احمد میرخدائی

ویترین مغازه‌های میوه‌فروشی کشور را میوه‌های خوش‌فرم و شکیل خارجی با قیمت‌های بالا قبضه کرده‌اند و گویا کسی هم به روشنی از کیفیت ورود و عرضه این میوه‌ها، که اکثرشان نیز نوبر محسوب می‌شوند، اطلاعی ندارد. چندی پیش بود که معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: نباید به دلیل منافع چند وارد‌کننده و با واردات بی‌حساب‌وکتاب میوه، با مصالح کشور بازی کرد. به گزارش «ایسنا» محمدعلی طهماسبی با تأکید بر اینکه این میوه‌ها به دور از چشم‌ ناظران سازمان حفظ نباتات و بدون ارزیابی سلامت‌شان وارد بازار می‌شوند، اصلاح قانون واردات محصولات کشاورزی را الزامی دانسته است تا هرکسی نتواند به بهانه واردات پیله‌وری، به واردکردن میوه‌، اقدام کند. برای اطلاع از چندوچون قاچاق و واردات میوه‌، گفت‌وگویی با «مجتبی شادلو»، رئیس اتحادیه باغ‌داران کشور، انجام داده‌ایم. شادلو می‌گوید واردات میوه، به جز موز، طبق قانون ممنوع است و به دلیل فسادپذیربودن میوه، از هر راهی نیز نمی‌تواند قاچاق‌ شود. در ادامه، متن کامل گفت‌وگوی رئیس اتحادیه باغ‌داران کشور با «شرق» را می‌خوانید.
‌جناب شادلو، در دولت گذشته واردات محصولات کشاورزی به شکل بی‌رویه انجام می‌شد. درحال‌حاضر واردات قانونی میوه به کشور به چه شکلی است و از ممنوعیت‌های این حوزه هم بگویید؟
در شرایط فعلی، واردات میوه به ایران به استثنای موز ممنوعیت مطلق دارد؛ یعنی قانونا به مقدار محدود هم اجازه واردات داده نمی‌شود؛ اما شاهدیم در فصول مختلف، میوه‌هایی که قطعا نه در آن فصل در کشور تولید می‌شود و نه مصرف آن در جامعه عرف است، باز هم در بازارها وجود دارد. این میوه‌ها در آن فصول مزیت نوبرانه دارند؛ اما در هر صورت حتی میزان کمی که به‌دلیل نبود نظارت وارد بازار می‌شود نیز به تولید داخلی زیان می‌رساند.
‌این میوه‌ها قاچاق محسوب می‌شوند یا واردات؟
بحث قاچاق میوه یک‌سری حواشی دارد که باعث می‌شود عموم مردم هم قبول نکنند این همه میوه‌ قاچاق باشد.
‌چه حواشی‌ای؟
 مثلا می‌گویند اگر واردات ممنوع است، این میوه‌ها از چه راهی وارد کشور می‌شوند. این حجم از میوه را نمی‌شود از راه‌های صعب‌العبور به کشور قاچاق کرد. یک چمدان کالا نیست که به‌راحتی قاچاق شود یا مثلا بشود آن را با قاطر و شتر از راه‌های صعب‌العبور به کشور آورد.
‌یعنی به نظر شما این میوه‌ها به صورت قاچاق وارد کشور نمی‌شوند؟
میوه نمی‌تواند در قالب تصوری که عموما برای قاچاق در جامعه وجود دارد، یعنی از بیراهه و غیراصولی، وارد کشور شود. اما اگر قاچاق را به معنی دورزدن قانون معرفی کنیم، می‌توان گفت میوه قاچاقی وارد می‌شود چراکه قانون صراحتا واردات میوه را ممنوع اعلام کرده است.
‌میوه‌هایی که در ورود قاچاقشان به کشور شک وجود دارد چه میوه‌هایی هستند و از کجا به بازار ایران می‌آیند؟
به دلیل تفاوت فصول در دو نیم‌کره شمالی و جنوبی، اغلب میوه‌هایی از شیلی، برزیل، کشورهای آفریقایی و مدیترانه‌ای وارد می‌کنند که در بازار نیست و نوبر محسوب می‌شود. در کنار اینها گاهی نارنگی پاکستانی و گاه پرتقال مصری عرف بازار می‌شود؛ گرچه عموما پرتقال‌هایی از کشورهای شمال آفریقا و کشورهای منطقه مدیترانه هم در بازار وجود دارد اما اغلب به پرتقال مصری معروف شده‌اند. میوه و مرکباتی مانند لیموترش هم از کشورهای آمریکای جنوبی به‌خصوص برزیل وارد می‌شود یا  گلابی از چین، سیب از فرانسه، انگور از شیلی و بسیاری دیگر که از پاکستان و ترکیه گرفته تا کشورهای شمال آفریقا و آمریکای‌جنوبی، هر زمانی که فرصتش باشد، وارد می‌شوند.
