در سال‌های اخیر علاوه‌بر مسیر صعودی بازار سرمایه در ایران، تعداد شرکت‌های پذیرش‌شده در بازار سهام نیز بیشتر شده است. شرکت‌های پذیرش‌شده در بازار سرمایه موظفند به‌صورت دوره‌ای گزارش‌های مالی خود را در سامانه کدال منتشر کنند. این گزارش‌ها فرصت تحلیل شرکت‌ها را برای سرمایه‌گذاران با رویکرد‌های متفاوت فراهم می‌کند. از سال ۹۶ به این سو فاکتوری اساسی از گزارش‌دهی شرکت‌ها بر مبنای آینده‌نگری، از فهرست الزامات گزارشگری شرکت‌ها در بورس حذف شده است. فاکتوری که امکان پیش‌بینی آینده شرکت‌ها را راحت‌تر و سهل‌الوصول‌تر می‌کرد. پیش‌بینی سود شرکت‌ها در زمانی که تورم در فضای کلان اقتصاد ایران تک‌رقمی بود، از صورت‌های مالی حذف شد. در حالی که سود‌های پیش‌بینی‌شده در صورت تعدیل (مثبت و منفی) شرکت‌ها را به پاسخگویی و شفافیت بیشتر به مخاطبان ملزم می‌کرد. از سوی دیگر انحرافات معیار در طول دوره‌های زمانی میزان صداقت و درستی مدیران در گزارش‌دهی عملکرد شرکت‌ها را برای سهامداران آشکار می‌کرد. حالا در شرایطی که تورم روندی صعودی در پیش گرفته و موج‌های تورمی وضعیت شرکت‌ها و سهام آنها را تحت‌تاثیر قرار داده است، بازگشت گزارش‌های پیش‌بینی سود شرکت‌ها به سامانه کدال می‌تواند کیفیت تحلیل‌های آینده‌نگرانه به وضعیت سهام را بهبود بخشد و از سویی دیگر شفافیت بازار سهام را بیشتر کند.

آیا وقت بازگشت بورس به سنت قدیمی خود در انتشار گزارش‌های پیش‌بینی سود شرکت‌ها موسوم به EPS، فرا نرسیده است؟ کارشناسان می‌گویند روند عمومی تورم در اقتصاد ایران و مسیر حرکت منحنی شاخص کل قیمت سهام، ضرورت انتشار گزارش‌های آینده‌نگر را از عملکرد شرکت‌ها در بازار سهام شامل بورس تهران و فرابورس ایران، به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده‌است. در پی دو سال رشد مداوم؛ حالا سرمایه‌گذاران بورس در دوراهی آینده‌نگری و گذشته‌نگری ایستاده‌اند. از یک‌سو در گذشته آماری شرکت‌ها ارقامی ثبت شده که برمبنای آن میانگین نسبت قیمت به درآمد (P/ E) بورس تهران برای نخستین بار به محدوده ۳۰ مرتبه نزدیک شده و ازسوی دیگر به باور برخی کارشناسان تورم دو سال گذشته و تورم انتظاری می‌تواند عدد نسبت قیمت به درآمد بورس (P/ E) را تعدیل و به ارقام کمتری هدایت کند. نسبت قیمت به درآمد بورس تهران (P/ E) برای اولین بار در تاریخ اقتصاد ایران به نسبت قیمت به اجاره در بازار مسکن (P/ R) نزدیک شده است. افزایش نسبت قیمت به درآمد بورس در ماه‌های اخیر به اختلاف‌نظر تحلیل‌گران درباره تشکیل حباب منجر شده، منتقدان می‌گویند برای رفع ابهام‌های بازار نسبت به روندهای آینده و اثرات تورم بر سودآوری شرکت‌ها باید گزارش‌های پیش‌بینی سود موسوم به EPS باردیگر در سامانه کدال منتشر شود.

بازگشت به تجربه ۲۵ ساله

مساله افشای اطلاعات در تمام بازارهای مالی جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از آنجا که بازارهای مالی در تمام کشورها سهم بالایی در تامین‌مالی بنگاه‌های اقتصادی دارند، توجه به نحوه گزارش‌دهی رویدادهای مالی و موضوعات موثر بر عملکرد اقتصادی بنگاه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.

انتشار گزارش‌های پیش‌بینی سود (EPS)، که از پیشینه‌ای ۲۵ ساله در بازار سرمایه ایران برخوردار بود، دو سال پیش، در روزهای پایانی سال ۹۶ در شرایطی کنار گذاشته شد که اقتصاد ایران روند پایداری از کاهش نرخ تورم و شاخص تورم تک‌رقمی را تجربه می‌کرد. بر این اساس مدیران وقت سازمان بورس انتشار گزارش‌های پیش‌بینی سود آینده‌نگر را چندان مفید ارزیابی نمی‌کردند و معتقد بودند انتشار اطلاعات گذشته‌نگر از سود شرکت‌ها مانع سیگنال‌دهی مدیران شرکت‌ها به سهامداران است اما حالا به نظر می‌رسد بازارسرمایه ایران که یک موج تورمی مداوم و فزاینده را طی دو سال گذشته در مجموعه اقتصاد ایران تجربه کرده و باردیگر نیازمند اطلاعاتی دقیق‌تر از روند سود شرکت‌ها در آینده نزدیک است.

