بررسی راهی که ایدرو در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی طی کرده و وضعیت کنونی آن نشان می دهد که سازمان گسترش و نوسازی صنایع تا چه اندازه از اهداف اصلی خود فاصله گرفته و این روزها شکل و شمایل دیگری یافته است.

رییس کل سازمان خصوصی سازی، از واگذاری عرضه سهام ایدرو  پس از مصوبه هیئت وزیران خبر داد. قرار است این مصوبه تا پایان ماه دوم سال جاری اخذ شود و با تحقق این شرط، سهام این سازمان اقتصادی دولتی و ایمیدرو در بورس عرضه می شود. اما ایدرو برای چه ایجاد شد، چه مسیری را پیمود و اکنون در کجای معادلات اقتصادی کشور قرار گرفته است؟

*راهی که ایدرو پیمود

سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران یادگاری از تلاش های رضا نیازمند و گروه عالیخانی در توسعه صنعتی کشور است. در اواخر دهه 40  سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران کار خود را با هدف مدرن سازی صنایع ایران آغاز کرد. این مجموعه حتی دوره های مدیریتی برای صنعتگران در رشته های تخصصی مختلف برگزار می کرد و کار بزرگ آن، واردات کارخانه به جای کالا بود. کارخانه هایی مثل ماشین سازی اراک، ماشین سازی تبریز، آلومینیوم اراک و تراکتورسازی تبریز در دهه40 و 50 خورشیدی توسط سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران پاگرفت. رضا نیازمند تا سال 1350  مدیر ایدرو بود. او درباره پایان کار خود در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران گفته است :«هنگامی که مـن از مـدیریت سـازمان گـسترش و نـوسازی صنایع ایران استعفا کردم، شمار کارکنان سازمان فقط 21 نفر بود. سازمان در نهایت سادگی کار می کرد؛ به طوری که حتی یک فرش یا یک تابلو در اتاق مدیر عامل یا اتاق شورای عالی یا اتاق کارکنان یا در شرکت های تابعه وجود نداشت».

*ایدرو از اهداف اولیه فاصله گرفته است

بررسی راهی که ایدرو در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی طی کرده و وضعیت کنونی آن نشان می دهد که سازمان گسترش و نوسازی صنایع تا چه اندازه از اهداف اصلی خود فاصله گرفته و این روزها شکل و شمایل دیگری یافته است.

ایدرو پس از پیروزی انقلاب اسلامی با چالش های متعددی رو به رو شد که از جمله آن ها چالش تغییر مکرر مدیران بود. علی اصغر سعیدی، پژوهشگر تاریخ اقتصادی در این باره به نشریه صدا گفت: «در چشم انداز حداقل 10 تا 15 سال پس از انقلاب اسلامی محورهای کارهای توسعه ای ما مشخص نبوده است». به گفته سعیدی، ایران از سال 42 و البته پیش از آن از نیمه دهه 30 خورشیدی، به جای واردات جنس به واردات کارخانه های سبک روی آورد و تولید و مونتاژ در ایران از همین زمان کلید خورد. حرکت به سمت افزایش سهم داخل در تولید آغاز  خورد و انتقال دانش فنی در همین دوران شدت گرفت. ایجاد ایدرو در واقع استراتژی جدیدی برای توسعه صادرات بود، برای اینکه در تولید کالاهایی مثل ورق آهن  و .. هم به خارج وابسته نباشیم.

 به گفته این پژوهشگر اقتصادی «در آن زمان کارخانه هایی مثل ارج و کفش ملی یا کارخانه ایران ناسیونال که پیکان تولید می کرد، محصولاتشان را صادر می کردند و  این هدف اصلی ایجاد ایدرو بود که البته متفاوت از شرایط الان است. هدف دیگر ایدرو، نوسازی صنایع است که پس از انقلاب اسلامی به آن توجه نشده است. بسیاری از صنایع ما باید طبق این هدف به ایدرو واگذار شود تا آن را تقویت کنند و به مرحله سود دهی برسانند اما متاسفانه چنین نشده است. در این دوره به دلیل تغییرات مدیریتی سوددهی پایین آمده است و حتی هزینه هایی هم به این سازمان تحمیل شده است».

هم چنین ایدرو هدف نوسازی صنایع را به طور کامل از یاد برده است. صنایعی مثل ارج، کفش ملی، پارس الکتریک و آزمایش تبدیل به سوله هایی از بین رفته شدند که  روی زمین مانده و چون سهمی از آن ها به بانک ها تعلق دارد دولت وارد احیای آن ها نمی شود. این درحالی است که این مسئله وظیفه اصلی ایدروست.

بازگشت ایدرو به مسیر اولیه اش راه نجات صنعت ایران است اما سازمان گسترش صنایع و نوسازی ایران در سال های اخیر از همه اهداف اولیه فاصله گرفته و به جایی برای جذب فرزندان مدیران بازنشسته خود یا استخدام وابستگان دیگر مدیران دولتی تبدیل شده است که از نمونه های آن می توان به انتصاب  حمید بازارگان، فرزند مهدی بازارگان، مدیر صنایع پیشرفته و پروژه های کلان اقتصادی ایدرو اشاره کرد یا سید علی عراقچی از وابستگان به سیدعباس عراقچی  که به عنوان مدیرکل امور بین الملل در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران حضور یافته بود.

حالا رییس کل سازمان خصوصی سازی می گوید یکی از خوبی های واگذاری سهام ایدرو در بورس علاوه بر شفافیت در عملکرد اقتصادی، اعمال حاکمیت شرکتی و انتصاب مدیران در مجموعه ها متناسب با استانداردهای بالای بازار سرمایه است. باید دید پس از واگذاری ایدرو در بورس در هسته اصلی مدیریتی در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران هم، غیر از زیر مجموعه ها تغییری حاصل می شود و استانداردها بر ارتباطات خانوادگی غلبه می کند؟ آیا ایدرو به مسیر اصلی خود باز می گردد و می تواند به گیرنده دست صنایع در یکی از بحرانی ترین برهه های تاریخ اقتصاد کشور تبدیل شود؟

منبع: اتاق ایران