نگرانی‌ها از وضعیت بورس تهران در هفته‌های اخیر باعث شد روز گذشته سکانس دوم تقویت بازار سهام طراحی شود؛ سکانسی متفاوت از آنچه در مرحله قبل شاهد آن بودیم. بر این اساس راه‌اندازی بازار بلوک از تصمیماتی است که در نشست دیروز اتخاذ شد که این بازار امکان جدیدی را به منظور کنترل معاملات بلوکی در کنار معاملات عادی برای بورس ایجاد می‌کند و آثار ناشی از معاملات بلوکی بر بازار را به حداقل می‌رساند. در عین حال، راه‌اندازی نهاد بازارگردان و جلوگیری از عرضه‌های خرد توسط سازمان خصوصی‌سازی از موضوعات قابل‌توجه در این نشست عنوان شده است. نشست قبلی فعالان بازار به‌منظور اتخاذ سیاست‌هایی همچون کاهش نرخ سود بانکی یا تغییر قیمت‌گذاری خوراک برگزار شده بود که البته تاثیری بر بازار نداشت. با این حال کارشناسان معتقدند تصمیمات جدید، به‌خصوص راه‌اندازی نهاد بازارگردان یا ایجاد بازار بلوک، قادر است در میان‌مدت به ثبات نسبی بازار منتهی شود؛ اگرچه در بلندمدت بازار نیازمند تصمیماتی قوی‌تر است. روز گذشته بازار سهام 884 واحد دیگر افت کرد و به این ترتیب زیان این بازار از ابتدای سال به بیش از 8 درصد رسیده است.
راه‌اندازي نهاد بازارگردان و تاسيس بازار بلوك؛ تصميمات جديد «سازمان»
ريزش 884 واحدي بورس تهران در روز گذشته و زيان بيش از 8 درصدي اين بازار از ابتداي سال در شرايطي رقم خورده است كه مجموعه فعالان بورسي و دولتي در مدت 6 ماه گذشته دو بار به تصميم‌گيري براي اصلاح روند كاهشي بازار اقدام كرده‌اند، اما هنوز اين افت جبران نشده و شاهد ريزش بيشتر شاخص هستيم.
روز گذشته اما نشست حقوقي‌ها با مسوولان بورسي براي دومين بار تصميمات متفاوتي را به دنبال داشت؛ تصميماتي كه مانند قبل از جنس سياست‌گذاري نبود، بلكه ساختارسازي و اصلاح ساختارها را مد نظر قرار داده بود. ايجاد نهاد بازارگردان، ايجاد بازار بلوك، جلوگيري از عرضه‌هاي خرد توسط سازمان خصوصي‌سازي، انتشار اوراق فروش تبعي و تاكيد بر حمايت حقوقي‌ها از سهام مجموعه خود، تصميماتي بودند كه ديروز براي تقويت بورس اتخاذ شدند. در اين ميان روز گذشته در همايش سالانه سياست‌هاي پولي و ارزي، وزير اقتصاد با اشاره به اين نكته كه ريزش بازار سرمايه در ماه‌هاي اخير بيشتر ناشي از تصميمات رواني و هيجاني بوده، به ناهماهنگي بين شرايط اقتصادي كشور و روند بورس اشاره كرد و گفت: شرايط اقتصادي از روند كنوني بازار پشتيباني نمي‌كند.  به گفته وي، بازار سرمايه اصولا بازاري است كه نسبت به عوامل رواني بسيار حساس بوده و هيجانات رواني مي‌توانند آثار گذرا روي اين بازار داشته باشند. به گفته طيب نيا، استنباط ما اين است كه فعل و انفعالات روزهاي گذشته عمدتا به دليل مباحث رواني و مباحث سياسي بوده و آثار آن كوتاه‌مدت است. وي افزود: آن چيزي كه در بخش واقعي اقتصاد مي‌بينيم حكايت از تلاطم در بازار سرمايه ندارد و با توجه به اينكه اين عوامل بنيادي نيست، آثار آن كوتاه مدت است. وي در خصوص بازار سرمايه نيز گفت: ما به زودي شاهد آرامش بازار سرمايه خواهيم بود؛ چراكه عوامل واقعي در اقتصاد ما از چنين شرايطي حمايت نمي‌كنند. روز گذشته در بورس اوراق بهادار تهران 655 ميليون سهم به ارزش يك هزار و 582 ميليارد و 500 ميليون ريال مورد معامله