تقابل دو نگاه و ریشه‌های بنیادی

در ماه‌های اخیر همزمان با تحولات مدیریتی در سازمان بورس احتمال لغو ممنوعیت دو ساله انتشار گزارش پیش‌بینی سود شرکت‌ها در بازار سرمایه تقویت شده است.  بسیاری از ذی‌نفعان بازار که با «دنیای‌اقتصاد» گفت‌وگو کرده‌اند، عموما به طرح انتشار دوباره پیش‌بینی سود شرکت‌ها نگاهی مثبت دارند و آن را دلیلی بر شفافیت رویه‌های حاکم بر فعالیت بنگاه‌های بورس قلمداد می‌کنند.

در این میان ولی نادی قمی از مدیران باسابقه فعال در بورس با استقبال از انتشار دوباره پیش‌بینی سود شرکت‌ها به «دنیای‌اقتصاد» گفت: من از ابتدا با اینکه ارائه پیش‌بینی سود شرکت‌ها وجود داشته باشد موافق بوده‌ام. با این حال باید توجه داشته باشیم که این کار نباید به شکل اجبار برای شرکت‌ها در نظر گرفته شود. در بسیاری از کشورهای پیشرفته این مساله وجود دارد و بسیاری از شرکت‌ها به‌صورت اختیاری پیش‌بینی خود را از درآمد سال مالی در اختیار بازار می‌گذارند.

این کارشناس بازار سرمایه با مورد توجه قرار دادن نگاه حاکم بر بازار سرمایه گفت: در شرایط فعلی نگاه بازار به گزارش‌های شرکت‌ها چندان عمیق و تحلیلی نیست. در طول یک سال اخیر تعداد کدهای فعال به ۱۵ میلیون کد رسیده و در این مدت کوتاه نمی‌توان انتظار داشت افرادی که وارد بازار شده‌اند با دید تحلیلی به معامله اقدام کنند. نادی قمی افزود: شرایط اقتصادی کشور به گونه‌ای است که افراد تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری بلندمدت ندارند و تلاش برای حفظ قدرت خرید دلیل ورود افراد بسیاری به بازار سهام است.

با این حال برخی از فعالان بازار سرمایه معتقدند با توجه به اینکه بسیاری از سهام‌داران چندان به اطلاعات آماری شرکت‌ها توجهی ندارند، تغییر در فرآیند گزارش‌دهی شرکت‌ها نمی‌تواند تاثیر ویژه‌ای را ایجاد کند.

چنان‌که فردین آقابزرگی از تحلیل‌گران بورس به «دنیای‌اقتصاد» گفت: در شرایط فعلی با توجه به مولفه‌هایی نظیر نسبت قیمت به درآمد، ارزش ذاتی و ارزیابی پتانسیل‌های شرکت برای سودآوری، قیمت‌های روی تابلو با آنچه که توجیه‌پذیر است، اختلافی قابل‌توجه دارد. در نتیجه در شرایط فعلی منتشر شدن یا نشدن پیش‌بینی سود شرکت‌ها در عمل تاثیری بر رفتار سرمایه‌گذاران نخواهد داشت. ولید هلالات دیگر تحلیلگر بورس هم با اشاره به اهمیت پیش‌بینی سود شرکت‌ها به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: بهتر است به جای آنکه ناشران خود به ارائه پیش‌بینی سود بپردازند، نهاد ناظر، ارکانی نظیر مشاوران سرمایه‌گذاری را تقویت کند. فکر نمی‌کنم در حال‌حاضر این قبیل اقدامات تاثیر چندانی در پیش‌بینی فعالان بازار داشته باشد. با این حال اگر نقش مشاوران سرمایه‌گذاری در تحلیل سود شرکت‌ها افزایش یابد، می‌توان به بهبود جایگاه تحلیل و ارتقای نگاه تحلیلی امیدوار بود.

تغییر چشم‌انداز بازار

تقاضای بازگشت گزارش‌های پیش‌بینی سود (EPS) به سامانه کدال این روزها در شرایطی داغ شده که فضای عمومی بورس، به کلی با آنچه که در سال ۹۶ شاهد بودیم، متفاوت است. این روزها قیمت‌ها روی تابلوی معاملات بی‌وقفه بالا می‌روند، در حالی که در روزهای پایانی سال ۹۶ حتی ۱۰۰ هزار واحدی شدن شاخص کل بورس نیز امری دور از انتظار بود. در آن زمان اگر فردی حتی سخن از دو برابر شدن شاخص کل به میان می‌آورد احتمالا با استهزای سایرین رو‌به‌رو می‌شد.

 این روزها جریان عرضه و تقاضا به کلی دگرگون شده و به لطف آب شدن یخ ریال حتی تخمین سود شرکت‌ها برای سال آینده در طول یک هفته نیز چندان پایدار نمی‌ماند. در حالی که تورم انتظاری تقریبا همه روزه در حال افزایش قیمت دلار در تحلیل تحلیگران است، مشخص نیست که ارائه پیش‌بینی از سود آن هم برای یک سال عملا راه به جایی می‌برد و بهره‌ای از دقت خواهد داشت یا خیر. اما به هر ترتیب امکان تحلیل‌های آینده‌نگرانه و افزایش شفافیت شرکت‌ها عواملی است که موافقان احیای قانون قدیمی با دیده مثبت به لزوم بازگشت پیش‌بینی سود شرکت‌ها بنگرند.

دنیای اقتصاد