فروغ کریمی در دنیای اقتصاد نوشت:

 بررسی جدیدترین آمارهای گمرک ایران از بهبود تجارت در شهریور ماه حکایت دارد. در شرایطی که تجارت کشور از ابتدای امسال تا مرداد ماه رکوردهای خوبی را ثبت نکرده و روند کاهشی را در پیش گرفته بود، اما در شهریور ماه این روند تغییر مسیر داد؛ به‌طوری‌که صادرات کشور در آخرین ماه تابستان، رشد ارزشی 24 درصدی و واردات کشور نیز رشد ارزشی 28 درصدی را نسبت به مرداد ماه تجربه کرده است. از این رو به نظر می‌رسد ادامه این روند بتواند شدت رکود تجاری حاکم بر کشور را کاهش دهد.

 علاوه بر این، لیست اقلام عمده وارداتی در نیمه نخست سال جاری نیز حاکی از آن است که سهم بزرگی از واردات کشور از محصولات کشاورزی به سمت قطعات صنعتی و اقلام دارویی و اتومبیل سواری تغییر مسیر داده است.

 برخی از کارشناسان درخصوص تغییر اولویت‌های اقلام وارداتی معتقدند که سهم بزرگ قطعات صنعتی و اقلام دارویی از واردات کشور می‌تواند نشانه‌های خوبی را از بهبود اقتصاد کشور به همراه داشته باشد، اما حجم بالای واردات اتومبیل سواری به‌عنوان یک کالای مصرفی، برای تولید و اقتصاد کشور، تهدید محسوب می‌شود.

 همچنین آنها در تحلیل آمارهای منتشر شده 6 ماه نخست از سوی گمرک، روند افزایشی صادرات کشور در شهریور ماه را ناشی از رشد صادرات محصولات کشاورزی می‌دانند؛ به اعتقاد آنها شهریور ماه زمان برداشت محصولات کشاورزی از جمله پسته است که صادرات این نوع محصولات در این ماه می‌تواند بر رشد صادرات اثرگذار باشد.

 حجم تجاری ایران در شهریور ماه امسال معادل هفت میلیارد و 496 میلیون دلار رقم خورده که سه میلیارد و 941 میلیون دلار آن مربوط به واردات و سه میلیارد و 555 میلیون دلار آن نیز مختص صادرات کشور بوده است.

 از این رو تراز تجاری ایران در این ماه نیز معادل منفی 386 میلیون دلار ثبت شده که نسبت به ماه قبل از آن، منفی تر شده است. تراز تجاری ایران در مرداد ماه معادل منفی 165 میلیون دلار بود.

 از سوی دیگر، آمارهای گمرک از تجارت خارجی ایران در نیمه نخست سال جاری، از سبقت ارزش واردات به صادرات کشور نیز حکایت دارد؛ این در حالی است که تا پنج‌ماه منتهی به مرداد سال جاری، ارزش صادرات کشور بیشتر از واردات رقم خورده بود. آمارها همچنین افت 17 درصدی حجم تجاری در نیمه نخست سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل را نشان می‌دهند.

 دلایل اين روندکاهشی را می‌توان در «انتظار تاجران و توليدكنندگان نسبت به لغو كامل تحريم‌ها و اميد به كمتر شدن هزينه تجارت»، «رکود بهای انرژی و در پی آن افت جهانی ارزش کالاها و بخصوص محصولات پتروشیمی»، «کاهش و ثبات در نرخ ارز» و «افت قیمت مواد معدنی» دانست.

 براساس جدیدترین آمارهای گمرک از تجارت خارجی ایران در 6 ماه نخست سال جاری، ایران صادراتی معادل 20 میلیارد و 494 میلیون دلار و وارداتی معادل 20 میلیارد و 852 میلیون دلار رقم زده است.

 بر این اساس حجم تجاری کشور نیز به میزان 41 میلیارد و 346 میلیون دلار ثبت شده که با توجه به هدف 77 میلیارد دلاری کشور در صادرات غیرنفتی در سال 94 می‌توان گفت با گذشت نیمی از سال حدود 54 درصد رقم هدف گذاری شده محقق شده است.

 البته حجم تجاری بیش از 41 میلیون دلاری کشور در 6 ماه نخست سال جاری در حالی است که این رقم در دوره مشابه سال گذشته بیش از 50 میلیارد دلار ثبت شده بود. همچنین براساس آمارها از نیمه نخست سال 94، صادرات کشور نسبت به دوره مشابه سال گذشته افت ارزشی بیش از 14 درصدی و واردات کشور نیز افت ارزشی حدود 5/ 20 درصدی را تجربه کرده است.

  صادرات غیرنفتی کشور در حالی افت ارزشی 14 درصدی را تجربه کرده است که میزان صادرات در هر سه بخش میعانات گازی، محصولات پتروشیمی و سایر کالاها افت ارزشی را به خود دیده‌اند. طی این دوره، صادرات میعانات کشور در حالی سهم 65/ 19 درصد از ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده که به لحاظ وزنی افت 2 درصدی و به لحاظ ارزشی افت بیش از 40 درصدی را در صادرات داشته است.

 محصولات پتروشیمی نیز طی این دوره سهم 78/ 34 درصدی از ارزش کل صادرات کشور را از آن خود کرده است؛ طی این دوره، با اینکه صادرات محصولات پتروشیمی به لحاظ وزنی 74/ 35 درصد رشد داشته اما به لحاظ ارزشی با افت 02/ 0 درصدی روبه‌رو بوده است.

