بنگاه‌داری بانک‌ها در سال‌های اخیر باعث شده است سهم بخش‌های اقتصادی از تسهیلات بانکی روزبه روز کمتر شود. بانک‌ها با تملک شرکت‌های مختلف و فعالیت در بخش‌های عمدتاً خدماتی بخش عمده‌ای از منابع خود را به بنگاه‌های زیر مجموعه خود تزریق کرده‌اند. بررسی شرکت‌هایی که تحت مالکیت بانک‌ها قرار دارد، نشان می‌دهد شبکه بانکی در تمام فعالیت‌های اقتصادی وارد شده‌اند. این در حالی است که بانک‌ها باید به فعالیت‌های واسطه گری پولی مشغول باشند. هرچند سابقه شرکت‌داری بانک‌ها در ایران به سال‌ها قبل برمی گردد، اما انتقاد صریح رئیس دولت یازدهم باعث شد ساماندهی این موضوع در صدر توجه قوه مجریه قرار گیرد. طبق قانون، بانک‌ها حداکثر اجازه سرمایه‌گذاری 40 درصدی در سهام سایر شرکت‌ها دارند. ولی فهرست شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها نشان می‌دهد مالکیت صددرصدی شرکت‌های بسیاری در اختیار آنها قرار دارد. با این حال براساس بسته خروج غیرتورمی از رکود بانک‌ها باید طی مدت سه سال اموال و املاک مازاد خود را به فروش برسانند و درآمد آن را به سرمایه خود بیفزایند تا این سرمایه صرف پرداخت تسهیلات به بخش تولید شود. در این گزارش شرکت‌های شناخته شده زیر مجموعه بانک‌ها معرفی می‌شود که در زمینه‌های متنوعی فعالیت می‌کنند، اما عمده تمایل بانک‌ها در بخش ساختمان‌سازی است. تعداد شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها نیز که از صددرصد تا بخشی از مالکیت آنها را در اختیار دارند در هر بانک متفاوت است. ولی به طور کلی داشتن شرکت بیمه، لیزینگ، کارگزاری، سرمایه‌گذاری و صرافی برای بانک‌ها یک موضوع طبیعی محسوب می‌شود. اطلاعات شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها از پایگاه‌های اینترنتی آنها و همچنین مجامع بورسی به دست آمده است.
بانک اقتصاد نوین: این بانک خصوصی با تأسیس شرکت بیمه نوین، صرافی اقتصاد نوین، سرمایه‌گذاری اقتصاد نوین، کارگزاری و لیزینگ اقتصاد نوین همانند سایر بانک‌ها سهمی از این بازارها را در اختیار دارد. ولی شرکت‌داری آن به این جا ختم نشده و منجر به راه‌اندازی شرکت پرداخت نوین آرین، شرکت خدمات و پشتیبانی اقتصاد نوین، شرکت خدمات مالی و اعتباری راه اقتصاد نوین، شرکت تأمین سرمایه نوین، بانک تعاون اسلامی، شرکت خدمات رایان اقتصاد نوین و شرکت مدیریت سرمایه اقتصاد نوین شده است. اقتصاد نوین 12 شرکت زیر مجموعه دارد.
بانک پارسیان: پارسیان نیز از بانک‌های خصوصی است که 17 شرکت در زیرمجموعه خود دارد. شرکت تجارت الکترونیک پارسیان، شرکت تأمین خدمات سیستم‌های کاربردی کاسپین، شرکت لیزینگ پارسیان، شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان، شرکت بیمه پارسیان، شرکت کارگزاری پارسیان، شرکت صرافی پارسیان، شرکت خدمات بیمه‌ای امین پارسیان، شرکت خدمات مشاور خرد پیروز، شرکت تأمین اندیش پارس، شرکت صبا تأمین پارسیان، شرکت تأمین سرمایه لوتوس پارسیان، شرکت یاری رسان پارسیان، صندوق قرض‌الحسنه پارسیان، صندوق سرمایه‌گذاری لوتوس پارسیان جزو شرکت‌هایی هستند که در زمینه‌های بسیاری فعالیت دارند، اما در میان این شرکت‌ها، شرکت توسعه ساختمانی پارسیان و شرکت گسترش هتل‌های لوتوس پارسیان شرکت‌هایی هستند که در بخش ساختمان فعال هستند.
