ناشی از تقاضا. اتفاقی که در آمریکا و اروپا افتاد این بود که تقاضا لطمه خورد که با سیاست انبساطی، چون تورم هم ایجاد نمی­کرد خیلی راحت توانستند تقاضا را با اعمال کاهش نرخ مالیاتی افزایش دهند. اگر تقاضا را افزایش دهیم به تورم کمک کردیم و اگر بخواهیم تورم را کاهش دهیم به رکود کمک کردیم. راه­حل افزایش عرضه، تولید و صادرات است. با این کیفیت و قیمت تمام شده و دلار 4 هزار تومان مشتری بیرونی هم پیدا نخواهد شود. 

 اگر تحریم­ها برداشته نشود، می­توان به ­خروج از رکود تورمی امیدوار بود؟ 

تا زمانی که تحریم‌ها برداشته نشود بحث صادرات منتفی است. در این حالت به افزایش تولید نیازمندیم . البته در بحث ساخت داخل با مشکلات تکنولوژی و کمبود منابع مالی روبه‌رو هستیم. 

 آیا دولت برای خروج از رکود نیازمند به منابع نفتی است؟ 

در این بسته عنوان شده که دچار بیماری هلندی هستیم، لذا کمامان به منابع نفتی نیاز داریم. اما باید حواسمان باشد که این بیماری تشدید نشود. دولت باید به سمت صندوق توسعه ملی و تولید برود و نه رفع نیازهای جاری و تنها بودجه را تأمین کند.  

 در کل بسته را مثبت ارزیابی می­کنید یا نه؟ 

برنامه­ای كه دولت در این بسته ارائه كرده غیرواقعی نیست و با واقعیت موجود جامعه همخوانی دارد چراكه دولت نرخ تورم و بیكاری را واقع بینانه نگریسته و بررسی كرده است اما این نسخه برای بلندمدت پیچیده شده و در كوتاه‌مدت كاربردی ندارد. اینكه دولت توانسته نرخ تورم را از 35 به 25 كاهش دهد غیر قابل انكار است اما آنچه واقعیت دارد تورم همچنان وجود دارد و حركت دولت در این بسته به سمت غیرتورمی شدن نیست درحالی كه انتظار می­رفت مهم‌ترین برنامه این بسته مهار تورم باشد. این بسته هیچ غلط املائی و انشائی ندارد و سیاست متناقضی در آن وجود ندارد. اما بحث خروج از رکود تورمی به این سادگی نیست. 

منبع: آرمان