رئیس سابق سازمان توسعه تجارت اظهار داشت: با توجه با شرایط فعلی و مشخص نبودن برنامه دولت برای جذب سرمایه‌گذار خارجی و جذب و نگه داشتن سرمایه‌گذار داخلی و زیرساخت‌ها، هدف‌گذاری صادرات ۱۲ میلیارد دلاری به روسیه تنها یک دورنمای زیبا به نظر می‌رسد که دو رئیس جمهور می‌توانند طراحی کنند اما نمی‌توان نتیجه‌ای از آن گرفته شود.
محمدرضا مودودی در گفت‌وگو با ایلنا در مورد هدف‌گذاری صادرات ۱۲ میلیارد دلاری به روسیه اظهار کرد: روسیه یکی از کشورهای عضو اوراسیا است که ما سال‌ها برای ارتقای روابط خود با این کشورها برنامه‌ریزی کرده‌ایم. مهم‌ترین کشوری هم که در اوراسیا فعالیت می‌کند و سهم بالایی از تجارت جهانی دارد، روسیه است. صادرات این کشور به دنیا حدود ۲۳۰ میلیارد دلار بوده و بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار واردات این کشور است.
وی افزود: امکان ارتقای روابط تجاری ایران و روسیه مشروط به یک سری اتفاقات وجود دارد. چند سال پیش در دولت اول آقای روحانی، وزیر وقت آقای نعمت‌زاده سفری به روسیه داشت. در همین سفر یک فهرست ۱.۵ میلیارد دلاری به ایشان سفارش داده شد. وقتی به ایران برگشتند خیلی خوشحال بودند که این سفر ۱.۵ میلیارد دلار سفارش داشته است اما ما نتوانستیم نه تنها این فهرست را تامین کنیم بلکه اساسا در این سال‌ها نتوانستیم میزان تجارت خود را با روسیه ارتقا دهیم و میزان صادرات ما به این کشور بیشتر از ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار نیست. بنابراین حتی با همان ۱.۵ میلیارد دلار فاصله زیادی داریم.
مودودی تصریح کرد: مشکل این بود که روسیه مانند بسیاری دیگر از کشورها که نقش به سزایی در تجارت جهانی دارند، یک بازار مدرن دارد. بازار مدرن برخلاف بازار سنتی ما یک سری از زیرساخت‌ها و الزاماتی دارد که ما در بازارهای سنتی مثل عراق و افغانستان شاهد آن هستیم. عراق و افغانستان بسیار شبیه به ما هستند و بنابراین ما بسیار راحت‌تر با این کشورها تجارت می‌کنیم تا روسیه‌ای که بسیار بیشتر از عراق و افغانستان تقاضا دارد و بازار بزرگ‌تری است اما بسیار مدرن‌تر است. از آنجا که عراق با بازار ۵۰ میلیارد دلاری خود چون از نظر ساختار کسب‌وکار بسیار شبیه به ما است، سهم ایران به ۸ میلیارد دلار تا ۱۲ میلیارد دلار هم می‌رسد. به همین دلیل از بازار ۷ تا ۸ میلیارد دلاری افغانستان توانستیم ۲ تا ۳ میلیارد دلار را جذب کنیم.
وی اضافه کرد: با این حال کشوری مانند روسیه که سالانه حدود ۲۳۰ میلیارد دلار واردات از دنیا دارد، سهم ما کمتر از ۳۰۰ میلیون دلار است. چراکه بازار مدرن یک سری الزاماتی دارد.
رئیس سابق سازمان توسعه تجارت بیان کرد: برای مثال در روسیه مجموعه‌های بزرگی به نام فروشگاه‌های زنجیره‌ای مواجه می‌شویم که کوچکترین آنها ۵ هزار و بزرگترین آنها حدود ۵۰ هزار تا ۶۰ هزار شعبه دارند. بنابراین حتما باید در مقیاس‌های بزرگ خرید کنند و الزام دارند که در قراردادی که می‌بیندند کیفیت کالایی که می‌گیرند در تمام طول سال بالا، توناژ بالا و قیمت یکسان داشته باشند. ما در کشور خود برای چنین بازار مدرنی در تولید لجستیک و ترانزیت و خدمات پس از فروش بازار ایجاد نکردیم.
وی اضافه کرد: نکته مهم در این میان این است که ترکیب صادراتی روسیه شبیه به ترکیب صادراتی ایران است. برای مثال ما در نفت و گاز و معادن توانمند هستیم و این موارد سهم بالایی از تجارت ما را تشکیل می‌دهد. روسیه هم دارای همین ظرفیت‌ها در صنایع معدنی، صنایع گاز و.... است. برای مثال صنعت غذای روسیه بسیار جذاب است و بیش از ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار از بازار این کشور محصولات غذایی و کشاورزی است که ما در ایران در این مورد کارخانه‌های کوچک‌مقیاس داریم که نمی‌توانند در مقیاس بین‌المللی ورود کنند. علاوه بر این استانداردهای سختگیرانه‌ای این کشور دارد که ما نمی‌توانیم به راحتی آنها را کسب کنیم.
