موفق‌ترین بنگاه‌های تجاری و صنعتی در قالب 500 شرکت برتر و بزرگ ایران، در هفدهمین سال رتبه‌بندی شرکت‌ها معرفی شدند. با توجه به آمار ارائه شده از سوی سازمان مدیریت صنعتی، حجم فروش 100 شرکت اول سال 93 بر اساس اطلاعات مالی سال گذشته، معادل 528 هزار و 230 میلیارد تومان بوده که در مقایسه با حجم فروش 100 شرکت برتر سال پیش از آن، بیش از 49 درصد رشد داشته است. فروش شرکت اول فهرست نیز نسبت به فروش شرکت صدم، 38 برابر بزرگ‌تر است. 10 شرکت ابتدای فهرست نیز فروشی معادل 19 برابر فروش 10 شرکت انتهای فهرست دارند. 15 شرکت بالای فهرست نیز 50 درصد جمع فروش 100 شرکت را شکل می‌دهند که نشان‌دهنده درجه تمرکز در وضعیت شرکت‌های بزرگ ایران است. از آنجا که میزان اثرگذاری فعالیت بنگاه‌ها در ابعاد اقتصاد ملی، رابطه مستقیمی با میزان فروش شرکت دارد، گزینش و رتبه‌بندی شرکت‌ها در مرحله اول بر اساس شاخص «حجم فروش» صورت می‌گیرد. جایگاه و رتبه غول‌های اقتصادی ایران در حالی مشخص شده که محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت در پیامی از مجامع علمی و سازمان مدیریت صنعتی درخواست کرد تا با تجزیه و تحلیل نتایج این رتبه‌بندی، سیاست‌های صنعتی کشور را به‌عنوان قطب‌نما تبیین کنند.

معرفی غول‌های اقتصادی ایران

رتبه و جایگاه 500شرکت برتر و بزرگ ایران، دیروز در هفدهمین دوره رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران بر اساس اطلاعات سال مالی 1392 و با احتساب حجم فروش مشخص شد.

10 شرکت اول رتبه‌بندی سال 1393 براساس اطلاعات مالی سال گذشته، به ترتیب شرکت پالایش نفت بندرعباس، شرکت پالایش نفت اصفهان، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس (هلدینگ)، شرکت سرمایه‌گذاری غدیر (هلدینگ)، شرکت گروه گسترش نفت و گاز پارسیان (هلدینگ)، بانک ملت (هلدینگ)، شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت (هلدینگ)، بانک تجارت (هلدینگ)، بانک پارسیان (هلدینگ) و شرکت ایران خودرو (هلدینگ) است.  در این همایش که رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس و جمعی از مدیران وزارت صنعت، معدن و تجارت حضور داشتند، بر تجزیه و تحلیل نتایج این رتبه‌بندی به‌منظور تدوین سیاست‌های صنعتی کشور تاکید شد.  مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی با اعلام اسامی شرکت‌های برتر امسال، گفت: شرکت‌ پالایش نفت بندر عباس، رتبه‌ اول را با 40 هزار میلیارد تومان فروش کسب کرد و این در حالی است که این شرکت سال گذشته رتبه دوم را در اختیار داشت. مجتبی رجب‌بیگی در همایش رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران اعلام کرد: حجم فروش صد شرکت اول بر اساس اطلاعات مالی سال گذشته528 هزار و 230 میلیارد تومان است که نسبت به کل فروش همین صد شرکت در سال قبل، بیش از 49 درصد رشد فروش را نشان می‌دهد. به گفته وی، فروش صدمین شرکت نیز هزار و 51  میلیارد تومان است که نسبت به سال گذشته نزدیک به 54 درصد رشد داشته است. وی افزود: از نظر بالاترین میزان ارزش افزوده، بیشترین سودآوری، بیشترین صادرات و بالاترین ارزش بازار، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس (هلدینگ) در رتبه اول قرار دارد.

رجب‌بیگی با بیان اینکه مانند سال‌های پیشین بیشترین دارایی‌ها در اختیار بانک‌ها بوده است، اظهار کرد: در بخش بیشترین دارایی‌ها بانک ملت در رتبه اول قرار گرفته است. بیشترین رشد فروش نیز به بانک دی با 270 درصد افزایش تعلق گرفته است.

