در‌حالی‌که تورم ماهانه در تیرماه سال‌جاری در سطح ۴/ ۶ درصد ثبت شد و برخی این موضوع را نشانه ورود به فاز «تورم‌های بالا» عنوان می‌کردند، در دو ماه مرداد و شهریور تورم ماهانه با ثبت رقم ۵/ ۳ درصد و ۶/ ۳ درصد، فاز جدیدی را تجربه کرده است. بنابراین آمارها در این سه ماه نشان می‌دهد که اقتصاد ایران، دو سطح تورمی متفاوت را تجربه کرده و در پایان نیم‌سال نخست، به یک فضای تردید رسیده است. ادامه مسیر تورم در نیم‌سال دوم، با توجه به انتظارات تورمی و سیاست‌گذاری‌های تیم اقتصادی می‌تواند دو مسیر متفاوت را تجربه کند. یک مسیر بازگشت به سطح تورم‌های بالا است که در ابتدای تابستان تجربه شد و یک مسیر نیز فرود نرم تورم است که اقتصاد ایران را از فاز تورم‌های بالا دور خواهد کرد. در حال حاضر کارشناسان نسبت به حل پولی چالش‌های اقتصادی هشدار می‌دهند؛ زیرا راهکار غیراصولی با بهره‌گیری از پول‌پاشی برای حل این چالش‌ها می‌تواند مسیر تورم را از هدف پایان سال دور کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تورم ماهانه شهریورماه ۵۶/ ۳ درصد بوده که تقریبا با مردادماه تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای نداشته است. اگرچه این نرخ تورم ماهانه در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته رقم بالایی به حساب می‌آید اما سیگنال ابر تورم در ماه‌های آتی را نمی‌دهد. از سوی دیگر تورم کالاهای بادوام در شهریورماه ۶/ ۱۱ درصد بوده است که با توجه به رشد ۱۸ درصدی قیمت دلار در این ماه قابل‌توجیه است. افزایش قیمت دلار اثر قابل‌ملاحظه‌ای روی کالاهای بادوام مانند خوردرو، وسایل الکترونیکی و لوازم برقی خانگی داشته است. به نظر می‌رسد نرخ تورم در دوراهی قرار گرفته است که ثبات بازارها بر آینده آن موثر است. بنابراین مسیری که سیاست‌گذار در پیش می‌گیرد روی انتظارات تورمی اثرگذار خواهد بود و می‌تواند اثر ریسک‌هایی مانند انتخابات آمریکا را خنثی کند.
همسنگی نرخ تورم ماهانه در دو ماه متوالی
مرکز آمار کشور، گزارش تورم شهریورماه سال‌جاری را منتشر کرد. آمارها نشان می‌دهد که در آخرین ماه تابستان، شاخص تورم به سطح ۳/ ۲۴۴ واحد رسیده که به نسبت شهریورماه افزایش ۵۶/ ۳ درصدی داشته است. تورم ماهانه مردادماه نیز ۵۱/ ۳ درصد بوده که نشان می‌دهد در شهریورماه به نسبت مردادماه افزایش کمتر از یک‌دهم واحد درصدی داشته است. به عبارت دیگر تورم ماهانه در دو ماه آخر تابستان تقریبا همسنگ بوده است. این در حالی است که در نخستین ماه تابستان، تورم ماهانه تاریخی ۴/ ۶ درصد ثبت شده بود. بنابراین می‌توان گفت اگرچه تورم شهریورماه هنوز رقم بالایی را در میان تورم‌های ماهانه ثبت کرده، اما به نسبت تیرماه کاهش قابل‌توجهی داشته است. از سوی دیگر نگاهی به روند تورم ماهانه نشان می‌دهد که این شاخص در شهریورماه سال گذشته نیم درصد بوده است. در نتیجه می‌توان گفت تورم ۶/ ۳ درصدی هنوز در سطح بالایی قرار دارد اما ابرتورم یا تورم وحشتناک محسوب نمی‌شود. اما در حال حاضر تورم در سر دوراهی قرار گرفته است. در مرداد و شهریورماه تورم به سطحی رسیده که خیلی بالا یا خیلی پایین نیست. بنابراین مهم است که سیاست‌گذار چگونه بتواند انتظارات تورمی را کنترل کند. از آنجا که انتخابات آمریکا در نیمه آبان‌ماه یک ریسک مهم برای بازارها به شمار می‌رود و روی انتظارات تورمی اثرگذار است، سیاست‌گذار می‌تواند با اتخاذ تصمیم‌هایی که به ثبات بیشتر بازارها منتج شود، اثر این ریسک را روی تورم کنترل کند. نگرانی مهم این است که سیاست‌گذار بخواهد چالش اقتصادی را با پول پاشی برطرف کند و این رویکرد باعث افزایش نرخ تورم شود.