قرار گرفت. به‌رغم رشد حجم و ارزش اين معاملات نسبت به روز شنبه به ترتيب به ميزان 155 و 81 درصدي، شاخص اين بازار از كاهش 18/884 واحدي برخوردار شد. بر اين اساس بود كه در پي كاهش 2/1 درصدي بازدهي شاخص كل، عدد تپيكس به 72 هزار و 631 واحد تنزل يافت. در اين بين براساس نتايج نشست روز گذشته حقوقي‌ها با مسوولان بورسي، راه‌اندازي بازار بلوك كه قرار است يكي از مهم‌ترين وظيفه‌ها را در بازار سهام كشور به زودي ايفا كند، به‌منظور ساماندهي بازار معاملات بلوكي و كنترل و تسهيل مبادلات بلوكي مورد تصويب قرار گرفت. هفته پيش بود كه معاون بازار شركت بورس از راه‌اندازي بازار معامله بلوكي خبر داد و اين بازار را نتيجه مطالعات ماركتينگ پكت اعلام كرد. در واقع براساس مطالعات انجام شده در دنيا وقتي يك سهامدار عمده قصد دارد كه حجم سنگيني از سهام را خريداري كند يا بفروشد با توجه به اينكه بر روي بازار عادي تاثيرگذار است، به صورت مذاكره‌اي انجام مي‌شود، اما با سازوكاري كه در بازار جديد در بازار سرمايه كشور طراحي شده، معامله‌گران بلوكي يا همان حقوقي‌ها مي‌توانند مبادلاتي به صورت اختياري در بازار بلوك و در نماد عادي انجام دهند. 
به اين ترتيب در نشست روز گذشته مديران ارشد بازار سرمايه با مديران و اعضاي هيات مديره شركت‌هاي سرمايه‌گذاري و هلدينگ، راهكارهاي تقويت بازار سهام تهيه شد. همچنين در اين جلسه آخرين وضعيت بازار و مشكلات صنايع مختلف مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و قرار شد، ابهامات و مشكلات صنايع از سوي اركان بازار سرمايه و شركت‌ها به صورت جدي پيگيري شود. در اين جلسه تصميمات ديگري نيز علاوه بر بازار بلوك اتخاذ شد كه مي‌توان به راه‌اندازي نهاد بازار گردان، تداوم حمايت‌ها توسط حقوقي‌ها، انتشار مجدد اوراق اختيار فروش تبعي سهام و عدم عرضه‌هاي خرد توسط سازمان خصوصي‌سازي اشاره كرد. 
سكانس دوم تقويت بورس
با توجه به اينكه هم‌اكنون نهاد بازارگردان در بازار سرمايه ايران وجود ندارد، اما اساسنامه و اميدنامه صندوق‌هاي بازارگردان به تصويب رسيده است شركت‌هاي حقوقي با مديريت شركت‌هاي سرمايه‌گذاري يا هلدينگ مي‌توانند اين صندوق‌ها را ايجاد كنند تا نهاد بازارگردان به شكل رسمي در بازار سرمايه ايران راه‌اندازي شود كه بدون شك اين امر مي‌تواند به نقدشوندگي بازار كمك كند.
 همچنين در نشست روز گذشته، چارچوب و مقررات بازار بلوك بررسي و تفاهم شد كه علاوه‌بر بازار خرد، در بازار بلوك نيز عرضه‌هاي بلوكي انجام گيرد. اين اقدام، مزايايي از جمله امكان تسويه خارج از پاياپاي را فراهم خواهد كرد كه در حال حاضر در بازار عادي وجود ندارد؛ بر همين اساس، حقوقي‌هاي حاضر در نشست از ايجاد بازار بلوك استقبال كردند. افزون بر اين در اين جلسه مقرر شد اشخاص حقوقي نسبت به سهام مجموعه خود در بازار حضور داشته و حمايت‌هاي لازم را در اين خصوص انجام دهند.
 اين در حالي است كه با توجه به شرايط كنوني بازار سرمايه مقرر شد تا اوراق اختيار فروش تبعي سهام كه در سال گذشته نيز منتشر شده بود، مجدد بررسي و منتشر شود. همچنين در شرايط كنوني، سازمان خصوصي سازي عرضه‌هاي خرد خود را در بازار انجام نخواهد داد به گونه‌اي كه نگراني در اين باره وجود نخواهد داشت. 


