صندوق بین المللی پول با وجود سپرده میلیاردی ایران همچنان در پر داخت وام تعلل می کند
با همه‌گیرشدن کرونا در جهان و آثار مخرب آن بر اقتصاد، صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که کمک ۵٠میلیارد دلاری برای کشورهای فقیر در نظر گرفته است تا بتوانند با ویروس کرونا مقابله کنند. ایران هم یکی از کشورهایی بود که همان ابتدا درخواست وام پنج میلیارد دلاری کرد اما این وام در مراحل پرداخت دچار کارشکنی هایی شد. آمریکا رسما مخالفت خود را با پرداخت وام به ایران اعلام کرد و با این که کشورهای زیادی وام را دریافت کرده اند اما نام ایران در فهرست مشمولان وام نبوده است با این حال مقامات صندوق بین المللی پول اعلام کرده اند هنوز در حال ارزیابی درخواست این وام هستند. در این میان بحث هایی در کشور مطرح می شود مبنی بر این که چرا ایران از تسهیلات نهادی که سال هاست عضو آن است و سپرده هایش حالا به چندین میلیارد رسیده ، نتواند استفاده کند؟ برخی هم معتقدند ایران باید موجودی خود را از این صندوق بین المللی خارج کند. امروز سعی کرده ایم در این گزارش در کنار پاسخ به این مباحث نگاهی به سازوکار صندوق، سابقه حضور و موجودی کشورمان در این صندوق داشته باشیم.
صندوق بین‌المللی پول، یکی از مهم ترین منابع ارزیابی و پیش‌بینی وضعیت اقتصادی جهان محسوب می‌شود که نقش به سزایی بر وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف دارد و مقر اصلی آن در واشنگتن است. از مهم ترین اهداف این صندوق می شود به ایجاد یا حفظ ثبات در بازارهای مالی و پیشگیری از گسترش بحران و اعطای وام به کشورهای نیازمند اشاره کرد.
صندوق بین المللی پول زمانی وام می دهد که کشورها با مشکل تراز پرداخت ها روبه رو هستند و این وام ها برای موارد فوری و به صورت کوتاه مدت بوده و در بیشتر اوقات وام ها باید در عرض چند ماه بازگردانده شوند اما در مقابل، وام های بانک جهانی درازمدت است و به منظور پیگیری پروژه های خاص توسعه زیر ساخت ها ارائه می شود. کشورهای عضو بانک جهانی معمولاً عضو صندوق بین المللی پول هم هستند. در واقع عضویت در بانک جهانی یکی از پیش شرط های عضویت در صندوق بین المللی پول است. در عمل، بیشتر کشورها به طور همزمان به این دو نهاد می پیوندند. هرچند تاریخچه این صندوق شاید جذابیتی برای خواندن نداشته باشد ولی بدانید که صندوق بین المللی پول سال 1944 میلادی درست بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفت و در دسامبر 1945 هم آغاز به کار کرد. بد نیست بدانید ایران یکی از کشورهای بنیان گذار این صندوق است.
موجودی حدود 5 میلیارد دلاری در صندوق
ایران یکی از 44 عضو بنیان گذار این صندوق بوده که در مرحله اول 25 میلیون دلار سپرده‌گذاری کرده و از آن زمان تا‌کنون ایران هر سال سپرده خود را در صندوق افزایش داده است. شهروند در گزارشی سپرده ایران را تا 10 مهر 98 مبلغ سه میلیارد و 657 میلیون و 100 هزار SDR (یک سبد پولی با پایه طلا و ارز) اعلام کرد که با توجه به قیمت روز SDR این مبلغ حدود چهار میلیارد و 876 میلیون دلار می شود. این موجودی یعنی ایران از صندوق بین المللی پول، وامی به اندازه موجودی خودش را مطالبه کرده که فعلا به دلیل کارشکنی های رسمی آمریکا موفق به دریافت آن نشده است. این در حالی است که به گزارش بی بی سی تا کنون حدود 100 کشور وام فوری کرونایی دریافت کرده اند اما ایران که جزو اولین کشور های در خواست دهنده بود هنوز موفق به دریافت آن نشده است.