بانک کارآفرین: شرکت لیزینگ کارآفرین، سرمایه‌گذاری بانک کارآفرین، عصرامین کارآفرین، ابنیه گستر کارآفرین، بیمه کارآفرین، صرافی کارآفرین و کارگزاری بانک کارآفرین 7 شرکتی هستند که در میان فهرست شرکت‌های این بانک قرار گرفته است.
بانک سامان: سامان از جمله بانک‌هایی است که فعالیت گسترده‌ای دراین زمینه دارد و شامل 9 شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش، بیمه سامان، سامان صرافی، ارتباطات ماهواره‌ای سامان، کارگزاری بانک سامان، شرکت اطلاع‌رسانی اعتباری و اعتبارسنجی ایرانیان، شرکت پردازشگران سامان، شرکت آفتاب تجارت سامان و شرکت نرم‌افزاری تندرنور می‌شود.
بانک پاسارگاد: در میان بانک‌های ایران پاسارگاد فهرست بلند بالاتری از شرکت‌های مختلف را زیر مجموعه خود دارد به طوری که تعداد این شرکت‌ها به 31 مورد می‌رسد. شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان، لیزینگ ماشین آلات و تجهیزات پاسارگاد، مدبران ساخت آریان، توسعه تجارت اندیشه نگر پاسارگاد، توسعه انبوه‌سازی پاسارگاد، خدمات فناوری نوآور پاسارگاد، مبنای خاورمیانه، گسترش بازرگانی بین‌المللی گروه پاسارگاد، خدمات ارزی و صرافی پاسارگاد، ساختمان و شهرسازی هشتم، تدبیر گران پاسارگاد، شرکت مادرتخصصی (هلدینگ) توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه میدکو که خود دارای شرکت‌های تحت پوشش بسیاری مانند: شرکت فولاد سیرجان ایرانیان، شرکت فولاد زرند ایرانیان، شرکت مهندسی معیار صنعت خاورمیانه، شرکت بازرگانی آفتاب درخشان خاورمیانه، شرکت بابک مس ایرانیان، شرکت فولاد بوتیای ایرانیان، شرکت فروسیلیس غرب پارس، شرکت کاراوران صنعت خاورمیانه، شرکت فرآوران ذغالسنگ پابدانا، شرکت GMI Project Ltd، شرکت ساختمانی گسترش و نوسازی صنایع ایرانیان مانا است.
فعالیت‌های شرکت‌های وابسته به بانک پاسارگاد تنها به بخش ساختمان‌سازی و صنعت و معدن محدود نشده است و این شرکت‌ها وارد حوزه انرژی نیز شده‌اند که شرکت گسترش انرژی پاسارگاد یکی از این شرکت‌هاست. علاوه براین شرکت‌های فعال در زمینه خدمات نیز در فهرست شرکت‌های بانک پاسارگاد قراردارد که شامل شرکت خدمات پشتیبان پاسارگاد آریان، سامان ساخت آریان، شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان، شرکت بیمه پاسارگاد، شرکت مدیریت بازرگانی آینده نگر پاسارگاد، شرکت تأمین آتیه سرمایه انسانی پاسارگاد، شرکت مشاوره رتبه بندی اعتباری ایران می‌شود.
بانک سرمایه: سرمایه جزو بانک‌هایی است که فعالیت محدودتری در شرکت‌داری دارد به طوری که به 4 شرکت بسنده کرده است. این شرکت‌ها شامل شرکت توسعه تجارت سرمایه پایدار قشم، شرکت توسعه ساختمان سرمایه، صرافی بانک سرمایه و شرکت تجارت الکترونیک سرمایه می‌شود.
بانک سینا: شرکت‌های زیرمجموعه بانک سینا نیز تنها به 3 شرکت توسعه سینا، شرکت سینایاران و شرکت صرافی سینا محدود می‌شود.
