احسان سلطانی

تحلیلگر اقتصادی

در تعادل نوشت: طی سال‌های 1391و 1392 در نتیجه تحریم‌های مالی و تجاری امریکا و اتحادیه اروپا، ارزش صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا به میزان 50 درصد سقوط کرد اما در سال‌های 1393و 1394 به شرایط قبل از تحریم‌ها بازگشت. هر چند انتظار می‌رفت که پس از برجام، صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا همچنان افزایش پیدا کند اما نه تنها صعود نکرد که تا حدی تنزل هم یافت. بررسی ترکیب اقلام صادرات غیرنفتی به اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که عامل اصلی افزایش صادرات در سال‌های 1393و 1394 افزایش شدید صادرات ورق فولاد گرم بود...

طی سال‌های 1391و 1392 در نتیجه  تحریم‌های مالی و تجاری امریکا و اتحادیه اروپا، ارزش صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا به میزان 50 درصد سقوط کرد اما در سال‌های 1393و 1394 به شرایط قبل از تحریم‌ها بازگشت. هر چند انتظار می‌رفت که پس از برجام، صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا همچنان افزایش پیدا کند اما نه تنها صعود نکرد که تا حدی تنزل هم یافت. بررسی ترکیب اقلام صادرات غیرنفتی به اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که عامل اصلی افزایش صادرات در سال‌های 1393و 1394 افزایش شدید صادرات ورق فولاد گرم بود که با 327درصد رشد از 174 به 740میلیون دلار صعود کرد. با وجود رشد صادرات سایر کالاها به میزان 77درصد طی سال‌های 1395و 1396 سقوط شدید صادرات ورق فولاد گرم به 340میلیون دلار در سال 1395و 46میلیون دلار در سال 1396 موجب شد که در دو سال اخیر مجموع ارزش صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا کاهش پیدا کند. هر چند که تا سال 1391 سهم صادرات ورق فولاد گرم از کل صادرات غیرنفتی به اتحادیه اروپا از 10درصد فراتر نرفت اما طی سال‌های 1393و 1394 به ترتیب به 33و 47درصد افزایش یافت و در سال‌های 1395و 1396 به ترتیب به 21و 3درصد سقوط کرد. صادرات ورق فولاد گرم ایران به اتحادیه اروپا از کمتر از 100میلیون دلار در قبل از سال 1392 به 174میلیون دلار در سال 1392 و پس از آن به ترتیب در سال‌های 1393و 1394 به 5۰۰ و 74۰میلیون دلار صعود کرد اما متعاقب آن سقوط شدید به 340و 46میلیون دلار در سال‌های 1395و 1396 را تجربه کرد. در سال 1396 نسبت به سال 1394 صادرات ورق فولاد گرم ایران از نظر ارزش با 74درصد کاهش از 1139 به 292میلیون دلار و از نظر وزن با 55 درصد کاهش از 1529 به 695 هزار تن تنزل پیدا کرد. در این رابطه با وجود اینکه کاهش شدید صادرات به اتحادیه اروپا مسوول اصلی آن محسوب می‌شود اما در عین حال صادرات به کشورهای دیگر نیز با افت قابل ملاحظه‌یی روبه‌رو شد. سهم اتحادیه اروپا از صادرات ورق فولاد گرم تا قبل از سال 1393 به صورت میانگین حدود 20درصد بود که به ترتیب در سال‌های 1393و 1394 تا 51 و 65 درصد بالا رفت. صادرات ورق فولاد گرم ایران به اتحادیه اروپا در عمل از اواسط سال 1395 متوقف شد و علت آن ارزان‌فروشی صادراتی (دامپینگ) تولیدکننده/صادرکننده انحصاری این کالا بود که در نتیجه کل صادرات ورق فولاد گرم ایران با وضع جریمه سنگین(آنتی‌دامپینگ) از سوی اتحادیه اروپا روبه‌رو شد. بررسی روند صادرات ورق فولاد گرم ایران به اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که صادرات ایران در سال 2016 میلادی با ارزان‌فروشی گسترده توام است به صورتی که بهای واحد صادراتی ایران به اتحادیه اروپا تا سطح 30درصد زیر قیمت‌های مرجع جهانی تحویل بنادر جنوب اروپا کاهش پیدا کرد.