به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی، بیشترین اشتغال‌زایی نیز مربوط به شرکت ایران خودرو (هلدینگ) با 50 هزار و 921 نفر کارمند بوده است. شرکت‌های سایپا (هلدینگ) با بیش از 36 هزار نفر، بانک صادرات ایران (هلدینگ) با 32 هزار و 713 نفر، شرکت مخابرات ایران (هلدینگ) با 31 هزار و 588 نفر و بانک ملت (هلدینگ) با 27 هزار و 790 نفر کارمند در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی رجب‌بیگی، شرکت پتروشیمی پردیس نیز بیشترین بازدهی فروش را در اختیار دارد. پس از آن شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (هلدینگ)، شرکت پتروشیمی مارون (هلدینگ)، شرکت پتروشیمی خارک و شرکت پلیمر آریاساسول قرار دارند. در ادامه این همایش مجید درویش، مدیر مرکز رتبه‌بندی شرکت‌های برتر در مورد مهم‌ترین اهداف رتبه‌بندی گفت: تولید اطلاعات در مورد بنگاه‌ها و شفاف‌سازی فضای کسب‌و‌کار، رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر میزان اثرگذاری در اقتصاد و گسترش رقابت سه هدف کلیدی انجام رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران است. وی در ادامه گفت: فروش اولین شرکت در رتبه‌بندی امسال 40 هزار میلیارد تومان و فروش پانصدمین شرکت 50 میلیارد تومان است. در واقع فروش اولین شرکت 802 برابر فروش پانصدمین شرکت است.  به گفته درویش، رتبه‌بندی IMI-100 مانند رتبه‌بندی‌های مشابه مثل Fortune 500 برتری شرکت‌ها را از جنبه‌ای خاص نشان می‌دهد. در حال حاضر در سطح منطقه رتبه‌بندی DS100 نیز انجام می‌شود.  درویش با اشاره به اینکه در رتبه‌بندی امسال شرکت‌ها به 29 گروه صنعتی نیز تقسیم‌بندی شده‌اند، گفت: در گروه فرآورده‌های نفتی، شرکت پالایش نفت بندرعباس؛ در گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری، بانک ملت؛ در گروه شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی، شرکت سرمایه‌گذاری غدیر؛ در گروه پتروشیمی، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس؛ در گروه فلزات اساسی، شرکت فولاد مبارکه اصفهان؛ در گروه خدمات بازرگانی، شرکت طراحی مهندسی و تامین قطعات ایران خودرو-ساپکو؛ در گروه وسایط نقلیه و قطعات خودرو، شرکت ایران خودرو؛ در گروه سرمایه‌گذاری‌های مالی، شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان؛ در گروه ارتباطات و مخابرات، شرکت مخابرات ایران؛ در گروه شرکت‌های پیمانکاری، شرکت گروه مپنا؛ در گروه اکتشاف، استخراج و خدمات جنبی، شرکت معدنی و صنعتی چادرملو؛ در گروه محصولات غذایی و آشامیدنی، شرکت صنایع شیر ایران؛ در گروه موسسات بیمه ای، شرکت بیمه آسیا؛ در گروه سیمان، شرکت سرمایه‌گذاری سیمان تامین؛ در گروه حمل و نقل و خدمات وابسته، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران رتبه اول را دارند.

وی افزود: از سوی دیگر، در گروه مواد و محصولات دارویی، شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین؛ در گروه ماشین‌آلات، تجهیزات و صنایع فلزی، شرکت تراکتورسازی ایران؛ در گروه انرژی، شرکت صنایع برق و انرژی صبا؛ در گروه لاستیک و پلاستیک، گروه صنعتی بارز؛ در گروه محصولات شیمیایی و بهداشتی، شرکت مدیریت صنعت شوینده توسعه صنایع بهشهر؛ در گروه انبوه‌سازی، املاک و مستغلات، شرکت خدمات پشتیبانی توسعه دیدار ایرانیان؛ در گروه رایانه و فعالیت‌های وابسته، شرکت خدمات انفورماتیک؛ در گروه خدمات فنی و مهندسی، شرکت طراحی و ساختمان نفت و در گروه فروشگاه‌ها، شرکت فروشگاه‌های زنجیره ای اتکا در رتبه اول قرار دارند.