بانک شهر: بانک شهر در زمینه ساختمان‌سازی فعالیت‌های بسیاری دارد که شامل شرکت هایگروه توسعه اقتصادی رستا، سرمایه‌گذاری شهر آتیه، نوسازان شهر تهران، ساختمان و عمران شهر پایدار و شرکت مسکن و ساختمان جهان می‌شود. سایرشرکت‌های وابسته به بانک شهر نیز شرکت بیمه شهر، شرکت صرافی شهر، شرکت تأمین سرمایه آرمان، شرکت لیزینگ شهر، شرکت توسعه و نوآوری شهر، شرکت جهان اقتصاد و سرمایه آتیه ایرانیان، شرکت کارگزاری شهر، شرکت توسعه تجارت جهان آتیه شهرکیش، شرکت جهان تجارت شهر آتیههستند. بدین ترتیب شرکت‌های زیر مجموعه بانک شهر به 14 مورد می‌رسد.
بانک دی: بانک دی نیز با دارا بودن 13 شرکت جزو بانک‌هایی است که فعالیت گسترده‌ای در زمینه بنگاه‌داری دارد. شرکت توسعه دیدار، شرکت تجارت الکترونیک دی، شرکت آتیه سازان دی، شرکت کارگزاری بانک دی، شرکت بیمه دی، شرکت لیزینگ دی، شرکت سرمایه‌گذاری بوعلی، شرکت تجارت گستر فرداد، شرکت صرافی دی، صندوق سرمایه‌گذاری بانک دی، شرکت رویای روز کیش، شرکت عمران مسکن آبادی و شرکت خدمات مالی دی ایرانیان از جمله شرکت‌های وابسته به بانک دی هستند.
بانک خاورمیانه: شرکت‌های وابسته به این بانک، شرکت بیمه، شرکت تأمین سرمایه، شرکت کارگزاری، شرکت صرافی و شرکت فناوری اطلاعات است. خاورمیانه با داشتن 5 شرکت زیرمجموعه جزو آن دسته از بانک‌های خصوصی است که فعالیت به نسبت محدودی در زمینه شرکت‌داری دارد.
بانک انصار: پروژه بزرگ و گسترده اطلس مال یکی از نمادهای این بانک است. بانک انصار در حال حاضر 9 شرکت زیر مجموعه خود دارد که شاملشرکت سامانه الکترونیک انصار، شرکت سامانه الکترونیکی هوشمند راهبرد ایرانیان، شرکت نوین پدیده انصار، شرکت مادر تخصصی کارکنان بانک انصار، سرمایه‌گذاری دانایان پارس، سرمایه‌گذاری ایرانیان اطلس، فناوران حفیظ سامانه، لیزینگ انصار، صرافی انصار می‌شود.
بانک صادرات: بانک صادرات علاوه بر مالکیت کامل چند شرکت در سهام برخی از شرکت‌های بزرگ نیز مشارکت دارد. این بانک چند زیر مجموعه ساختمانی مانند شرکت‌های ساختمانی سپهر تهران، مشهد، اصفهان و فارس دارد. همچنین نام شرکت‌های هلدینگ خلیج فارس، نیروگاه شهید منتظر قائم فردیس کرج، سرمایه‌گذاری غدیر، شرکت واسپاری سپهر تهران، صرافی سپهر و شرکت سپهر انرژی نیز در فهرست 10 شرکت زیرمجموعه بانک صادرات دیده می‌شود.
بانک ملت: این بانک چندین شرکت بزرگ را تحت مدیریت خود دارد. از جمله این شرکت هاشرکت سرمایه‌گذاری بانک ملت وشرکت بهساز مشارکت‌های ملت است که شرکت دوم خود دارای چندین زیر مجموعه است. علاوه براین دوشرکت بانک ملت هدایت و مالکیت 14 شرکت دیگر مانندشرکت ساختمانی بانک ملت، چاپ بانک ملت، کرپ ناز، بنیان پی ریز مرصوص بهساز، آزاد راه تهران ساوه، مجموعه رفاهی جهان بهساز مفرح، الماسه ساز، خانه‌سازی ایرداک، بهریس اصفهان، خدماتی بهسامان ملت، راهبری صنایع بهساز، شرکت عامل و صادرات استان خراسان، سیمان نائین و فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه را بر عهده دارد.