نظر به‌وسعت و حجم و ارزش بالای میزان دامپینگ (فروش زیر قیمت) در صادرات ورق فولاد گرم ایران و 4کشور دیگر به اتحادیه اروپا این اتحادیه از تابستان سال 1395 بررسی موضوع و انجام اقدامات در این خصوص را در دستور کار خود قرار داد. در نهایت با توجه به بررسی‌های صورت گرفته و مدارک و مستندات، شرکت فولاد مبارکه به همراه چند شرکت دیگر در کشورهای روسیه، اوکراین و برزیل متخلف شناخته شدند و به عنوان جریمه دامپینگ(فروش با قیمت زیر بهای بازار) عوارض قطعی 57.5 یورو بر کیلوگرم بر واردات ورق فولاد گرم از ایران وضع شد که به کل واردات از ایران تعمیم داده شد. بررسی‌های تجاری نشان‌دهنده این موضوع است که با توجه به عدم تغییر در حجم واردات ورق فولاد گرم اتحادیه اروپا در سال 2017میلادی، ایران بازار ورق فولاد گرم خود در اتحادیه اروپا را به کشورهای ترکیه، هند و مصر واگذار کرده است.

صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا از رشد درخور و شایسته برخوردار نشده است. در این راستا تولیدکنندگان کوچک و متوسط از توان و امکان لازم جهت حضور در بازار اتحادیه اروپا برخوردار نیستند و صادرکنندگان بزرگ(صنایع بالادستی دولتی و شبه‌دولتی) نیز به نظر می‌رسد که بیشتر علاقه‌مند به کار با بازارهای کشورهای آسیایی باشند. تعاملات و مبادلات تجاری با اتحادیه اروپا نیازمند تخصص و مهارت‌های تجاری و فنی بالاتر نسبت به کشورهای آسیایی است و از سوی دیگر قوانین و مقررات حاکم بر بازار اروپا اجازه بسیاری از اقدامات مدیران بنگاه‌های شبه‌دولتی را نمی‌دهد چنانچه درخصوص شرکت فولاد مبارکه به وقوع پیوست. توان اجرایی و عملکرد ضعیف و پر اشتباه مدیریت بنگاه‌‌های صنعتی بزرگ شبه‌دولتی مانعی بزرگ و کلیدی بر سر راه مبادلات تجاری و اقتصادی هر چه بیشتر با بازار اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. قطعا بر سر راه صادرات غیرنفتی به اروپا موانع و مشکلات متعددی وجود دارد اما در هر صورت بیش از معضلات صادرات نفت نیست.

ضمیمه: اقدام آنتی دامپینگ اتحادیه اروپا

علیه واردات ورق فولاد گرم از ایران

نظر به وسعت و حجم و ارزش بالای میزان دامپینگ(فروش زیر قیمت) در صادرات ورق فولاد گرم ایران و 4کشور دیگر به اتحادیه اروپا، این اتحادیه اقدام به بررسی موضوع و اتخاذ اقدامات در این خصوص کرد. روند و شواهد تاریخی این اقدامات که در نتیجه منجر به محرز شدن دامپینگ و اعمال اقدامات تنبیهی علیه ایران و کشورهای روسیه، اوکراین و برزیل شد به شرح ذیل است.

 (1) در تاریخ هفتم جولای سال 2016میلادی (17تیر ماه سال 1395) کمیسیون اروپا رویه اعمال آنتی‌دامپینگ را درخصوص واردات بعضی اقلام ورق گرم از آهن و فولاد از کشورهای برزیل، ایران، روسیه، صربستان و اوکراین آغاز کرد. این اقدام پس از تسلیم شکایت انجمن فولاد اروپا(به نمایندگی اکثریت تولیدکنندگان ورق فولاد گرم در اروپا) در تاریخ 23مه ‌سال 2016میلادی(سوم خرداد ماه سال 1395) صورت گرفت.