به گفته درویش، در گروه واسطه‌گری‌های مالی، شرکت تامین سرمایه بانک ملت؛ در گروه لوازم خانگی و الکترونیکی، شرکت سرمایه‌گذاری پارس توشه؛ در گروه محصولات کانی، شرکت صنایع کاشی و سرامیک سینا؛ در گروه صنایع سلولزی، شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران و در گروه خدمات عمومی، رفاهی و گردشگری، شرکت سیاحتی و مراکز تفریحی پارسیان در رتبه اول قرار دارند.  در این همایش همچنین رضا رحمانی، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس با بیان اینکه در دنیا این برندها و شرکت‌ها هستند که با همدیگر رقابت می‌کنند، بر تسهیل و بهبود فضای کسب‌و‌کار تاکید کرد.  وی با بیان اینکه در حال حاضر در حوزه اقتصاد به معنی عام 5 هزار و 600 قانون وجود دارد، اظهار کرد: برخی از قوانین تسهیلگر و برخی دیگر در فعالیت‌های اقتصادی محدودیت ایجاد می‌کنند؛ بنابراین به تناسب شرایط جدید باید قوانین جدید نیز وضع شود. وی در ادامه بر اجرایی شدن قانون بهبود مستمر فضای کسب‌و‌کار تاکید کرد و گفت: اجرای این قانون در 29 ماده اواخر سال 90 ابلاغ شده بود اما در خصوص تدوین آیین‌نامه‌های آن از سوی دولت قبل اقدامی صورت نگرفت. وی با اشاره به نتایج ارزیابی 265 تشکل اقتصادی از مولفه‌های ملی محیط کسب‌و‌کار در ایران، گفت: به اعتقاد فعالان اقتصادی دریافت تسهیلات از بانک‌ها، ضعف بازار سرمایه برای تامین مالی تولید و وجود مفاسد اقتصادی سه چالش اصلی فعالیت اقتصادی در کشور است.

 ضرورت توسعه صنعتی

در این همایش، علی محمد گودرزی، با ارائه پیام محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: توسعه صنعتی هدف بزرگی است که رفاه و امنیت و قدرت چانه‌زنی در مجامع بین‌المللی را برایمان به ارمغان می‌آورد. مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد: هنوز با به‌کارگیری فناوری‌های کهنه، گرفتاری داریم و  نمی‌توانیم در بازارهای بین‌المللی حضور یابیم؛ چون دارایی‌های ما در خدمت اقتصاد صادرات‌گرا نیست. وی اضافه کرد: وزیر صنعت، معدن و تجارت از مجامع علمی و سازمان مدیریت صنعتی درخواست دارد که بتوانند بر اساس تجزیه و تحلیل نتایج این رتبه‌بندی، سیاست‌های صنعتی کشور را به‌عنوان قطب‌نما تبیین کنند.

رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: وزیر صنعت اعتقاد دارد به قدری تجربه در سازمان مدیریت صنعتی انباشته شده که زمان آن رسیده نه تنها این شرکت خدمات خود را در خارج از مرزهای کشور ارائه کند، بلکه در سیاست‌گذاری توسعه صنعتی کشور نیز نقش جدی داشته باشد. وی با بیان اینکه امروزه اندازه برخی از شرکت‌ها در دنیا بزرگتر از دولت‌ها است، گفت:‌ عمده این شرکت‌ها در گروه‌های صنایع دارویی، IT، الکترونیک، شیمی و... قرار می‌گیرند.

گودرزی در عین حال یادآور شد: اینکه دارایی‌های زیادی نزد بنگاه‌های ما است مورد تکریم است، اما نمی‌تواند باعث توسعه صنعتی شود و منابع زیاد در فعالیت‌های واسطه‌ای اقتصادی هیچ‌کدام رفاه اقتصادی را به دنبال نمی‌آورد.

مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت میزان سرمایه‌گذاری100 شرکت برتر جهان را در زمینه R&D  (تحقیق و توسعه)طی  سال 2013 حدود 208 میلیارد دلار عنوان کرد و گفت: سهم اندک ما از تحقیق و توسعه هرگز نمی‌تواند به نخبگان انگیزه بدهد تا دانش خود را به کار گیرند.