بانک گردشگری: گردشگری با داشتن 4 شرکت زیر مجموعه نسبت به برخی بانک‌ها فعالیت محدودتری در زمینه شرکت‌داری دارد. شرکت‌های شرکت کارت گردشگری، شرکت تلاش گران اندیشه کاراد، شرکت تجارت بین‌الملل هم وطا و توسعه امید افق گردشگری زیر مجموعه این بانک هستند.
بانک رفاه کارگران: بانک رفاه کارگران نیز شرکت‌های کمی را تحت مالکیت خود دارد به طوری که شامل 3 شرکت توسعه فناوری رفاه پردیس، شرکت کارگزاری بانک رفاه، شرکت بازرگانی رفاه صنعت پردیس می‌شود.
بانک قوامین: قوامین نیز دارای شرکت‌های وابسته بی‌شماری است. یکی از شرکت‌هایی که البته آن هم در ساختمان‌سازی فعالیت دارد شرکت عمران نقش پردازان امین است. همچنین شرکت سایان کارت. شرکت افق توسعه قرن مؤسسه فرهنگی، ورزشی و آموزشی پاس. شرکت سرمایه‌گذاری مهرگان گروه اقتصادی مهرگان از جمله شرکت‌های دیگر زیرمجموعه بانک قوامین هستند.
بانک تجارت: بانک تجارت با دارا بودن 21 شرکت زیر مجموعه یکی از بانک‌های بسیار فعال در زمینه بنگاه‌داری است. فعالیت این بانک در زمینه شرکت‌داری بسیار متنوع است و از ساختمان‌سازی تا تولید برق و آرد را در بر می‌گیرد. هم‌اکنون شرکت‌های شرکت سرمایه‌گذاری و ساختمانی تجارت، سیمرغ، آرتا تجارت زرین، گروه صنعتی و معدنی سیمان تجارت مهریز، گروه صنایع کاغذ پارس، آرد تجارت، فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه، خدمات مسافرتی و توریستی آهوان، بیمه معلم، ایران پوپلین، شهر صنعتی البرز، صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران، خدمات تجارت، ساختمانی عمرانی عامری، مولد نیروگاهی تجارت فارس، بازرگانی چابک تجارت، پتکین، زیست خاور، عمرانی تجارت، بهره‌برداری تولید برق فارس و مهندسین مشاور تجارتزیر مجموعه بانک تجارت قرار دارند.
بانک ایران زمین: این بانک در زمینه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های گسترده‌ای دارد که با تأسیس چند شرکت آن را دنبال می‌کند. شرکت‌های زیر مجموعه بانک شامل کارگزاری، صرافی، تأمین سرمایه، صندوق بانک ایران زمین، صندوق سرمایه‌گذاری ملت ایران زمین می‌شود.
بانک توسعه صادرات ایران: این بانک نیز دارای شرکت‌های وابسته به خود است. کارگزاری بانک توسعه صادرات، صرافی توسعه صادرات، صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی توسعه صادرات شریف، مرکز مطالعات بانکداری اسلامی و صندوق سرمایه‌گذاری بانک توسعه صادرات 5 شرکت زیر مجموعه بانک توسعه صادرات هستند.
بانک صنعت و معدن: صنعت و معدن با در اختیار داشتن شرکت‌های متنوع در سبد مالکیتی خود سهم بالایی در بنگاه‌داری دارد. علاوه بر بانک تجارتی ایران و اروپا که در زمینه بانکداری فعالیت دارد نام شرکت‌هایی نظیرسرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران، سرمایه‌گذاری آتیه دماوند، سرمایه‌گذاری صنعت و معدن، لیزینگ صنعت و معدن، کارگزاری بانک صنعت و معدن، لیزینگ آتیه الوند و شبکه صرافی صنعت و معدن در فهرست زیر مجموعه‌های 8 گانه این بانک دیده می‌شود.
بانک توسعه تعاون: این بانک تام دولتی فعالیت اندکی در بنگاه‌داری دارد به طوری که تنها نام 3 شرکت سمات، صرافی و خدمات پشتیبانیو قرض‌الحسنه بانک توسعه تعاون در زیرمجموعه آن قراردارد.