چه عواملی بر تورم شهریورماه اثر گذار بوده‌اند؟
مرکز آمار کشور، برای اندازه گیری تورم، ۱۲گروه مختلف مانند خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، دخانیات، پوشاک و کفش، مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها، مبلمان و لوازم خانگی و نگهداری معمول آنها، بهداشت و درمان، حمل و نقل، ارتباطات، تفریح و فرهنگ، آموزش، هتل و رستوران و کالاها و خدمات متفرقه را در نظر می‌گیرد. از میان این ۱۲ گروه، گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها سهم ۶/ ۲۶ درصدی و گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها سهم ۵/ ۳۵ درصدی دارد. بنابراین این دو گروه به تنهایی وزن بیش از ۶۰ درصد شاخص تورم را شکل می‌دهند. پس از آن ضریب اهمیت گروه حمل و نقل حدود ۴/ ۹ درصد و گروه بهداشت و درمان ۱/ ۷ درصد است.
آمارها نشان می‌دهد که در شهریورماه سال‌جاری تورم ماهانه گروه خوراکی‌ها ۳ درصد بوده است. در این گروه نان و غلات که تقریبا بیشترین ضریب اهمیت (۶۷/ ۶ درصد) را دارد، تورمی در حدود ۲/ ۳ درصد داشته است. پس از آن گروه گوشت قرمز و سفید و فرآورده‌های آنها که ضریب اهمیت ۹/ ۵ درصدی دارد تورم ماهانه ۷/ ۱ درصد را داشته است. اما نکته قابل‌توجه این است که در این گروه متوسط قیمت گروه ماهی و صدف‌داران به نسبت مردادماه، افزایش ۶/ ۶ درصدی را ثبت کرده است. البته بیشترین افزایش تورم در این گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها به گروه لبنیات و تخم‌مرغ تعلق دارد. تورم ماهانه لبنیات و تخم‌مرغ در شهریورماه ۸/ ۶ درصد بوده است.
گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها در شهریورماه تورم ۷/ ۲ درصدی داشته است. در این گروه تورم اجاره‌بها، ۷/ ۲ درصد و تورم قیمت آب، برق و سوخت نیز ۹/ ۲ درصد بوده است. این در حالی است که در مردادماه تورم این گروه ۸/ ۲ درصد بوده که در شهریورماه کاهش حدود یک‌دهم درصد را ثبت کرده است. در مردادماه تورم اجاره بها ۷/ ۱ درصد و تورم قیمت آب، برق و سوخت ۶/ ۱۲ درصد بوده است. به طور سنتی شهریورماه آخرین ماه برای جابه‌جایی مسکن است. بنابراین بیشترین افزایش قیمت اجاره بها اصولا در این ماه رخ می‌دهد.
اما گروه حمل و نقل در میان ۱۲ گروه مورد بررسی بیشترین تورم ماهانه را ثبت کرده است. براساس گزارش مرکز آمار کشور این گروه در شهریورماه تورم ماهانه ۴/ ۸ درصدی را تجربه کرده که بیشترین عامل موثر در افزایش تورم این گروه، افزایش قیمت خودرو بوده است. در گزارش منتشر شده آمده است که: «در گروه «تفریح و فرهنگ» (لوازم التحریر، قطعات کامپیوتر، دوچرخه بچه‌گانه، لپ‌تاپ) و گروه «مبلمان و لوازم خانگی» (لوازم پلاستیکی آشپزخانه، ماشین لباسشویی، یخچال فریزر و ظروف شیشه‌ای آشپزخانه) بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند.»