‌واردات میوه از این کشورها با توجه به بعد مسافت به‌صرفه است؟
کسی تجارت بی‌سود انجام نمی‌دهد و در هر صورت این تجارت هم عاقبت به سود این افراد خواهد بود. در ضمن، با توجه به متفاوت‌بودن فصل‌ها در دو نیم‌کره شمالی و جنوبی، طبیعی است که هر میوه‌ای که از این کشورها به ایران بیاید، نوبرانه محسوب می‌شوند و در غیاب مشابه ایرانی، چند برابر قیمت به فروش می‌رسند.
‌این محصولات از چه راهی به ایران می‌رسند، چطور می‌تواند قاچاقی اما تروتازه به ایران برسد؟
از چه راهی را من هم نمی‌دانم. هرکسی چیزی می‌گوید اما هیچ‌کدام از مواردی که عنوان می‌شود مانند واردات از طریق قانون پیله‌وری و مبادله مرزنشینان، یا واردات میوه به همراه مسافر و دیگر راه‌هایی که در مورد دیگر کالاها کارایی دارد، در بحث واردات یا قاچاق میوه قابل قبول نیست. حمل میوه، شرایط و بسته‌بندی خاص خود را می‌طلبد. امکانات و مراقبت خاص نیاز دارد. تازه در شرایطی که همه این موارد رعایت شده باشد باز هم ممکن است میوه خراب شود. میوه حساس و فسادپذیر است و اگر فرایند حمل و نگهداری آن به‌درستی مدیریت نشود، زود ضایع می‌شود. وقتی در داخل کشور، تا میوه از باغ به بازار مصرف برسد در معرض فاسدشدن قرار می‌گیرد چطور می‌شود که این محصولات به‌صورت غیرحرفه‌ای قاچاق شود و با این شکل و شمایل تروتازه به بازار مصرف برسد؟
‌ شما به‌عنوان رئیس اتحادیه، این سؤال‌ها را تاکنون از مسئولان نپرسیده‌اید؟ آنها چه پاسخی به این پرسش‌ها داده‌اند؟
ممکن است قاچاقچیان از ارتباطاتی برخوردار باشند اما همه از قاچاق میوه و کیفیت واردشدن آن به بازار کشور اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند!
‌همه یعنی چه کسانی؟ آقایان وزیر؟
همه یعنی متولیان امر. یعنی کسانی که در حوزه مسئولیت خود با محوریت واردات یا قاچاق میوه با رسانه‌ها صحبت می‌کنند. 
اينكه ‌گفته می‌شود قاچاق میوه بیشتر مربوط به مبادله مرزنشینان است را رد می‌کنید. چرا؟
مگر روابط بین‌الملل و ساختار مبادله با کشورهای خارجی به همین راحتی است که افراد بی‌تخصص بیایند در این عرصه وارد شوند. میوه با سوخت و مواد آرایشی و پارچه فرق دارد. شیوه قاچاق آن و قاچاقچی آن هم باید فرق داشته باشد. شاید بشود توجیه کرد که نارنگی پاکستان از این طرق مبادله شود اما انگور شیلی را چطور توجیه کنیم؟ مشخص است که گروهي ناشناخته اما متخصص، این کار را می‌کنند.
‌ این افراد در ظاهر ناشناخته اما متخصص در واردات یا قاچاق میوه چه كساني هستند؟
کسانی می‌توانند در امر قاچاق میوه وارد شوند که در امر واردات و صادرات به‌خصوص در زمینه میوه‌وتره‌بار تخصص داشته باشند. از این متخصصان هم، آن دسته که گردش کار وسیع دارند یا شرکت‌های معتبری را مديريت می‌کنند، دست به قاچاق نمی‌زنند. نمی‌آیند نام خودشان را خراب کنند. کسانی که در بخش میوه‌وتره‌بار کسب‌وکار گسترده‌ای دارند و مثلا موز وارد می‌کنند و در عوض میوه‌های ایرانی را صادر می‌کنند نیز دست به این کار نمی‌زنند چون با زحمت برای خود اعتبار و برند و نامی ایجاد کرده‌اند و اصلا ریسک این بدنامی‌ها برایشان قابل پذیرش نیست.
