دولت و سازمان توسعه و تجارت با اختصاص بودجه های محدود به سفرای ايران می تواند در بازارهای مهم كه بصورت بالقوه و يا بالفعل قابليت توسعه تجارت با ايران را دارند از امکان بکارگيری ايرانيان متخصص مقيم خارج از كشور و يا حتی اشخاص ذي صلاح خارجی فعال در بازارها؛ در جهت كمك به تجار و بازرگانان كشور تحت عنوان «مشاورين افتخاری تجاری» استفاده کند.

از بین 150 نمایندگی و سفارتخانه های وزارت امور خارجه در خارج از كشور براساس گزارش وزارت صمت در بهترين شرايط تنها حدود 25 رايزن بازرگانی اعزام شده اند كه البته همين تعداد محدود بالغ بر 75 درصد بازارهای اصلی صادراتی كشور را پوشش می دهند ولی از بازارسازی های جدید خبری نیست. سازمان های توسعه تجارت دربسياری از كشورها متولی اصلی توسعه تجارت و سردمدار پيش برد ديپلماسی تجاری هستند. بر اساس مطالعه بانك جهانی، اين سازمان ها عمدتا زير نظر دولت فعاليت می كنند و بيش از چهل درصد آن ها دفاتری در خارج از كشور دارند و بيشترين سهم بودجه خود را برای فعاليت های بازاريابی و تحقيقات بازار صرف می كنند.

طبق برآورد بانك جهانی 10 درصد افزايش در بودجه سازمان ها توسعه تجارت بين شش دهم تا يك درصد افزايش در صادرات را بدنبال خواهدداشت. رايزنان بازرگانی نقش مهمی در پيش برد اهداف اين سازمان ها ايفا می کنند. دامنه و پوشش فعاليت رايزنان بازرگانی طی دهه اخير به دلیل تغيير اولويت های دولت ها تغيير اساسی يافته و ازتمركز صرف بر توسعه تجارت به افزايش جذب سرمايه گذاری خارجی، توسعه گردشگری و توسعه برند ملی گسترش يافته است.

افزايش صادرات و توسعه بازارهای خارجی نيازمند طراحی برنامه ها واقدامات ترويجی و زيرساختی (توسعه حمل و نقل و لجستيك، امور بانك و بيمه، تجهيز مرزها و گمركات، انعقاد توافقات استاندارد و گمركی )است. اعزام رايزنان بازرگانی در ميان برنامه ها وفعاليت های متعدد ترويجی ( اطلاع رسانی فرصت های تجاری ، آموزش و مشاوره به تجار و بازرگانان، همايش های معرفی فرصت های بازار، تحقيقات و تبليغات بازار، برپايی نمايشگاه های تخصصی و اختصاصی خارج كشور، اعزام و پذيرش هيأت تجاری، ايجاد مراكز تجاری) تنها يکی ازعوامل تأثيرگذار در توسعه تجارت است اما نقش مهمی در پيشبرد هر دونوع برنامه های ترويجی و زير ساختی با كشور هدف ايفا می کند.

عملکرد رايزنان بازرگانی بسته به ساختار اقتصادی بازار هدف از جمله اندازه و پتانسيل بازار، درجه و جایگاه اققتصادی و تجاری، محيط قانونی، فاصله جغرافيايی، تفاوت های فرهنگی و زبانی، داشتن كارمند محلی و بودجه كافی، ميزان توانمندی سفير و كاركنان سفارت در امور اقتصادی ، وجود نهادهای داخلی پشتيبان و بالاخره مهارت های علمی و ارتباطی خود رايزنان متفاوت است.

شناخت نسبی از نظام سياسی و اقتصادی بازار هدف و اولويت بندی اقدامات و برنامه ها، شناسايی نهادهای تجاری دولتی و خصوصی و ايجاد ارتباط با آنها، رصد، گردآوری و تحليل اطلاعات تجاری (تحليل رقبا، رويدادها، اخبار، گزارش ها و ...) و ايجاد مکانيزم ارتباط با فعالين اقتصادی می تواند در ارتقای كارايی و اثر بخشی رايزنان بازرگانی تأثير به سزايی داشته باشد.

نقش رايزن بازرگانی به عنوان نماينده دولت و ديده بان تجاری كشور در بازار محل مأموريت به منظور معرفی شفاف و عادلانه فرصت ها و اطلاع رسانی ظرفيت های تجاری با كشور هدف به همه تجار و فعالين اقتصادی كشور نقش بی بديلی است كه جايگزينی ندارد و ايده هايی همچون حضور نماينده بخش خصوصی در بازارهای هدف به عنوان رايزن بازرگانی كشور در عمل بدليل ساختار اتاق های بازرگانی كشور (بسياری از تجار و فعالين اقتصادی كشور عضو تشکل ها و اتاق های مشترک نيستند) قابليت اجرايی ندارد.

مرکز مطالعات بازرگانی وزارت صمت در گزارشی نوشته است:« با توجه به اينکه محدوديت های بودجه مانع از حضور گسترده رايزنان بازرگانی به عنوان نماينده دولت در بازارهای مختلف بالقوه و بالفعل خارجی شده است. اتاق های بازرگانی با فعال نمودن اتاق های مشترک در هر بازار و ايجاد دفاتر تجاری قادر خواهند بود اعضای تشکل های مرتبط خود را از آخرين فرصتها و ظرفيت های توسعه تجاری آن كشور مطلع کند و به اعضای خود خدمات تجاری مرتبط ارائه دهد. همچنین دولت و سازمان توسعه و تجارت با اختصاص بودجه های محدود به سفرای ايران می تواند در بازارهای مهم كه بصورت بالقوه و يا بالفعل قابليت توسعه تجارت با ايران را دارند از امکان بکارگيری ايرانيان متخصص مقيم خارج از كشور و يا حتی اشخاص ذي صلاح خارجی فعال در بازارها؛ در جهت كمك به تجار و بازرگانان كشور تحت عنوان «مشاورين افتخاری تجاری» استفاده کند.  

همچنین مرکز مطالعات بازرگانی پیشنهاد داده است:« حضور بيش از 20 رايزن سابق و اسبق بازرگانی در كشور كه در حال حاضرعمدتاً در سازمان توسعه تجارت مشغول بکارند و بسياری از آن ها مسئوليت ميز كشوری را بعهده دارند كه در آن كشور بين 3 تا 4 سال رايزن بازرگانی بوده اند، فرصت بسيار مغتنمی برای جامعه بخش خصوصی كشور است كه از ظرفيت، دانش، تجربه و توانمندی اين افراد در جهت شناخت هرچه بيشتر بازارها استفاده کنند.»

اتاق تهران