 ساز و كار بازار بلوك 
بازار معاملات بلوكي از امروز امكان جديدي را در كنار معاملات عادي بازار در اختيار سهامداران حقوقي و حقيقي قرار مي‌دهد تا بتوانند از اين پس، بر اساس توافق با طرف عرضه، زمان تسويه معاملات را مشخص كنند.
 در واقع با توجه به اينكه بعضا شرايط عمومي بازار به ويژه ضرورت اصلاح ساختار شركت‌هاي حقوقي و جا به جايي سهامداران حقوقي، مانع از مبادلات بلوك‌هاي بزرگ مي‌شود، بازار معاملات بلوكي اجازه مبادلات در حجم بزرگ‌تر با محدوديت كمتر نسبت به بازار عادي را فراهم كرده است.
 در اين بازار بلوك‌هاي بالاي 5 ميليون سهم براي سهام بزرگ و 5/2 ميليون سهم براي سهام كوچك در نظر گرفته شده است و سهامداران مي‌توانند بلوك‌هاي در اين ارقام را معامله كنند و با توجه به تسهيلات خارج از پاياپاي مي‌توانند با توافق با طرف عرضه تنوع مورد نياز را براي زمان تسويه معاملات 
ايجاد كنند. 
همچنين دامنه معامله در اين بازار در مثبت و منفي 4 درصد روزانه خواهد بود و با توجه به تسهيلاتي كه در تسويه اين دست از معاملات انجام گرفته است، انتظار مي‌رود اين بازار موجب افزايش تحركات اشخاص حقوقي و حقيقي بزرگ و بالا رفتن حجم معاملات سهامداران عمده شود.
مسوولان بورس معتقدند با ايجاد اين بازار تسهيلات جديدي در بازاريابي و فروش سهام اشخاص حقوقي و حقيقي بزرگ در كنار فرصت‌هاي قبلي ايجاد شد و فرصت‌هاي قبلي كماكان به قوت خود باقي است و عملا معامله در اين بازار با وجود ظرفيت‌هايي كه در آن ايجاد شده و به اختيار سهامداران است. 
بنا به گفته مسوولان بازار سرمايه اين بازار به درخواست سهامداران حقوقي و سهامداران حقيقي بزرگ براي رونق گرفتن هر چه بيشتر معاملات ايجاد شده و نكته‌اي كه در اين بازار بر آن تمركز شده ايجاد تسهيل در شرايط معاملات بلوكي است.


 منفعتي دوگانه در بازار بلوكي 
در اين راستا مرتضي علي‌اكبري، معاون مالي اقتصادي شركت سرمايه‌گذاري معادن و فلزات، در گفت‌وگو با «دنياي اقتصاد»، راه‌اندازي بازار مزبور را  امري مناسب دانست و با استقبال از اين موضوع گفت: بازار معاملات بلوكي از دو جهت به نفع شركت‌ها در جابه‌جايي‌هاي بزرگ و بلوكي خواهد بود كه يك مزيت آن يافتن خريدار در شرايط آسان‌تر خواهد بود.
وي ادامه داد: حقوقي‌ها در فروش سهام بلوكي خود براي يافتن مشتري دچار مشكل بودند كه با راه‌اندازي اين بازار، نماد جداگانه‌اي روي هر سهم ايجاد خواهد شد و بالطبع مبادله بين خريدار و فروشنده راحت‌تر صورت مي‌گيرد. علي‌اكبري مزيت ديگر اين بازار را ايجاد تعادل در بازار سرمايه دانست و گفت: با جداسازي اين معاملات از بازار اصلي روندي تعادلي بر بورس حاكم مي‌شود.


 ترفندهاي موقتي 
اما در اين ميان مجتبي فريدوني، مدير سرمايه‌گذاري شركت ذوب‌آهن اصفهان راهكارهايي از قبيل راه‌اندازي بازار بلوك را درمان حقوقي براي خروج بازار سرمايه از ركود دانست و گفت: مسوولان بازار سرمايه با شروع روند نزولي از 15 دي‌ماه سال گذشته ترفندهاي گوناگوني براي خروج از شرايط نزولي به كار بردند، اما هيچ كدام از آنها فايده جدي براي بازار به دنبال نداشت، راه‌اندازي صندوق حمايت، كاهش سود بانكي، محدود كردن فروش سهام توسط حقوقي‌ها و اين بار راه‌اندازي بازار بلوك. 