‌زمانی بحث واردات میوه هم وجود داشت. چطور شد این مسئله به ممنوعیت واردات میوه ختم شد و قاچاق به جای واردات نشست؟
در دولت‌های نهم و دهم آمدند و در ظاهر گفتند ما در مواقع غیرضروری، میوه و محصولات کشاورزی وارد نمی‌کنیم، بلکه فقط در مواقع ضروری، که در داخل محصول نداریم، به صورت محدود و برای رفع نیاز، اجازه واردات می‌دهیم اما واقعا بیشترین خسارت و بیشترین خیانت به بخش کشاورزی هم از همین راه شد.
‌ ßواقعا مقدار محدودی وارد شد؟ مقدار محدودي که آسیبی نمی‌رساند!
ببخشید! اجازه وارداتي که به واسطه آن میوه خارجی در همه روزهای سال در سبد خانوار بود و در همه مغازه‌های کشور دیده می‌شد، چطور محدودیتی است؟ در قانون صادرات و واردات، ثبت سفارش پنج ماه اعتبار دارد؛ این یعنی امروز که مجوز دهند تا پنج ماه می‌توان با آن میوه وارد کرد. اینکه ربطی به نیاز پیدا نمی‌کند. اینکه گفتند اجازه می‌دهند مقدار محدودی میوه برای رفع نیاز در مواقع ضروری وارد شود، بهانه بود. بعد از این قانون، مقدار بسیار زیادی از محصولات کشاورزی خارجی را در میادین میوه‌وتره‌بار و خرده‌فروشی‌ها دیدیم که گویا همان مقدار محدود بوده است! این مسئله بدترین حالت بود و با این کار، بیشترین لطمه را به تولید زدند.
‌دولت یازدهم با این قانون چه کرد؟
انصافا دولت یازدهم مقابل این مسئله ایستاد و واردات میوه کلا ممنوع اعلام شد اما همین مقادیر میوه خارجی که در بازار وجود دارد و برچسب قاچاق بر آن می‌خورد، حتی اگر قابل توجه نباشد، باز هم موجه نیست.
‌حالا حجم واردات یا قاچاق میوه چقدر است؟
به رقم اگر حساب کنید یک درصد دولت‌های نهم و دهم هم نیست اما ما روی همین مقدار کم هم انتقاد داریم. هم آن مجوز محدود که منجر به واردات سالانه می‌شد و هم این میوه‌هایی که برچسب قاچاق می‌خورد، خطرات خاص خودشان را دارند. باید این میوه‌ها در هر مکان و هر جایگاهی که فروخته می‌شوند، ردیابی و حذف شوند. اگر تنبیه شدیدی برای فروش درنظر بگیرند، سریع همه ماست‌ها کیسه می‌شود.
‌این میوه‌ها براساس تقاضای بازار مصرف وارد می‌شوند یا در زمانی که انواع داخلی این میوه‌ها در بازار است هم عرضه می‌شوند؟
ما یک کشور چهارفصل داریم. حتی در همین تهران دمای جنوب و شمال شهر با هم اختلاف قابل توجهی دارد. طبیعت کشور اقتضا می‌کند میوه‌های متنوعی در یک زمان در اقصی نقاط کشور تولید و به بازار مصرف روانه شود که این اتفاق هم می‌افتد اما دیگر این امکان در کشور وجود ندارد یک میوه‌ زمستانی مانند پرتقال در تابستان عرضه شود. در این میان متأسفانه عده‌ای محدود اما سودجو و منفعت‌طلب سعی می‌کنند مباحثی را برای توجیه لزوم واردات میوه مطرح کنند که یکی از این توجیهات این است که مثلا پرتقال تولید داخل در تابستان یا هلو و زردآلوی ایرانی در زمستان نیست و باید میوه‌ وارداتی جای آنها را بگیرد.