 (2) خلاصه مدیریتی گزارش شکایت آنتی‌دامپینگ روی ورق فولاد گرم وارداتی از کشورهای ایران، روسیه، اوکراین، صربستان و برزیل در تاریخ 16سپتامبر سال 2016میلادی(26مرداد ماه سال 1395) منتشر شد. این گزارش حاکی از این بود که اعمال دامپینگ روی قیمت‌های ورق فولاد گرم وارداتی از این کشورها منجر به افزایش 30درصدی واردات از آنها در سال 2016میلادی و از سوی دیگر وارد آمدن ضرر و زیان به تولیدکنندگان داخلی در اتحادیه اروپا شد. در این گزارش اعلام شد که ورق فولاد گرم از کشورهای ایران، روسیه، اوکراین، صربستان و برزیل حدود 30درصد زیر قیمت به اتحادیه اروپا صادر  که برآورد می‌شود توام با 20تا 50 درصد دامپینگ باشد. از 10بنگاه صادرکننده فولاد در این کشورها به عنوان دامپینگ‌کنندگان نام برده شد که از ایران فقط نام شرکت فولاد مبارکه در بین آنها بود.

 (3) در تاریخ سوم آگوست سال 2017میلادی(12 مرداد ماه سال 1396) کمیسیون اروپا جلسه‌یی با شرکت فولاد مبارکه برگزار کرد که متعاقب آن حاشیه دامپینگ و نرخ عوارض آنتی‌دامپینگ 17.9درصد و حداقل قیمت وارداتی 468.49 یورو بر تن روی صادرات این شرکت به اتحادیه اروپا وضع شد. پس از آن تدابیر وضع شده به اطلاع کلیه ذی‌نفعان رسانیده و آخرین اظهارات و دفاعیات کتبی و شفاهی آنها اخذ شد.

 (4) ضمن آنکه اقدامات موقت اتحادیه اروپا از نیمه دوم سال 1395 آغاز شده بود، کمیسیون اروپا به بررسی‌های خود درخصوص دامپینگ را ادامه داد که در نهایت در تاریخ پنجم اکتبر سال 2017میلادی(13مهر ماه سال 1396) منجر به وضع مقررات اعمال تعرفه‌های آنتی‌دامپینگ روی واردات ورق فولاد گرم از کشورهای برزیل، ایران، روسیه و اوکراین شد. در گزارش مشروح و مفصل یکصد صفحه‌یی وضع مقررات اعمال عوارض آنتی‌دامپینگ روی واردات ورق فولاد گرم از این کشورها موضوعات مهمی مورد بحث قرار گرفت که به مواردی به شرح زیر اشاره می‌شود.

الف- بنگاه متخلف تولیدکننده صادراتی ایرانی درخصوص انجام تخلفات دامپینگ قیمت‌های فروش به اتحادیه اروپا شرکت فولاد مبارکه و طرف خارجی آن شرکت تجاری فولاد تارا در آلمان معرفی شده‌اند. بخشی از صادرات فولاد مبارکه به اروپا از طریق این شرکت انجام شد.

ب- براساس گزارش کمیسیون اروپا، واردات ورق گرم فولاد اتحادیه اروپا از ایران در سال 2013میلادی 125هزار تن، سال 2014میلادی 527 هزار تن و سال 2015میلادی 1015هزار تن بود. طی سال‌های 2013تا 2015میلادی بهای واحد واردات ورق فولاد گرم از ایران به ترتیب 454، 415و 369یورو در تن بود. طی دوره مورد بررسی بهای واحد واردات از ایران 316یورو در تن گزارش شد که در بین 5کشور مورد بررسی(برزیل، ایران، روسیه، صربستان و اوکراین) از همه پایین‌تر است. همچنین بهای واردات ورق فولاد گرم از ایران نسبت به سال 2013 در مقایسه با 4کشور دیگر بیشتر کاهش یافت.

ج- با توجه به بررسی‌های انجام شده و مدارک و مستندات، حداقل قیمت وارداتی 472.72یورو بر تن روی واردات ورق فولاد گرم از 4کشور برزیل، ایران، روسیه و اوکراین به اتحادیه اروپا تعیین شد و روی واردات این کالا از شرکت فولاد مبارکه 57.5 یورو بر تن عوارض قطعی واردات وضع شد. همچنین جریمه دامپینگ شرکت فولاد مبارکه به کل واردات ورق فولاد گرم از ایران تعمیم داده شد.

منابع در روزنامه موجود است.