نتایج رتبه‌بندی سال 1393 در حالی منتشر شده که در گزینش شرکت‌های برتر ایران سال‌ها است که معیار فروش مبنای انتخاب قرار گرفته است. رقم فروش در مورد کلیه شرکت‌ها رقم فروش خالص و در مورد بانک‌ها و موسسات مالی جمع درآمد مشاع و غیرمشاع (بهره‌ای و غیربهره‌ای) است. از آنجایی که میزان اثرگذاری فعالیت یک بنگاه اقتصادی در ابعاد اقتصاد ملی، رابطه مستقیمی با میزان فروش شرکت دارد، گزینش و رتبه‌بندی شرکت‌ها در مرحله اول بر اساس شاخص «حجم فروش» صورت می‌گیرد. با توجه به عمومیت فهرست شرکت‌های برتر ایران و وجود انواع شرکت‌های تولیدی و خدماتی شرکت‌کننده در این رتبه‌بندی، جهت همگن کردن رقم فروش این شرکت‌ها، در مورد اکثر شرکت‌های تولیدی و خدماتی رقم فروش خالص آنها منظور می‌شود، در مورد بانک‌ها از مجموع درآمدهای مشاع و غیرمشاع آنها استفاده می‌شود و مجموع درآمدهای بیمه‌ای و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها نیز در مورد شرکت‌های بیمه‌ای لحاظ می‌شود. پس از گزینش و رتبه‌بندی شرکت‌ها بر اساس شاخص «میزان فروش»، این شرکت‌ها بر اساس میزان فروش به دسته‌های صدتایی تقسیم می‌شوند و شرکت‌های هر دسته بر اساس 27 شاخص دیگر در دسته‌بندی‌های «شاخص‌های اندازه و رشد شرکت»، «شاخص‌های سودآوری و عملکرد»، «شاخص‌های صادرات»، «شاخص‌های نقدینگی»، «شاخص‌های بدهی» و «شاخص‌های بازار» مقایسه و رتبه‌بندی می‌شوند.

امسال در رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران، وضعیت مالکیت شرکت‌ها در سه دسته دولتی، خصوصی و عمومی نیز اعلام شده است. شرکت دولتی شرکتی است که بیش از 50 درصد سهام آن در مالکیت سازمان‌ها یا شرکت‌های دولتی باشد. شرکت خصوصی شرکتی است که بیش از 50 درصد سهام آن در مالکیت اشخاص حقیقی و حقوقی بخش خصوصی باشد. شرکت با مالکیت موسسات عمومی شرکتی است که بیش از 50 درصد سهام آن در مالکیت نهادها و موسسات عمومی باشد.

بر اساس این گزارش، فروش شرکت اول فهرست نسبت به فروش شرکت صدم 38 برابر بزرگ‌تر است. 10 شرکت ابتدای فهرست نیز فروشی معادل 19 برابر فروش 10 شرکت انتهای فهرست دارند. 15 شرکت بالای فهرست نیز 1/ 50 درصد جمع فروش صد شرکت را شکل می‌دهد که نشان دهنده درجه تمرکز در وضعیت شرکت‌های بزرگ ایران است.

در رتبه‌بندی سال 1393 شرکت گروه ارزش‌آفرینان پاسارگاد (هلدینگ) بیشترین صعود رتبه را داشته است؛ به طوری که رتبه فروش این شرکت با 54 پله تغییر از 132 به 78 رسیده است.

در عین حال، شرکت‌های تازه وارد در فهرست صد شرکت اول نیز شامل شرکت گروه ارزش آفرینان پاسارگاد (هلدینگ)، شرکت اعتباری کوثر مرکزی، بانک دی (هلدینگ)، شرکت پخش رازی، شرکت سرمایه‌گذاری توکا فولاد (هلدینگ) و شرکت فولاد اکسین خوزستان است.

بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی سازمان مدیریت صنعتی، بانک دی (هلدینگ) بیشترین رشد فروش (270 درصد) در رتبه‌بندی امسال را داشته است. در عین حال بالاترین ارزش افزوده در رتبه‌بندی امسال به شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس (هلدینگ) اختصاص یافته است. بانک ملت (هلدینگ) نیز در رتبه‌بندی امسال بیشترین دارایی را در اختیار داشته است. در بخش اشتغالزایی نیز شرکت ایران خودرو (هلدینگ) در رتبه اول قرار دارد. بیشترین سودآوری و بیشترین بازدهی فروش در میان شرکت‌های برتر امسال نیز به ترتیب از آن شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس (هلدینگ) و شرکت پتروشیمی پردیس است. در بخش بیشترین صادرات و بالاترین ارزش بازار نیز شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس (هلدینگ) در رتبه اول قرار دارد.