‌شما چه پاسخی برای این توجیه دارید؟
ما اگر در بعضی فصول برخی محصولات را نداریم، محصولاتی برای جایگزینی آنها هست. ما در چله زمستان زردآلو و هلو نداریم اما آیا اصلا ذائقه ایرانی به این محصولات گرایش دارد؟ مگر در زمستان کسی محصولات سرد می‌خورد؟ هندوانه هم به خاطر مرسوم‌بودن آن برای شب یلدا فقط در یک شب خورده می‌شود وگرنه ذائقه‌ها در زمستان به سمت میوه‌هایی مانند سیب و پرتقال متمایل است. چه اصراری است که در همه فصول، همه میوه‌ها در بازار باشد آن هم به قیمتی گزاف و چند برابر مشابه ایرانی. عرف بازار و انتظارات جامعه و همه چیز را با این کارها به‌هم ریخته‌اند. جدا از اینکه با این واردات و قاچاق نابجا به تولید لطمه می‌زنند، هیچ کمکی هم به مصرف‌کننده و تکمیل سبد غذایی جامعه نمی‌کنند. همه باید به خاطر منافع عده قلیلی تحت‌الشعاع قرار بگیرند و اذیت شوند تا درآمد آنچنانی نصیب این عده شود. در فرایند قاچاق یا واردات میوه واقعا به همان مصرف‌کننده هم خیانت می‌شود. همان کسی که بهترین پرتقال ایرانی را می‌خورد، باید در فصل تابستان، در غیاب پرتقال ایرانی، پرتقال پوست‌کلفت و چقر و بی‌کیفیت خارجی را چهار برابر قیمت بخرد و بخورد تا جیب آن افراد محدودی که میوه خارجی به بازار وارد می‌کنند، پر شود.
‌این توجیهات چقدر قابل‌اعتناست؟
تلاش برای واردات میوه دیگر منحصر به این توجیه‌ها نمی‌شود که مثلا در فلان فصل، فلان میوه نیست پس باید وارد شود. سال گذشته مجلس برای گرفتن اجازه واردات میوه به دولت فشار آورده بود؛ حتی نمایندگان استان‌های شمالی گفتند پرتقال نداریم! پس چطور شد که ما تا آخر خرداد پرتقال داشتیم؟ به فرض اگر یک سال وقفه‌ای در تولید یک محصول پیش بیاید، آیا باید بلافاصله برای واردات قانون تصویب کرد؟ چرا سه سال قبل از آن، که باغ‌داران ما نابود شدند و محصولاتشان از فراوانی و به این دلیل که بیش از مصرف بازار بودند، خراب شد، کسی به دادشان نرسید اما یک سال که وقفه‌ای در تولید افتاد، همه طالب واردات میوه شدند؟ دولت در برابر این فشارها مقاومت کرد و انصافا هم شجاعت نشان داد. واقعا جسارت به خرج داد که در برابر این هجمه «نداریم نداریم» مقاومت کرد و در نهایت دیدیم که تا خرداد باز هم پرتقال داشتیم!
‌اگر دولت مقابله کرد، پس چرا برای جلوگیری از قاچاق موفق عمل نکرده‌ است؟
متأسفانه توجیهات غیرمنطقی دیگری هم از جانب برخی افراد آورده می‌شود. اخیرا برخی از تجار گفته‌اند اگر دولت و وزارت جهاد کشاورزی راست می‌گویند و میوه به اندازه نیاز وجود دارد، بروند و الان پرتقال بخرند. این افراد با این توجیهات می‌خواهند بازار را به‌هم بریزند. بی‌توجه به اینکه هر کاری برای خودش اصل و اصولی دارد و خریدوفروش پرتقال هم عرف و زمان خودش را دارد. پرتقال در فصل سرما چیده می‌شود و حالا فقط می‌توان پیش‌خرید کرد وگرنه پرتقالی برای خرید نیست.
‌به هرحال باوجود ممنوعیت واردات، باز هم میوه‌های خارجی در کشور است، شما این میوه‌ها را قاچاق قلمداد می‌کنید؟
من می‌گویم قاچاق میوه چیز مخفیانه‌ای نیست. یک روال غیرمتعارف است که اگر بخواهند آن را جمع کنند، می‌توانند. اگر به فرض روزنه‌هایی در مرز و گمرک ما هم ایجاد شده باشد، یا از هر روش دیگری امکان واردات میوه مهیا شده باشد، بازهم این میوه‌ها باید در جایی به فروش برسند. دستگاه نظارت بازار و سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده بسیار سریع می‌توانند محل ذخیره و عرضه این میوه‌ها و متولیان آن را ردگیری و یک‌بار برای همیشه با آنها برخورد کنند.
‌پس چرا برخورد نمی‌شود؟
من بگویم چرا برخورد نمی‌شود؟ شما از آنها بپرسید چرا این کار را نمی‌کنند. چرا فقط «ننه من غریبم» سر می‌دهند و شعار می‌دهند که میوه قاچاق و وارد می‌شود و ... اینکه چرا جلوی آن گرفته نمی‌شود را باید از ناظران و مدعیان این امور بپرسید. من مخالف قاچاق و واردات میوه هستم، اما اینکه چرا برخورد نمی‌شود را باید از متولیان امر پرسید. 

منبع: شرق