وي ادامه داد: در حال حاضر تمركز و سياست اصلي اقتصادي دولت، كنترل تورم است كه اين امر سبب ايجاد ركود در كليه بازارها شده و اصلي‌ترين كار براي بازگشت رونق به بازار سرمايه خروج از ركود است، چراكه با ادامه اين روند منفي نه تنها اعتماد سرمايه‌گذاران به بورس از بين خواهد رفت بلكه موج خروجي از بازار سرمايه افزايش خواهد يافت. 
فريدوني در ادامه خاطرنشان كرد: بنابراين بايد راهكارهاي لازم براي نظريه وزير اقتصاد مبني بر خروج از ركود با شرايط غيرتورمي طراحي شود تا بدين ترتيب وضعيت كليه بازارهاي اقتصادي كشور بهبود يابد.


 تعديل بازار با هم‌افزايي حقوقي‌ها 
مديرعامل كارگزاري غدير نيز در اين باره اظهار كرد: مسائل مختلفي در اين وضعيت بغرنج بازار دخيل است، اتفاقات اخير در منطقه، بحث‌هاي بين‌المللي درخصوص توافقات ژنو، وضعيت اقتصادي حاكم در كشور و عوامل بنيادي ديگري سبب اين مشكلات است. 
سلیمانی امیری وضعيت كنوني بازار سهام را بغرنج توصيف كرد و گفت: تعديل شرايط قرمز فعلي نيازمند يك چاره‌انديشي علمي و عملي است كه با هم‌افزايي از سوي حقوقي‌ها ميسر است.

تلاش براي تغيير جريان بازار 
محمودرضا خواجه‌نصيري
مدير نظارت بر بورس‌ها و بازارهاي سازمان بورس

بازار سرمايه كشور چند روزي است كه از شرايط منفي‌تري برخوردار شده و به نظر مي‌رسد با توجه به تحولات اخير سياسي و اوضاع نابسامان عراق، نگراني‌هاي جديدي براي فعالان بازار ايجاد شده و روند باثباتي كه از ابتداي ارديبهشت‌ماه در بازار ايجاد شده بود اكنون تحت تاثير افت بيشتري قرار گرفته و فضاي عمومي بازار را با نگراني توام كرده است. به باور بسياري از كارشناسان، حفظ بازار و اعتمادسازي مي‌تواند به بهبود وضعيت بازار كمك كند كه در اين راستا، برنامه‌هايي طي يك ماه اخير اجرا شده است. به اين منظور ايجاد صندوق توسعه بازار و طراحي صندوق‌هاي ويژه بازارگرداني در دستور كار قرار گرفت. به نظر مي‌رسد بازار نياز به تزريق نقدينگي جديد دارد كه به اين منظور سعي مي‌شود از روش‌هاي مختلف اين نياز برآورده شود. در كنار اين موضوع، تسهيل معاملات بلوكي در دستور كار قرار گرفت تا حقوقي‌هاي بازار فضاي راحت‌تري براي معاملات خرد داشته باشند و به لحاظ نحوه تسويه و جابه‌جايي سهام بلوكي نيز مزايايي را به همراه دارد. شايد بخشي از فشار عرضه موجود در بازار از طرف حقوقي‌هاي بازار است كه مي‌خواهند اين فشار را در بازار خرد تخليه كنند. در بازار معاملات بلوكي، شرايط تسويه راحت‌تر و امكان بازاريابي بهتر وجود دارد؛ زيرا از طريق جابه‌جايي بلوك بين اشخاص حقوقي با امكان تسويه‌هاي طولاني‌مدت‌تر براي حجم‌هاي بالاتر سهام مي‌توان مشتري پيدا كرد و اين يكي از مزاياي مهم اين بازار است. از سوي ديگر برخي جابه‌جايي‌ها كه در معاملات خرد بازار تاثيرگذار بود به سختي انجام مي‌شد و قيمت پاياني را نيز تحت تاثير خود قرار مي‌داد، بنابراين بازار خرد، علاقه‌اي به معاملات نداشت اما معاملات بازار بلوك، در قيمت پاياني و شاخص، تاثيرگذار نيست بنابراين ارزش معاملات بازار را بالا برده و اثر معاملات بلوكي در بازار خرد را از بين مي‌برد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۲۲۳