بانک مسکن: اکثر شرکت‌های زیر مجموعه بانک مسکن در زمینه ساختمان‌سازی فعال هستند. از جمله این شرکت‌ها می‌توان به شرکت لیزینگ گستر آریا، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن، شرکت عمرانی مسکن گستر، شرکت کارگزاری بانک مسکن، شرکت تعاونی خدماتی، پشتیبانی بازنشستگان بانک مسکن اشاره کرد. علاوه براین گروه سرمایه‌گذاری مسکن یکی از زیرمجموعه‌های بزرگ این بانک دارای 16 شرکت تابعه است. که شامل شرکت مهندسین مشاور سرمایه‌گذاری مسکن، شرکت بازرگانی سرمایه‌گذاری مسکن، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن تهران، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن شمال شرق، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن زاینده‌رود، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن پردیس، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن منطقه غرب، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن شمال، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن جنوب، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن شمال غرب، شرکت پارس مسکن خزر، شرکت سرمایه‌گذاری مسکن الوند، شرکت پارس مسکن البرز، شرکت پارس مسکن سامان می‌شود.
همچنین شرکت‌های خدماتی حوزه ساختمان مانند شرکت مهندسین مشاور سرمایه‌گذاری مسکن، شرکت بازرگانی سرمایه‌گذاری مسکن و شرکت پارس مسکن سامان و شرکت ناواکو از جمله 26 شرکتی هستند که در زیرمجموعه بانک مسکن قرار دارند.
بانک کشاورزی: بانک کشاورزی نیز با در اختیار داشتن 7 شرکت سهم خود را از فعالیت‌های بنگاه‌داری دریافت کرده است. کارگزاری بانک کشاورزی، شرکت خدمات ارزی مهر، شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی ایران شرکت تراکتور‌سازی جیرفت و شرکت خوش طعم میبد، صندوق بیمه کشاورزی و شرکت گسترش فناوری‌های نوین کشاورز شرکت‌هایی هستند که تحت مالکیت این بانک قرار دارند.
بانک سپه: این بانک در فعالیت‌های غیربانکی به 4 شرکت شرکت کارگزاری بانک سپه، شرکت سرمایه‌گذاری سپه، صرافی امید سپه، شرکت رایانه خدمات امید بسنده کرده است.
پست بانک: پست بانک در میان سایر بانک‌ها فعالیت کمتری در بنگاه‌داری دارد به طوری که تنها با شرکت صرافی فراز اعتماد فعالیت خارج از حوزه بانکداری انجام داده است.
بانک ملی: بانک ملی شرکت‌های بسیاری را تحت مالکیت دارد که درصد سهام آنها بایکدیگر متفاوت است. در حال حاضر این بانک علاوه برصرافی بانک ملیوکارگزاری بانک ملی از طریق شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی سهام بسیاری از شرکت‌های صنعتی کشور را در اختیار دارد که در زمینه‌های مختلفی از نساجی و پتروشیمی تا تولید قند و کاغذ فعال هستند. پتروشیمی شازند، سیمان قائن، سیمان شمال، سیمان کرمان، سیمان اردبیل، سیمان داراب سیمان مازندران، نساجی مازندران، نساجی بروجرد، مخمل و ابریشم کاشان، دوده صنعتی پارس، توسعه صنایع بهشهر، ایران ترانسفو، عایق‌های الکتریکی پارس، چوب و کاغذ مازندران، قند نقش جهان، شیمی کشاورز، فرآورده‌های غذایی مشهد شیفته، داروسازی جابربن حیان، ارج، صنایع کاشی اصفهان و داروسازی اسوه وگروه صنعتی بارز از جمله این شرکت‌ها هستند که 26 شرکت را در برمی گیرند.
بانک حکمت ایرانیان: حکمت ایرانیان در زمینه بنگاه‌داری به داشتن دو شرکت اکتفا کرده است که شامل شرکت‌های توسعه فناوری و تجارت حکمت و توسعه و عمران حکمت ایرانیان می‌شوند.
منبع: ایران - سیاوش جمشیدی