تورم نقطه‌به‌نقطه ۴/ ۳۴ درصدی در شهریورماه
آمارها نشان می‌دهد شاخص قیمت مصرف‌‌کننده در شهریور سال‌جاری به نسبت مدت مشابه سال گذشته رشد ۴/ ۳۴ درصدی را تجربه کرده است. این افزایش به این معناست که خانوارهای کشور به طور میانگین ۴/ ۳۴ درصد بیشتر از شهریور ١٣٩٨ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند. از سوی دیگر مقایسه روند تورم نقطه‌به‌نقطه در ۱۲ ماه منتهی به شهریور سال‌جاری نشان می‌دهد که تورم نقطه‌به‌نقطه شهریور سال‌جاری به نسبت مدت مشابه سال گذشته کاهش ۵/ ۵ واحد درصدی را ثبت کرده است. تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه ۹۸، حدود ۳۵ درصد بوده است. بعد از آن به مدت ۶ ماه روند نزولی در شاخص تورم نقطه‌به‌نقطه دیده می‌شود. اما از ابتدای سال‌جاری این شاخص مجددا سیر صعودی در پیش گرفته است. به‌طوری‌که در فروردین‌ماه سال‌جاری نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه ۸/ ۱۹ درصد ثبت شده و سپس در اردیبهشت‌ماه به ۲۱ درصد رسیده است. در تیرماه نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه افزایش ۳/ ۴ واحد درصدی نسبت به اردیبهشت‌ماه داشته است. تورم نقطه‌به‌نقطه در مردادماه نیز با افزایش ۷/ ۳ درصدی نسبت به تیرماه به ۵/ ۳۰ درصد رسیده است. تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریورماه نیز به نسبت مردادماه افزایش ۴ واحد درصدی را ثبت کرده است.
اثر افزایش دلار بر نرخ تورم
مرکز آمار کشور در جدولی کالاها را به سه بخش کالاهای بادوام، بی‌دوام و کم‌دوام تقسیم کرده است. کالاهای بادوام به کالاهایی گفته می‌شود که به صورت مکرر در طول یک دوره یک ساله یا بیشتر بتوان از آن استفاده کرد. اغلب کالاهایی مانند خودرو، کالاهای دیجیتال و وسایل خانگی در این گروه طبقه‌بندی می‌شوند.
آمارها نشان می‌دهد در شهریورماه تورم نقطه‌به‌نقطه گروه کالاهای بادوام ۲/ ۹۲ درصد و تورم ماهانه ۶/ ۱۱ درصد بوده است. نگاهی به بازدهی قیمت ارز در یک سال منتهی به شهریورماه سال‌جاری نشان می‌دهد که دلار رشد ۱۸۸ درصدی را ثبت کرده است. از سوی دیگر قیمت دلار در یک ماه منتهی به شهریورماه نیز ۱۸ درصد افزایش داشته است. در نتیجه احتمالا نرخ ارز بیشترین اثر را روی قیمت کالاهای بادوام داشته است. در واقع نوسانات نرخ ارز روی کالاهای وارداتی یا کالاهایی که بخش زیادی از مواد اولیه آن وابسته به نرخ ارز است، تاثیر مستقیمی روی قیمت این کالاها دارد. در نتیجه افزایش قیمت ارز در این گروه‌ها رابطه مستقیمی با تورم این گروه دارد. شاید به همین دلیل است که سیاست‌گذار با کنترل بازار ارز و کم کردن نوسانات آن می‌تواند بیشترین اثر را روی کاهش انتظارات تورمی و در نهایت کنترل تورم داشته باشد. در صورتی که سیاست‌گذار به طور تدریجی ثبات را در بازار ارز ایجاد کند، کالاهای بادوام فشار کمتری را روی تورم کل خواهند داشت.
دنیای اقتصاد