شاخص عملکرد رقابت صنعتی یکی از شاخص‌هایی است که یونیدو برای ارزیابی توان رقابت و عملکرد صنعتی اقتصادهای مختلف مورد استفاده قرار می‌دهد. در این شاخص با بهره‌گیری از مجموعه‌ای از زیر شاخص‌های مرتبط، توان تولید و صادرات کالاهای صنعتی یک کشور مورد ارزیابی قرار گرفته و با سایر کشورها مقایسه می‌شود. این شاخص ظرفیت کشورها را برای حضور در بازارهای داخلی و بین‌المللی و فعالیت‌ها با ارزش افزوده بالا و دارای فناوری برتر نشان می‌دهد.

 این شاخص، ظرفیت کشورها را برای حضور در بازارهای داخلی و بین‌المللی و فعالیت‌های با ارزش‌افزوده بالا و دارای فناوری برتر نشان می‌دهد. قدرت هر کشور در زمینه رقابت صنعتی با سایر کشورها در حوزه تولیدات صنعتی با عددی بین صفر تا یک اندازه‌گیری می‌شود. هرچه این رقم به عدد یک نزدیک‌تر باشد، بیانگر قدرت بیشتر آن کشور در عملکرد رقابت صنعتی است. این سازمان در گزارش سالانه خود، هشت زیرشاخص برای ارزیابی توان رقابت و عملکرد صنعتی اقتصادهای مختلف را مورد استفاده قرار می‌دهد.

گزارش منتشر شده از سوی معاونت طرح و برنامه وزارت صمت نشان می‌دهد که در مقایسه جهانی و طی سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، کشورهای آلمان، چین، کره‌جنوبی و آمریکا در شاخص «عملکرد رقابت صنعتی»، در رتبه‌های اول تا چهارم قرار داشته‌اند و ایران در این شاخص در مقایسه با ۲۴ کشور منطقه در جایگاه هشتم قرار دارد.

از سوی دیگر در سال ۲۰۱۸ در زمینه زیرشاخص‌های عملکرد رقابت صنعتی، ایران در زیرشاخص‌های «سهم کالاهای صنعتی با فناوری متوسط و بالا در ارزش افزوده صنعت»، «سهم در کل تجارت صنعت جهان» و « سهم در کل ارزش افزوده صنعت (ساخت) جهان» نسبت به سایر زیرشاخص‌ها از امتیاز بالاتری برخوردار بوده است.

توسعه روزافزون فعالیت‌های صنعتی و استفاده از فناوری‌های نوین و نوظهور موجب شده تا فضای رقابتی در عرصه تولید و تجارت جهانی ایجاد شود. در این فضای رقابتی، کشورهای توسعه یافته برای حفظ بازارهای مصرف داخلی و بین‌المللی، کشورهای در حال توسعه برای گسترش این بازارها و کشورهای کمتر توسعه یافته برای تغییرات بنیادین، ارتقا و توسعه صنعتی تلاش می‌کنند. اندازه‌گیری توان حضور و رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی به ویژه در حوزه کالاهای با ارزش افزوده در سطح فناوری برتر از جمله متغیرهایی است که می‌تواند نتیجه عملکرد صنعتی هر کشور را نشان دهد. براساس رتبه بندی رقابت صنعتی، ‌کشورها به پنج دسته عالی، متوسط رو به بالا، متوسط، متوسط رو به پایین و پایین تقسیم می‌شوند. کشورهای در دسته عالی نزدیک به ۸۳ درصد از ارزش افزوده صنعت جهان و بیش از ۸۵ درصد از تجارت صنعت جهانی را به خود اختصاص داده‌اند و براساس ارزیابی‌های صورت گرفته کشورهای با درآمد بالا مانند «آلمان، ژاپن، کره‌جنوبی، آمریکا و چین» در این گروه قرار دارند.

جایگاه ایران در شاخص رقابت

روند تغییرات رتبه و امتیاز ایران در شاخص عملکرد رقابت صنعتی و زیر شاخص‌های آن در سال‌های ۲۰۱۸ - ۲۰۱۳ نشان دهنده آن است که ایران در نوسان کم و رتبه آن بین ۵۴ تا ۵۶ متغیر بوده است. براساس داده‌های اعلام شده، ایران در سال ۲۰۱۳ در این شاخص رتبه ۵۶ را ثبت کرد، اما در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ دو پله افت را تجربه کرد و دوباره در سال ۲۰۱۸ با صعود دوپله‌ای به رتبه ۵۶ بازگشت.

