برنامه بخش مسکن تا پایان دولت، شامل 3 طرح مسکن ملی، مسکن محرومان و اتمام مسکن مهر است. با تکمیل این 3 طرح تا سال آینده یک میلیون و 100 هزار واحد مسکونی، ساخته و عرضه می‌شود و به این ترتیب بر اساس آنچه در طرح جامع مسکن آمده، ساخت یک میلیون خانه نهایی می‌شود. محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی در گفت‌وگو با «ایران» با اشاره به این سه برنامه در بخش مسکن، تأکید کرد تمام واجدان شرایطی که در این طرح‌ها متقاضی مسکن هستند، تا سال 1400 خانه‌دار می‌شوند.
در مورد ساخت و ساز مسکن در دولت یازدهم و دوازدهم، آیا برنامه‌ای باقیمانده که ممکن است تا پایان دولت به اتمام نرسد؟
مهم‌ترین برنامه دولت در حوزه ساخت، طرح اقدام ملی مسکن است. اقدام ملی ساخت 400 هزار واحد مسکن را دربر می‌گیرد که در سراسر کشور در دست اجرا است. برای این کار بعد از ثبت نام متقاضیان، واجدین شرایط را احصا کردیم. اکنون این واجدین شرایط با تشکیل پرونده در حال افتتاح حساب بانکی هستند. به محض واریز وجه و تکمیل فرآیند، متقاضیان به پروژه‌ها متصل می‌شوند و عقد قرارداد می‌کنند. این شرایط برای کسانی است که بصورت مجتمع‌سازی صاحب مسکن می‌شوند. در این طرح مسکن‌های دیگری هم ساخته می‌شود به این صورت که در تعدادی از شهرهای کوچک زمین را بصورت گروهی به افراد واگذار می‌کنیم. این طرح با مشارکت بنیاد مسکن است که در آن نسبت به احداث خانه‌هایی که معمولاً 2 طبقه است، اقدام می‌شود. این دو اقدام حاصل پیگیری‌های طرح ملی مسکن است. سقف ساخت در طرح اقدام ملی 400 هزار واحد است.
با توجه به محدودیت 400 هزار واحد، اگر افراد بیشتری درخواست مسکن داشته باشند، درخواست آنها رد می‌شود؟
البته تاکنون 460 هزار نفر واجد شرایط در مسکن ملی تأیید شده‌اند که ما برای همه آنان پروژه تعریف کرده‌ایم. هر تعداد از ثبت نامی‌ها که واجد شرایط باشند، ما به آنان پروژه تخصیص می‌دهیم و کسی را در این مرحله حذف نمی‌کنیم. البته آنان که واجد شرایط دریافت مسکن هستند، در اولویت واگذاری قرار دارند. برای متقاضیان بعدی در بعضی شهرها پروژه‌های جدیدی تعریف شده است. بنیاد مسکن یا ادارات کل راه و شهرسازی، از بین واجدین شرایط قرعه‌کشی می‌کنند و اولین پروژه‌ها به آنان واگذار می‌شود تا عدالت رعایت شود به این ترتیب افراد واجد شرایط برای پروژه‌های اول معرفی می‌شوند. پروژه‌های دوم و سوم که شروع شود افراد باقیمانده به آن پروژه‌ها معرفی می‌شوند به نحوی که همه متقاضیان پوشش داده شوند.
علاوه بر این، با همکاری دستگاه‌های اجرایی برای تأمین مسکن کارکنان، بازنشستگان و افراد تحت پوشش آن دستگاه‌ها تفاهمنامه‌هایی امضا شده است. مثلاً روز شنبه تفاهمنامه‌ای برای ساخت مسکن کارکنان وزارت جهاد کشاورزی با این وزارتخانه امضا کرده‌ایم که بر اساس آن وزارت جهاد زمین‌های بایر در اختیار خود را برای ساخت به وزارت راه و شهرسازی محول می‌کند. به موجب انعقاد این تفاهمنامه مقرر شد، در مدت 3 سال 100 هزار واحد مسکونی برای کارکنان شاغل، بازنشسته و ایثارگر جهاد کشاورزی با همکاری وزارت راه و شهرسازی احداث می‌شود. قبل از آن هم با وزارت دفاع و وزارت رفاه تفاهمنامه‌های مشابهی امضا شده بود.
همچنین با برنامه صندوق پس‌انداز یکم، تا حالا 166 هزار تسهیلات خرید یا ساخت مسکن پرداخت شده و 330 هزار نفر دیگر هم در این صندوق، در مرحله پرداخت تسهیلات قرار دارند که به مجموع طرح‌های حوزه مسکن اضافه می‌شوند. در واقع تعهد ما ساخت 400 هزار واحد در قالب برنامه اقدام ملی است. مسکن‌های دیگر هم در حال اضافه شدن است که برای سنوات بعد اجرا می‌شود.