 سایر کالاها نیز در حالی که سهم ارزشی 57/ 45 درصدی از ارزش کل صادرات را به خود اختصاص داده‌اند، با افت وزنی بیش از 19 درصدی در صادرات، افت ارزشی حدود هفت درصدی را تجربه کرده است.

 افت ارزشی صادرات طی این دوره را بیش از همه می‌توان ناشی از افت جهانی قیمت نفت دانست؛ رکود قیمت انرژی نه تنها بر قیمت محصولات پتروشیمی تاثیر گذاشته، افت بهای بسیاری از کالاها به‌خصوص غلات و مواد غذایی را نیز به همراه داشته است؛ بر این اساس از آنجا که سهم زیادی از واردات کشور را این اقلام تشکیل می‌دهند، می‌توان گفت افت قیمت انرژی به واردات کشور نیز سرایت کرده و به افت ارزش واردات نیز کشور منجر شده است.

 اقلام عمده صادراتی و وارداتی

 طبق آمارهای گمرک بیشترین سهم از صادرات غیرنفتی کشور (بدون احتساب میعانات گازی) را اقلامی مانند «سایر گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده و پروپان مایع شده» با سهم ارزشی 26/ 15 درصدی، «پلیمرهای اتیلن به اشکال ابتدایی» با سهم ارزشی 9 درصدی، «روغن‌های نفتی و روغن‌های حاصل از مواد قیری و غیرخام» با سهم ارزشی 86/ 4 درصدی و «هیدرو کربورهای حلقوی» با سهم ارزشی 71/ 4 درصدی داشته‌اند که این آمار نشان از سهم بالای محصولات پتروشیمی از صادرات غیرنفتی کشور دارد.

 از سوی دیگر، در لیست اقلام عمده وارداتی کشور در نیمه نخست سال جاری نیز کالاهایی وجود دارد که پیش‌تر در این لیست دیده نمی‌شدند. در حالی که در پنج ماه منتهی به مرداد سال جاری، بیشترین سهم از اقلام عمده صادراتی به محصولات کشاورزی اختصاص داشت؛ آمارها از 6 ماه نخست نشان از سهم بالای اقلام صنعتی و دارویی در این لیست دارد. بر این اساس به نظر می‌رسد دولت در پنج ماه نخست سال جاری ذخایر استراتژیک خود را تامین کرده و واردات این نوع از اقلام را کاهش داده است.

 براساس آمارها، اقلام عمده وارداتی کشور طی شش ماه نخست سال جاری، شامل «ذرت دامی»، با سهم ارزشی 17/ 3 درصدی، «قطعات منفصله برای تولید تراکتور کشاورزی و خودروسازی»، با سهم ارزشی 89/ 2 درصدی، «انواع داروها متشکل از محصولات مخلوط شده یا نشده برای درمان و پیشگیری از بیماری» با سهم ارزشی 55/ 2 درصدی و «اتومبیل‌های سواری» با سهم ارزشی 38/ 2 درصدی بوده است.

 عمده مقاصد و مبادی صادراتی

 براساس آمارها، در 6 ماه نخست سال جاری، پنج مقصد عمده صادراتی ایران «چین»، «عراق»، «امارات متحده عربی»، «هند» و «افغانستان» بوده‌اند. ارزش صادرات ایران به چین با اختصاص سهم 65/ 22 درصدی از کل صادرات به میزان 22 درصد افت را تجربه کرده است. از این رو چین با اختصاص این سهم را می‌توان بزرگ‌ترین مقصد صادراتی ایران طی این دوره عنوان کرد. عراق نیز سهم 68/ 18 درصدی از ارزش صادرات ایران را ازآن خود کرده و نسبت به دوره مشابه سال گذشته با رشد حدود 5 درصدی در صادرات ایران روبه‌رو بوده است.

 سومین مقصد عمده صادراتی ایران امارات متحده عربی با سهم ارزشی 99/ 16 درصدی بوده است؛ این در حالی است که ارزش صادرات ایران به این کشور طی این دوره نسبت به دوره مشابه سال گذشته با رشد حدود 49 درصدی همراه بوده است. ارزش صادرات ایران به هند نیز طی دوره مورد بررسی در حالی رشد هشت درصدی داشته که سهم این کشور از ارزش صادرات ایران معادل 3/ 8 درصد رقم خورده است.

 افغانستان نیز پنجمین مقصد صادراتی ایران بوده که صادرات ایران به این کشور طی دوره مورد بررسی سهم ارزشی7/ 7 درصدی را داشته است. به همین ترتیب، 5 کشور عمده طرف معامله با ایران که مبادی وارداتی ایران هستند، «چین»، «امارات متحده عربی»، «جمهوری کره»، «ترکیه» و «هند» بوده‌اند. چین با اختصاص سهم 24/ 25 درصدی از ارزش کل واردات کشور به خود، بزرگ‌ترین کشور وارد‌کننده به ایران محسوب می‌شود. امارات متحده عربی نیز در حالی در جایگاه دوم کشورهای عمده وارداتی به ایران قرار دارد که سهم این کشور از ارزش کل واردات کشور 98/ 19 درصد رقم خورده است. جمهوری کره نیز به‌عنوان سومین کشور طرف معامله با ایران، سهمی معادل 93/ 8 درصد از ارزش کل واردات کشور را ازآن خود کرده است. ترکیه و هند نیز به ترتیب سومین و چهارمین مبدا عمده وارداتی کشور بوده‌اند که سهم ترکیه از ارزش کل واردات ایران 72/ 7 درصد و سهم هند معادل 11/ 6 درصد ثبت شده است.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۵۹۱