سرانجام وام 5 میلیارد دلاری
سرنوشت درخواست ایران برای دریافت پنج میلیارد دلار وام از صندوق بین‌المللی پول برای مقابله با کرونا و کارشکنی آمریکا در دریافت این وام باعث شده عده ای به مستقل بودن صندوق شک کنند. با این حال عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی دیروز در پاسخ مکتوب به پرسش های بلومبرگ نوشت: «آخرین باری که بررسی کردم، این آمریکا نبوده است که صندوق بین المللی پول را اداره می کند بلکه مدیریت آن و هیئت مدیره اش هستند که بر فعالیت های این نهاد نظارت دارند و تضمین می کنند که صندوق بین المللی پول بر اساس دستور کار خود عمل کند.» همتی خطاب به کریستالینا جورجیوا رئیس صندوق بین المللی پول نوشت: «ما انسان های زیادی را از دست داده ایم درست مثل آمریکایی ها و اروپایی ها و من به روان آن ها درود می فرستم. اکنون زمان عمل است.»
این در حالی است که ایران تا سال ١٣۵٠ در مجموع ١۴٨میلیون دلار از این صندوق وام دریافت کرده و از آن زمان به بعد از این صندوق وامی دریافت نکرده است. بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به قوانین این نهاد مالی و میزان سپرده ایران در این صندوق، در این شرایط حساس ایران پس از حدود نیم قرن استحقاق دریافت وام از این نهاد مالی را دارد.
آیا با گرفتن موجودی از عضویت صندوق خارج شویم؟
یکی دیگر از مباحثی که در روزهای گذشته صحبت هایی از آن به میان آمده مربوط به تصمیماتی است که باید در قبال این رویه صندوق بین المللی پول گرفت.
برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند که شیوع بیماری کرونا که باعث رکود و تعطیلی کسب‌وکارهای خرد و متوسط شده رشد اقتصادی ایران را کُند می کند. این در حالی است که کشور به دلیل کاهش فروش نفت تحت فشار مضاعف قرار دارد و هزینه‌های درمانی و مهار کرونا هم به این فشارها دامن می زند و از آن جایی که می توان از اعتبارات بین المللی مانند صندوق بین المللی پول این مشکل را در کوتاه مدت حل کرد اما با دریافت این وام می توان تا حدودی از فشارها کاست. از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند که با دریافت وام و تزریق آن به جامعه با رشد نقدینگی همراه خواهیم بود که تورم بالایی را به جامعه تحمیل می کند. عده ای هم معتقدند وام از نهاد‌های بین المللی مطابق اصل ۸۰ قانون اساسی نیاز به مصوبه مجلس دارد و دولت راسا نمی تواند اقدام به این کار کند.
در این میان برخی هم معتقدند عضویت ایران در صندوق هیچ آورده ای برای اقتصاد کشور نداشته و نخواهد داشت و با توجه به این که کارکرد صندوق تامین کننده اهداف سیاسی- اقتصادی آمریکا ست ، دولت باید موجودی ایران را از این صندوق بردارد و آن را در جهت منافع ملی هزینه کند. این در حالی است که بسیاری بر این باورند ، که خروج از صندوق نوعی برخورد منفعلانه است که در شرایط فعلی برخوردهای انفعالی نتیجه مثبتی نخواهد داشت. بلکه باید به صورت فعالانه و ارائه پیشنهاد هایی مانند آن چه همتی مطرح کرد یعنی واریز و انتقال این وام از طریق کانال اینستکس یا کانال مالی سوئیس که فقط کارکردخرید دارو و مواد غذایی دارد جلوی بهانه مخالفان که معتقدند ایران به دلیل نپیوستن به FATF نباید این پول را دریافت کند ، بگیرد .
منبع: روزنامه خراسان