وضعیت ایران در شاخص عملکرد رقابت صنعتی در مقایسه با کشورهای منطقه و منتخب نشان می‌دهد که ایران با دو رتبه صعود در جایگاه هشتم قرار گرفته است. براساس رتبه بندی صورت گرفته «رژیم اشغالگر قدس»، «ترکیه»، «امارات»، «عربستان»، «قطر»، «بحرین» و «کویت» در جایگاه‌های یک تا هفت قرار دارند. با توجه به داده‌های اعلام شده کشورهای «سوریه»، «قرقیزستان»، «تاجیکستان»، «یمن»، «افغانستان» و «عراق» پایین ترین رتبه را به خود اختصاص داده‌اند.

رتبه ایران و کشورهای منتخب در عملکرد رقابت صنعتی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ نشان دهنده آن است که از میان ۱۱ کشور منتخب مورد ارزیابی قرار گرفته، کشورهای آلمان، چین، کره‌جنوبی و آمریکا در شاخص «عملکرد رقابت صنعتی» در رتبه‌های اول تا چهارم قرار دارند و در بین این ۱۱ کشور، ایران بعد از هندوستان در جایگاه یازدهم قرار گرفته است.

در سال ۲۰۱۸ در ارتباط با زیرشاخص‌های عملکرد رقابت صنعتی، ‌ایران در زیرشاخص‌های «سهم کالاهای صنعتی با فناوری متوسط و بالا در ارزش افزوده صنعت»، «سهم در کل تجارت صنعت جهان» و «سهم در کل ارزش افزوده صنعت جهان» نسبت به سایر زیر شاخص‌ها از امتیاز بالاتری برخوردار بوده است.

اجزای شاخص رقابت صنعتی

یونیدو در گزارش سالانه خود از طریق هشت زیرشاخص، عملکرد رقابت صنعتی کشورها را مورد سنجش قرار می‌دهد. درخصوص این شاخص ها، می‌توان به «سرانه ارزش افزوده» اشاره کرد. منظور از صنعت، در این شاخص صنعت ساخت است که نسبت ارزش افزوده صنعتی (به قیمت ثابت) به ازای هر نفر است که سطح صنعتی شدن کشور را نشان می‌دهد.

«سرانه صادرات صنعت (دلار جاری) » دومین شاخص است که در آن نسبت صادرات صنعتی به ازای هر نفر (ظرفیت صادرات صنعتی) را نشان می‌دهد که توانایی یک کشور برای تولید کالای رقابتی همراه با تغییرات فناوری در آن ارزیابی می‌شود.

سومین شاخص به « سهم کالاهای صنعتی با تکنولوژی متوسط و بالا» در کل ارزش افزوده صنعتی باز می‌گردد، این شاخص بیانگر سهم ارزش افزوده صنایع با فناوری بالا و متوسط در کل ارزش افزوده صنعتی یک کشور است که پیچیدگی فناوری در صنعت کشور را نشان می‌دهد. چهارمین شاخص «سهم ارزش افزوده صنعتی از تولید ناخالص داخلی» است و این شاخص، سهم ارزش افزوده صنعت در یک اقتصاد یا کل بخش صنعت را نشان می‌دهد.

«سهم کالاهای با فناوری متوسط و بالا در صادرات صنعت»، پنجمین شاخص مورد ارزیابی است که در آن سهم کالاهای با فناوری متوسط و بالا در صادرات صنعتی که بیانگر محتوای فناوری و پیچیدگی صادرات است ارزیابی می‌شود. یکی دیگر از شاخص‌ها به «سهم صادرات صنعتی در کل صادرات» باز می‌گردد. این شاخص بیانگر نسبت میزان تولید صنعتی به فعالیت‌های صادراتی است.

«سهم از کل ارزش افزوده صنعت جهان» نیز مربوط به سهم یک کشور در ارزش افزوده صنعت جهان است که عملکرد نسبی یک کشور و تاثیر بر صنعت جهان را نشان می‌دهد. هشتمین شاخص نیز به «سهم از کل تجارت صنعت جهان» مربوط می‌شود، این شاخص بیانگر سهم یک کشور در صادرات صنعتی جهان است که وضعیت رقابت نسبی یک کشور نسبت به کشورهای دیگر در بازارهای بین‌المللی را نشان می‌دهد.

دنیای اقتصاد