در رتبه‌بندی امسال 10 شرکت پیشرو نیز انتخاب شدند. معیار اصلی در انتخاب شرکت‌های پیشرو تغییر رتبه فروش شرکت‌های فهرست صد شرکت برتر ایران طی چهار سال اخیر است. بر این اساس، شرکت پالایش نفت بندرعباس، شرکت پتروشیمی مارون، بانک تجارت، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران، شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی، بانک شهر، شرکت کیسون، شرکت گروه ارزش آفرینان پاسارگاد، شرکت گروه گسترش نفت و گاز پارسیان و شرکت معدنی و صنعتی چادرملو 10 شرکت پیشرو در رتبه‌بندی سال 1393 هستند. در رتبه‌بندی امسال 10 شرکت برتر صادرات‌گرا بر اساس شاخص ترکیبی صادرات نیز مشخص شدند. این شاخص از ترکیب سه شاخص صادرات، رشد صادرات و نسبت صادرات به فروش به دست می‌آید. بر این اساس شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، شرکت پتروشیمی زاگرس، شرکت گروه گسترش نفت و گاز پارسیان، شرکت سرمایه‌گذاری غدیر، شرکت معادن بافق، شرکت پتروشیمی پارس، شرکت پتروشیمی مارون، شرکت کیسون، شرکت سرمایه‌گذاری بهمن گستر سپاهان و شرکت پتروشیمی پردیس 10 شرکت برتر صادرات گرا در رتبه‌بندی سال 1393 هستند.

در همایش امسال شرکت‌ها به 29 گروه صنعتی نیز تقسیم‌بندی شده‌اند. بر این اساس، مقایسه گروه‌های صنعتی از نظر میزان فروش (درآمد) نشان می‌دهد که جایگاه اول از آن گروه فرآورده‌های نفتی با 23 درصد سهم، جایگاه دوم از آن گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری با 19 درصد سهم و جایگاه سوم از آن گروه شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی با 10 درصد سهم است. کمترین سهم فروش نیز به گروه خدمات عمومی، رفاهی و گردشگری اختصاص دارد.

سه گروه صنعتی اول از نظر سودآوری نیز شامل گروه پتروشیمی با 15 درصد سهم، گروه فرآورده‌های نفتی با 8/ 14 درصد سهم و گروه شرکت‌های چندرشته ای صنعتی با 14 درصد سهم است.

سه گروه صنعتی اول از نظر ارزش افزوده نیز شامل گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری با 17 درصد سهم، گروه شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی با 12 درصد سهم، گروه پتروشیمی با 11 درصد سهم است. سه گروه اول صنعتی اول از نظر دارایی‌ها نیز شامل گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری با 54 درصد سهم، گروه شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی با 6 درصد سهم، گروه سرمایه‌گذاری‌های مالی با 8/ 5درصد سهم است. بر اساس این گزارش سه گروه واسطه گری‌های مالی با 54 درصد، گروه اکتشاف، استخراج و خدمات جنبی با 49 درصد و گروه انبوه‌سازی، املاک و مستغلات با 45 درصد حاشیه سود گروه‌های اول تا سوم از نظر بازدهی فروش هستند. میانگین بازده فروش 29گروه صنعتی نیز 22 درصد است. سه گروه صنعتی اول از نظر اشتغال‌زایی (تعداد کارکنان) نیز شامل گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری با 23 درصد سهم، گروه وسایط نقلیه و قطعات خودرو با 13 درصد سهم و گروه فلزات اساسی با 9 درصد سهم است. سه گروه صنعتی اول از نظر صادرات نیز شامل گروه پتروشیمی با 30 درصد سهم، گروه شرکت‌های چندرشته ای صنعتی با 23 درصد سهم و گروه فرآورده‌های نفتی با 22 درصد سهم است. اگر پراکندگی استانی 500 شرکت بزرگ ایران را بر اساس محل ثبت شرکت مدنظر قرار دهیم، به ترتیب استان‌های تهران با 278 شرکت، استان اصفهان با 26 شرکت، استان خوزستان با 19 شرکت، استان قزوین با 15 شرکت و استان هرمزگان با 13 شرکت رتبه‌های اول تا پنجم را در اختیار دارند. از سوی دیگر، استان مرکزی با 12 شرکت، استان آذربایجان شرقی با 11 شرکت، استان خراسان رضوی با 10شرکت، استان بوشهر با 8 شرکت و استان زنجان با 8شرکت در رتبه‌های ششم تا دهم قرار دارند.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۴۲۱