در طرح مسکن ملی، متقاضیان باید آورده اولیه داشته باشند و اجرای این برنامه برای دهک‌های میانی تعریف شده است. برای خانه‌دار شدن دهک‌های پایین، اقدام خاصی انجام می‌شود؟ خانه‌دار شدن اقشار ضعیف با کدام برنامه پیش می‌رود؟
برای گروه‌های کم درآمد پروژه‌ای در حال مطالعه است که بزودی عملیاتی می‌شود و برای دهک‌های اول تا سوم است. ساخت مسکن محرومان برای 3 دهک اول در نظر گرفته شده است. سازمان برنامه و بودجه منابع آن ساخت مسکن محرومان را تأمین می‌کند به میزانی که سازمان برنامه و بودجه اعتبار تأمین کند پروژه‌های محرومان هم ساخته می‌شود که سقف آن 200 هزار واحد است. تمام ارگان‌هایی که مسئولیت حمایت از محرومان را برعهده دارند، در مسکن محرومان مشارکت می‌کنند. با همکاری دستگاه‌های حمایتی تلاش می‌کنیم طراحی و اجرای ساخت مسکن محرومان با شیوه‌‌ای جدید باشد تا گروه‌های اول تا سوم معیشتی صاحب مسکن شوند. طرح جدید ویژگی دیگری غیر از طرح اولیه دارد که در حال نهایی شدن است و بزودی اعلام می‌شود. کمیته امام(ره)، بهزیستی، بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام، آستان قدس، سازمان اوقاف، بنیاد مسکن و خیرین مسکن ساز نهادهایی هستند که در پروژه ساخت مسکن محرومان مشارکت می‌کنند تا با شرایط آسان‌تری این دهک‌ها صاحب مسکن شوند. این طرح تا 2 ماه آینده نهایی می‌شود.
دولت بر تکمیل مسکن‌های مهر باقیمانده تا سال آینده تأکید کرده است. آیا این تعهد تا یک سال دیگر اجرا می‌شود؟
هیچ مسکن مهر باقیمانده‌ای در سال آینده نخواهیم داشت. این تعهد به استثنای مسکن مهرهایی است که پرونده قضایی دارد و خارج از کنترل ما است و ارتباط قراردادی و حقوقی هم با وزارت راه و شهرسازی ندارد. مسکن‌های مهر مشکل‌دار یا خودمالکی یا به صورت تعاونی است. این مسکن‌ها هم به محض اینکه در دادگاه تعیین تکلیف شوند، در مدار تولید قرار می‌گیرند. 60 تا 70 هزار واحد مسکن مهر در حال تکمیل است که با واگذاری آن پرونده مسکن مهر تا پایان امسال بسته می‌شود. مجموع مسکن مهر که در دولت قبل شروع شد، 2 میلیون و 200 هزار واحد بود. تا شروع دولت یازدهم، 700 هزار واحد مسکن مهر به مردم تحویل شده بود. امروز عدد تحویلی به 2 میلیون و 30 هزار واحد رسیده است. در واقع تاکنون، یک میلیون و 330 هزار مسکن مهر در دولت یازدهم و دوازدهم تکمیل و واگذار شده است. باقیمانده هم در حال کار است. 40 هزار واحد مسکن مهر بزودی تحویل می‌شود. هدف‌گذاری ما تکمیل مسکن مهر و طرح 2 سالانه مسکن ملی تا 1400 است.
در روزهای اخیر برخی مسئولان وزارت راه و شهرسازی از احتمال افزایش وام خرید مسکن خبر داده‌اند. آیا پیشنهادی را در این خصوص در دولت مطرح کرده‌اید؟
ما پیشنهادی برای افزایش سقف تسهیلات مسکن ارائه کرده‌ایم. البته بسته تأمین مالی آن باید توسط بانک مرکزی تدوین و ارائه شود و تا این بانک نظر خود را اعلام نکند، نمی‌توانیم در مورد افزایش تسهیلات تصمیم‌گیری کنیم. افزایش تسهیلات مسکن به این بستگی دارد که آیا بانک مرکزی می‌تواند منابع آن را تأمین کند یا خیر.البته باید به این نکته اشاره کنم با توجه به مشکلاتی که شیوع کرونا ایجاد کرد، برای حمایت از مستأجران نیز در زمان کرونا برنامه‌هایی مصوب شده که پرداخت تسهیلات کمک ودیعه مسکن و همچنین محدودیت سقف افزایش اجاره از آن جمله است. به همین منظور، به متقاضیان وام ودیعه مسکن مهلت دوباره‌ای داده شده تا تقاضای خود برای دریافت این وام را ثبت کنند. متقاضیان جامانده وام ودیعه مسکن که تا ٢٥ شهریورماه موفق به ثبت‌نام وام ودیعه مسکن نشدند، از 13 مهر به مدت ١٧ روز برای ثبت‌نام دوباره و دریافت وام ودیعه مسکن مهلت دارند. این تصمیم ستاد ملی کرونا است ما و همچنین بانک‌ها موظف به اجرای آن هستیم. رقم ودیعه مسکن برای مستأجران تهرانی ۵۰ میلیون تومان، برای سایر کلانشهرها ۳۰ میلیون تومان و برای شهرهای کوچک ۱۵ میلیون تومان است، سود این تسهیلات ۱۳ درصد تعیین شده است.
ایران