مودودی گفت: صرف نظر از این موضوع اگر یک شرکت بخواهد مرغ یا تخم مرغ روسیه را تامین کند، ما در داخل با کمبود بسیار زیادی مواجه می‌شویم. در ایران هم برای ممانعت از اینکه بازار داخل به مشکل بخورد، قواعدی تعریف شده که می‌تواند به عنوان یک عامل بازدارنده عمل کند. بنابراین ما نمی‌توانیم چنین تعهدی دهیم و هیچ یک از شرکت‌های ایرانی هم توانایی آن را ندارند.
وی اظهار کرد: برای ارتقای سهم خود از بازار روسیه باید در قالب یک سری مگاپروژه، برخی از محصولات موردنیاز روسیه که مطمئن هستیم برای آنها همچنان تا ۱۰ تا ۱۵ سال آینده به خارج از کشور وابسته خواهد بود؛ به صورت گلخانه‌ای و در مقیاس صادراتی تولید کنیم. چنین اقدامی نیاز به سرمایه‌گذار و اقدامات بلندمدت دارد. برای این کار باید استانداردهای خود را با استانداردهای بین‌المللی هماهنگ کنیم. از آنجا که ما یک کشور صادراتی قدرتمند نیستیم، تولید ما هم خود را ملزم نمی‌داند تا که این استانداردها را رعایت کنند بنابراین این موضوع هم یک مانع تعیین‌کننده است.
این کارشناس حوزه تجارت متذکر شد: مشکلات بانکی ما هم همچنان باقی است. گرچه روسیه در سال‌های متمادی اعلام کرده است که همراهی لازم را با ایران خواهد داشت اما ما همچنان نتوانستیم در جابجایی پول در روسیه موفق عمل کرده و مشکلات مختلفی داشتیم. بنابراین اگر ما نتوانیم مسائل تحریم‌ها را از طریق دیپلماسی حل کنیم حتی روسیه هم چندان نخواهد توانست ظرفیت همکاری را گسترش دهد. تمام اینها منجر به این می‌شود که همچنان در همان مسیر گذشته قدم برداریم.
وی ادامه داد: کاری که احتمالا در سازمان توسعه تجارت انجام شده و قبلا هم انجام می‌شد این بود که بررسی می‌کردیم آنها چه ترکیب کالایی را وارد می‌کنند و ما چه کالاهایی را می‌توانیم صادر کنیم. اعداد را جمع می‌زنند و رقمی مثل ۱۲ میلیارد دلار یا گاهی برای تجارت جهانی به ۵۰ تا ۶۰ میلیارد دلار می‌رسند. اما آیا ما لزوما می‌توانیم آن کالاها را در مقیاس صادراتی و با قیمت رقابتی در داخل تولید کنیم که بتوانیم بازار صادراتی را تامین کنیم. تا زمانی که ما نتوانیم در مقیاس صادراتی پروژه تعریف کنیم و واحدهای تولیدی ما عمدتا محلی یا گاهی ملی هستند.
مودودی بیان کرد: در مواردی مثل مواد پتروشیمی و فولاد توانستند در مقیاس جهانی تولید کنند و مگاپروژه‌های خوبی انجام شده و بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار از صادرات ما را هم همین موارد تشکیل می‌دهد. اما اگر بخواهیم واقعا در بازار روسیه حضور داشته باشیم این موارد جذابیت زیادی ندارد چراکه این کشور می‌تواند تولیدکننده بالقوه همه این محصولات به علت مشابهت موجود بین ایران و روسیه باشد.
وی اضافه کرد: در بعضی محصولات دیگر باید در داخل کشور باید همین امروز پروژه‌ها را برای حضور در این بازار کلید بزنیم. زیرساخت‌های لازم و خدمات پس ار فروش لازم، حمل و نقل و لجستیک و... را در کنار هم ببینیم تا امیدوار باشیم در ۵ سال آینده با یک سرمایه‌گذاری کلان به نتیجه برسیم. با توجه با شرایط فعلی و مشخص نبودن برنامه دولت برای جذب سرمایه‌گذار خارجی و جذب و نگه داشتن سرمایه‌گذار داخلی و زیرساخت‌ها، هدف‌گذاری صادرات ۱۲ میلیارد دلاری به روسیه تنها یک دورنمای زیبا به نظر می‌رسد که دو رئیس جمهور می‌توانند طراحی کنند اما نمی‌توان نتیجه‌ای از آن گرفته شود.